Ποσοτικά μικρές, αλλά ποιοτικά σημαντικές αλλαγές ισορροπιών

Σε αναζήτηση "σιδηράς χειρός"

Το κόμμα του "σοσιαλδημοκράτη εθνικιστή" Ετσεβίτ, πρώτο στη Βουλή. Αυτό των "Γκρίζων Λύκων", θριαμβευτικά δεύτερο μετά 5 χρόνων ανυπαρξία, διεκδικεί συμμετοχή στην κυβέρνηση. Οι "ισλαμιστές", καίτοι στραπατσαρισμένοι, πάντα "απειλούν". Η παραδοσιακή Δεξιά στα πιο χαμηλά ποσοστά της εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Κι οι, έστω "μετριοπαθείς" Κούρδοι εκτός Κοινοβουλίου και πάλι. Οι στρατηγοί μπορούν προσωρινά να βάλουν τα ξίφη πίσω στα θηκάρια τους: Ολα ήρθαν κόμοδα. Απομένει να δημιουργηθεί το σχήμα που θα ικανοποιήσει τους μέντορές τους, στην Ουάσιγκτον, και θα πείσει την Ευρώπη για τη "σταθερότητα" της χώρας. Εκκρεμούν εξάλλου σοβαρές υποθέσεις, και χρειάζεται επιτέλους μια "φερέγγυος λύσις". Το απαιτούν οι καιροί, η κληρονομιά του Ατατούρκ, οι βιομήχανοι, οι πολυεθνικές και ο monsieur ΔΝΤ, Μισέλ Καμντεσί.

Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο ηγέτης του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP), έγραψε με δηλητηριώδη σαρκασμό ο Αντριου Φίνκελ στους "Τάιμς του Λονδίνου" από την Αγκυρα (20/4), είναι ένας πολιτικός "δίχως δημόσια persona: ελάχιστα είναι γνωστά γι' αυτόν, πέρα από το ότι άρπαξε την ηγεσία του κόμματος από τα χέρια τόσο της χήρας όσο και του γιου του Αλπαρσλάν Τουρκές", του ιδρυτή και ηγέτη του, που άφησε τον μάταιο ετούτο κόσμο πέρσι. Οσο για τις φήμες που κυκλοφορούν περί σχέσεων στελεχών του με τον υπόκοσμο, οι εισαγγελείς μοιάζουν κάπως ράθυμοι, λίγο διστακτικοί, οπωσδήποτε επιφυλακτικοί - οποία διαφορά με την ταχύτητα της αίτησης απαγόρευσης του κουρδικού Χαντέπ (που κατηγορείται ως "βιτρίνα του ΡΚΚ"). Ο Χάουαρντ Σνάιντερ, της Ουάσιγκτον Ποστ, εμφανίστηκε, στη δική του ανάλυση, περισσότερο προβληματισμένος παρά έχων διάθεση για χιούμορ. "Τα γραφεία τους", σημείωσε αρχίζοντας το κομμάτι του, "κοσμούν χάρτες της Μεγάλης Τουρκίας", που περιλαμβάνουν το Αιγαίο, πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, όπως το Καζακστάν, και κάτι ψιλά, π. χ. το Βόρειο Ιράκ. Η ισχυροποίησή τους, σχολίασε, "μπορεί να αναζωπυρώσει εθνοτικές εντάσεις" - έχοντας κατά νου και το ότι η δίκη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν είναι σε εξέλιξη.

Μα γιατί τέτοια προκατάληψη; Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί το... ξεκαθάρισε. Το κόμμα του είναι "κεντρώο". Θέλει "οικονομικές μεταρρυθμίσεις" και "σταθερότητα". Θέλει να συμμετάσχει "ισότιμα" στην κυβέρνηση, για να απαλλαγεί η χώρα τόσο από τους Ισλαμιστές του Κόμματος Αρετής (FP) όσο και από τους διεφθαρμένους πρώην αστέρες της Δεξιάς, στιλ Τανσού Τσιλέρ, του κόμματος Ορθού Δρόμου (DYP) - που μόνο ορθός δεν αποδείχτηκε, όπως σωστά παρατήρησαν και οι στρατηγοί. Τι κι αν οι "Γκρίζοι Λύκοι" πρωταγωνίστησαν στην επιχείρηση καταστροφής της Αριστεράς, τη δεκαετία του 1970; Τι κι αν άνοιξαν το δρόμο για τη χούντα του 1980; Τι κι αν η διαπλοκή κράτους - παρακράτους - μαφίας είναι δική τους υπόθεση; Περασμένα, ξεχασμένα...

Το χειρότερο είναι ότι μπορεί και να τα καταφέρουν, αφού απέσπασαν το "καταπληκτικό" ποσοστό 19% στις εκλογές της περασμένης Κυριακής. Με το Δημοκρατικό Αριστερό Κόμμα (DSP) του 73χρονου Μπουλέντ Ετσεβίτ ναι μεν πρώτο, αλλά χωρίς αυτοδυναμία (22,1%), η μόνη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης εναπόκειται σε συνασπισμό με τουλάχιστον άλλα δύο κόμματα. Το Κόμμα της Αρετής (FP) του Κιουτάν αποκλείεται εξ ορισμού (το καταδιώκουν στρατηγοί και εισαγγελείς), έστω κι αν έχει το 15%. Η Τσιλέρ (13,6%) ομοίως. Αρα, το σενάριο που απομένει είναι ένας τρικομματικός συνασπισμός μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων και του 5ου κατά τάξη ισχύος (13,4%): του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας (ANAP), υπό τον επίσης κάποτε δεξιό σούπερσταρ Μεσούτ Γιλμάζ, που έπεσε τον περασμένο Νοέμβρη, λόγω σκανδάλων. Μαζί, τα τρία κόμματα συγκεντρώνουν 45%, το οποίο στη Βουλή των 550 εδρών μεταφράζεται σε "ισχυρή" πλειοψηφία - αρκετά ισχυρή ώστε να μη φοβάται τον Κιουτάν, την Τσιλέρ και διάφορους "αντάρτες". Βεβαίως οι οπαδοί DSP και MHP σφάζονταν στους δρόμους τη δεκαετία του 1970 - αλλά οι καιροί αλλάζουν...

Ο ιδιότυπος "αναχρονισμός" στο πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας εκπλήσσει και ανησυχεί αρκετούς παρατηρητές. Οπως τον Ντογκού Εργκίλ, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Αγκυρας, ο οποίος σχολίασε πως "είναι η λάθος στιγμή να στραφεί η χώρα στον εθνικισμό". Την άποψή του ενισχύει η δήλωση ενός βουλευτή του MHP: "Το πρώτο ζήτημα (για τη χώρα) είναι η τρομοκρατία", κραυγάζει - δίνοντας μια πρόγευση της γραμμής έναντι των Κούρδων. Ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ, ο παλιός δημοσιογράφος τον οποίο η Δύση εκλαμβάνει ως "σημείο αναφοράς" στον τουρκικό Τύπο, έχει πάντως μια "καθησυχαστική" εκτίμηση: Η "μετριοπάθεια" του Ετσεβίτ, υποστηρίζει, θα αποτρέψει κινδύνους για τη σχέση της Τουρκίας με τους γείτονες (δηλαδή κυρίως την Ελλάδα) και την Ευρώπη. "Ενοποιητικός παράγοντας" ο Ετσεβίτ; Οχι και πολύ παρήγορο. Αλλά δεν υπήρχαν "εναλλακτικές λύσεις": Αριστερά δεν υπάρχει ούτε για αστείο, η παραδοσιακή Δεξιά έχει ατιμασμένη λόγω σκανδάλων ηγεσία, το έτερο "σοσιαλδημοκρατικό" σχήμα, το άχρωμο και άοσμο Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) του Ντενίζ Μπαϊκάλ κυριολεκτικά ταπεινώθηκε, μένοντας εκτός Βουλής - έλαβε 8,6%, ενώ το πλαφόν είναι 10% - ενώ οι Ισλαμιστές δεν έπεισαν ότι θα "συμμορφώνονταν" προς το σύστημα. Απέμεινε (κατά το διαχρονικό συλλογισμό του Δημητρώφ) ένα μόνο τμήμα του πολιτικού φάσματος: το εθνικιστικό, που πριμοδοτήθηκε γενναία - και άλλα κόμματα του χώρου, πλην του MHP, είχαν αξιοσημείωτες αυξήσεις ποσοστών, χωρίς όμως να τα καταφέρουν να μπουν στη Βουλή.

Τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά όσον αφορά το αποτέλεσμα των τοπικών εκλογών, όπου Ισλαμιστές και Κούρδοι έκαναν απίστευτες νίκες - Κούρδος νίκησε στο Ντιγιαρμπακίρ, Ισλαμιστής διεκδικεί (πάλι) την Κωνσταντινούπολη. Κάτι που αναπόφευκτα θα προκαλέσει πόλωση και "εντάσεις" με απρόβλεπτες διαστάσεις και συνέπειες.

Ωστόσο η "ουσία" για τη Δύση είναι απαράλλακτη: προέχει η "σταθερότητα" της Τουρκίας, αφού η γεωπολιτική της αξία παραμένει υψηλή. Αποτελεί "ρυθμιστή ασφαλείας" (security buffer) λόγω γειτνίασης με Ιράν, Ιράκ, Συρία, φρενάρει τη Ρωσία, έχει σχέσεις και βλέψεις στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Κεντρασίας. Είναι βασικό "εργαλείο" του νέου Στρατηγικού Δόγματος του ΝΑΤΟ - διαθέτει, εξάλλου, το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της Συμμαχίας. Αρα η διατήρηση της επιρροής της στην Αγκυρα είναι εκ των ων ουκ άνευ. Κι ας είναι λίγο "δεσποτική", κι ας εισβάλλει κάθε τόσο στο Ιράκ, κι ας μην είναι ακριβώς ο παράδεισος των μειονοτήτων, για τις οποίες... κόπτεται η Ευρώπη. Δεν μπορεί κανείς να τα έχει όλα.

Μπάμπης ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ