Το πέμπτο βιβλίο του Μ. Λιαρούτσου "Δρόμοι παλιοί" (εκδόσεις "Εντός") αποτελεί σειρά διηγημάτων, που συμπληρώνουν το παζλ του αντάρτικου στη Λέσβο, με ιδιαίτερο λογοτεχνικό τρόπο. Μέσα από τις, με μαστοριά φτιαγμένες, σελίδες του συγγραφέα, ζούμε ορισμένες στιγμές με εκείνους που όρθωσαν το ανάστημά τους, κόντρα στο καθεστώς που επέβαλαν οι Αγγλοαμερικάνοι, θυσιάζοντας και τη ζωή τους για έναν καλύτερο κόσμο. Η ανταμοιβή τους από το ξενόδουλο κράτος; Γνωστή. Διώξεις, φυλακίσεις, εξορίες, εκτελέσεις... Αλλά αυτά είναι υπόθεση των ιστορικών.

Εμείς έχουμε να κάνουμε με λογοτεχνία, που πραγματοποιείται με τους κανόνες της σοσιαλιστικής συνείδησης. Ο αναγνώστης διδάσκεται και παράλληλα απολαμβάνει ό,τι η αληθινή τέχνη προσφέρει. Και που οι μάζες πρέπει να δοκιμάζουν, κόντρα στην πολιτιστική λέπρα που προσπαθούν να επιβάλουν διάφορα κέντρα και παράκεντρα, όπου ως ύψιστη τέχνη εμφανίζεται η θεοποίηση της τσόντας, η πρέζα, η απάτη, η κονόμα...

Ας γυρίσουμε όμως στους παλιούς δρόμους, που αφορούν στον Εμφύλιο. Περίοδος που πληγώνει, γιατί συνδέθηκε με την ήττα του αντάρτικου, λόγω της επέμβασης των ξένων δυνάμεων που ήθελαν την Ελλάδα δορυφόρο των ΗΠΑ και με όσα ακολούθησαν και πληρώνουμε μέχρι σήμερα. Το οικονομικό μοντέλο που επιβλήθηκε προκάλεσε τα εκατομμύρια των μεταναστών, ενώ σήμερα η ανεργία περιθωριοποίησε το 1/3 της κοινωνίας. Μεταπολεμικά, οι ταγματασφαλίτες και δοσίλογοι αναγορεύτηκαν σε τιμητές. Οι μαυραγορίτες σε διαχειριστές της εξουσίας. Ο Μ. Λ. έχει το χάρισμα να παρουσιάζει και τις σκληρότερες στιγμές της περιόδου αυτής, με τρόπο τρυφερό, με αγάπη για τον άνθρωπο, ενώ το καταστάλαγμα είναι μια αύρα αισιοδοξίας, γιατί η κομμουνιστική ιδεολογία είναι από φύση της φιλάνθρωπη. Λ.χ., στις "Σκληρές μέρες", οι αντάρτες, χτυπημένοι θανάσιμα από θεούς και δαίμονες, την πείνα, την έλλειψη εξοπλισμού, αντιμετωπίζουν και λιποταξίες. Σε μια τέτοια οριακή στιγμή παρακολουθούμε πώς αποφασίζεται σε μια συνέλευση να φύγουν ελεύθερα όσοι θέλουν. Πώς ένας αντάρτης άφησε ελεύθερο έναν τραμπούκο - αγροφύλακα, γιατί λυπήθηκε τα τέσσερα παιδιά του.

Ο συγγραφέας δεν εξωραϊζει, δεν κάνει μελό τις καταστάσεις. Αναδεικνύει το μεγαλείο των ανθρώπων της Αριστεράς. Ακολουθεί επάξια, κατά τη γνώμη μας, το δρόμο που χάραξε ένας από τους κορυφαίους της ελληνικής λογοτεχνίας. Ο Ζήσης Σκάρος. Οπως όλοι οι άξιοι τεχνίτες των γραμμάτων - και στις πιο δραματικές στιγμές - δίνει καταπληκτικές περιγραφές των χώρων που εκτυλίσσονται τα γεγονότα. Ενα ατμόπλοιο που ταξιδεύει τρία μερόνυχτα από τον Πειραιά στη Μυτιλήνη, τα λιοχώραφα, το τσαμλίκι, η πόλη της Μυτιλήνης με τους καφενέδες, τα πατσατζίδικα, τα κουρεία, τα ραφτάδικα, τα χαμόσπιτα της φτωχολογιάς, το κάστρο, οι στάνες, τα χωριά... Ομως ο μεγεθυντικός φακός του Λιαρούτσου είναι στραμμένος στον αγώνα. Στις αγωνίες, σκέψεις, στα σχέδια και τα όνειρα των αριστερών, που με την αγάπη και την πίστη τους για ένα καλύτερο αύριο ξεπέρασαν τα ανθρώπινα όρια και έγιναν ήρωες. Πασχαλιάς, Καλαλές, Θεοδοσίου και τόσοι άλλοι έδωσαν σάρκα και οστά στο μύθο του Δαυίδ και Γολιάθ. Μορφές ιστορικές, πρότυπα για τη νέα γενιά, ήταν αυτοί που θέλησαν να αλλάξουν τον κόσμο, για να μη σβήσει το όνειρο, για να θυμηθούμε την Ρόζα Λούξεμπουρκ.

Πολλά θα μπορούσαμε να γράψουμε για το βιβλίο. Οπως η ιστορία του ακροδεξιού δεσπότη και του έδωσε χαστούκι ένας τίμιος αστός, ο οποίος αρνήθηκε να συνεργαστεί σε βάρος αριστερών, φίλων του κι αγνώστων. Η εκτέλεση δυο γυναικών στον Πολυχνίτο, και της Ελλης Σβώρου. Ηρωίδας, που αρνήθηκε να υπογράψει δήλωση και τη σκότωσαν για παραδειγματισμό των υπόλοιπων συντροφισσών της. Το δράμα του πατέρα που πουλά την περιουσία του για να πληρώσει δικηγόρους, με την ελπίδα της αποφυλάκισης του γιου του. Τους εφιάλτες ενός κατατρεγμένου αγωνιστή που μετατρέπονται σε ύμνο για την ισορροπία της φύσης!!

Δεδομένο το αφηγηματικό ταλέντο του Μ. Λ. δε χρήζει επιχειρηματολογίας. Το βιβλίο του (και τα προηγούμενα) μας αφορά. Είναι κομμάτι από τη σάρκα μας. Ολων όσοι εξακολουθούν να ενδιαφέρονται για την υπόθεση της Αριστεράς και την ανατροπή του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος, που το μόνο που μπορεί να υποσχεθεί είναι η παραπέρα αθλιότητα περιτυλιγμένη σε χαρτί ...πολυτελείας.

Νίκος ΜΟΛΥΒΙΑΤΗΣ