Ουκρανία. Μια χώρα που ονομαζόταν ο "σιτοβολώνας της Ευρώπης" και αργότερα διοχέτευε σιτάρι σε όλη τη Σοβιετική Ενωση. Μια αναπτυγμένη βιομηχανο-αγροτική χώρα με σύνθετο σύμπλεγμα κλάδων βαριάς, επισιτιστικής και ελαφριάς βιομηχανίας, μια χώρα με αναπτυγμένη πολυκλαδική αγροτική οικονομία, μεγάλη οικοδομική βιομηχανία και αναπτυγμένο συγκοινωνιακό δίκτυο. Τα τελευταία χρόνια, όμως, μετά την ανατροπή της Σοβιετικής Ενωσης, "μεταμορφώθηκε" σε μια χώρα με αυξανόμενη φτώχεια και ανεργία, με μια συνεχόμενη διαδικασία ιδιωτικοποίησης των κρατικών επιχειρήσεων, ενώ ουσιαστικά η γεωργική και κτηνοτροφική καλλιέργεια έχουν διαλυθεί.

Στην Ουκρανία, όπως και σε όλες τις Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ενωσης είχαν λυθεί θεμελιακά και ιδιαίτερα σημαντικά προβλήματα που δεν μπόρεσε και δεν μπορεί να λύσει καμία καπιταλιστική χώρα. Η πλήρης απασχόληση, η δωρεάν παιδεία, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η χρησιμοποίηση των επιτευγμάτων της επιστήμης και του πολιτισμού είναι λίγοι από τους πολλούς τομείς που είχε εξασφαλίσει η σοβιετική εξουσία για το λαό της. Σημειώνεται επίσης πως η κατοικία, οι κοινόχρηστες υπηρεσίες ήταν ουσιαστικά δωρεάν.

Σήμερα κάποια χρόνια μετά την ανατροπή της Σοβιετικής Ενωσης όχι μόνο πάρθηκαν πίσω τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού, αλλά και οι βασικές κατακτήσεις του λαού καταργούνται. Χαρακτηριστικά είναι τα παρακάτω στοιχεία.

Ο μέσος μηνιαίος μισθός ενός εργαζόμενου σε κρατική επιχείρηση φτάνει τα 150 γκρέβνια (περίπου 83 δολάρια), ενώ η σύνταξη καθορίζεται γύρω στα 40-50 γκρέβνια. Για να αγοράσει κανείς ένα ζευγάρι παπούτσια χρειάζεται περίπου 100 γκρέβνια, ένα μπουφάν 70-100 γκρέβνια, ενώ ένα κιλό κρέας βοδινό κοστίζει 7 γκρέβνια και ένα κιλό χοιρινό 8-10 γκρέβνια. Το εισιτήριο στον κινηματογράφο, που παλιότερα είχε απλώς μια συμβολική τιμή, σήμερα κοστίζει 3 γκρέβνια, ενώ του μπαλέτου 5 γκρέβνια. Μόνο από αυτούς τους αριθμούς καταλαβαίνει κανείς τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα ο κάθε Ουκρανός, ο οποίος είναι αναγκασμένος να βρει και άλλους τρόπους για να ζήσει.

Ο λαός της Ουκρανίας λέει: "Νομοθέτης μας είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, ενώ τιμονιέρηδές μας είναι ο Κλίντον και ο Κολ", λόγια του απλού λαού που δείχνουν την πραγματική διείσδυση των ιμπεριαλιστών στη χώρα. Ολα ελέγχονται απ' αυτούς και ελέγχονται αυστηρά. Ο ρόλος τους δεν είναι συμβουλευτικός, αλλά ουσιαστικά διατάζουν τι ακριβώς πρέπει να γίνει, ώστε να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα των καπιταλιστών της Ουκρανίας, των ΗΠΑ, του Καναδά, της Γερμανίας κλπ.

Πρέπει να σημειωθεί ότι στις επιχειρήσεις και στους οργανισμούς με μη κρατική μορφή ιδιοκτησίας εργάζεται το 54% του πληθυσμού που απασχολείται στην εθνική οικονομία, ενώ ήδη έχει ιδιωτικοποιηθεί το 1/4 των βασικών παραγωγικών κεφαλαίων.

Ετσι, τον περασμένο χρόνο, ο γενικός όγκος της βιομηχανικής παραγωγής στον ιδιωτικό τομέα ήταν 58% έναντι 38% το 1994. Με αυτή την έννοια, πιο συγκεκριμένα, στον ιδιωτικό τομέα εκτελείται το 75% των εργολαβιών, το 39% των μεταφορών με φορτηγά και το 26% των μεταφορών των επιβατών, ενώ το 83% του συνολικού όγκου της λιανικής κυκλοφορίας εμπορευμάτων και το 67% των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας εκτελείται από τον ιδιωτικό τομέα. Παράλληλα, ολοκληρώνεται η μετατροπή σε ατομική ιδιοκτησία των γαιών (αγρών) στις συλλογικές αγροτικές επιχειρήσεις και η "μεταρρύθμιση" των σοβχόζ.

Στη χώρα λειτουργούν 229 εμπορικές τράπεζες, από τις οποίες οι 14 έχουν δημιουργηθεί με τη συμμετοχή ξένου κεφαλαίου, και από αυτές, οι 2 αποκλειστικά με ξένο κεφάλαιο, οι οποίες "ξεζουμίζουν" την ουκρανική οικονομία.

Αυτό το διάστημα, η κυβέρνηση της Ουκρανίας αναμένεται να ακολουθήσει το "δεύτερο στάδιο της ιδιωτικοποίησης", τη λεγόμενη "χρηματική" ιδιωτικοποίηση. Αυτό σημαίνει ουσιαστικά ότι οι ιδιοκτήτες των ήδη αποκτημένων μεγάλων κεφαλαίων, τα οποία έχουν κυρίως εγκληματική προέλευση, σε σύμπραξη με τους διεφθαρμένους υπαλλήλους και τους ξένους άρπαγες, θα πάρουν στα χέρια τους εργοστάσια, φάμπρικες, οργανισμούς του κοινωνικού τομέα, καθώς και τη γη του λαού.

Με το σύνθημα: "Μακριά από τη Ρωσία" και υποστηρίζοντας πως μόνο έτσι θα υπάρξει "χρυσό μέλλον" ελευθερίας από την καταλήστευση και την καταπίεση της Ουκρανίας, οι διάφοροι οικονομολόγοι και η κυβέρνηση ουσιαστικά κατέστρεψαν την οικονομία της χώρας. Ετσι, ενώ παλιότερα, κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εξουσίας, στο πλαίσιο της λειτουργίας του ενιαίου πανενωσιακού εθνικού οικονομικού συμπλέγματος, η Ουκρανία αποκτούσε διάφορους πόρους από τη Σοβιετική Ενωση, τώρα η οικονομία της Ουκρανίας εξαρτάται κατά 70-80% από τις εισαγωγές φυσικού αερίου, μη σιδηρούχων μετάλλων, εργαλειομηχανών και εργαλείων χημικών νημάτων, κατά 50-60% από τις εισαγωγές χημικού εξοπλισμού, ηλεκτροτεχνικών και καλωδιακών προϊόντων, ξυλείας, προϊόντα της υφαντουργικής και της ιατρικής βιομηχανίας.

Πρώτη συνιστώσα του προγράμματος που επιβάλλει το διεθνές κεφάλαιο είναι η απελευθέρωση "σοκ" του συστήματος των τιμών. Σκοπός αυτού είναι να ανοίξει ο δρόμος για τους κερδοσκόπους, οι οποίοι με νόμιμη βάση άδειασαν αμέσως τις τσέπες της πλειοψηφίας των πολιτών προς όφελός τους.

Πάνω από το 90% των εμπορευμάτων που διακινούνται στην καταναλωτική αγορά της Ουκρανίας είναι ξένης παραγωγής. Μόνο τα τελευταία 4 χρόνια οι εισαγωγές κρέατος αυξήθηκαν κατά 38 φορές, της ζάχαρης και ζαχαροπλαστικών ειδών κατά 5,4 φορές. Το 1996 για τις εισαγωγές τροφίμων στην Ουκρανία επενδύθηκαν στην οικονομία του εξωτερικού 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια, αριθμός που υπερβαίνει κατά 3 φορές τον όγκο των εξόδων του κράτους από τον προϋπολογισμό για την ανάπτυξη του αγροτο-βιομηχανικού συμπλέγματος.

Το εξωτερικό χρέος ξεπέρασε ήδη τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια, που αντιστοιχεί στο 70% του ετήσιου κρατικού προϋπολογισμού και συνεχίζει να αυξάνεται.

Η ουσιαστική απώλεια της οικονομικής πολιτικής ανεξαρτησίας και η πλήρης εθνική καταστροφή οφείλονται στην πορεία που πήραν συνειδητά το καθεστώς Κραβτσιούκ - Κούτσμα, οι "εθνικο-δημοκρατικές" δυνάμεις και οι καταστροφείς με υπερβολικές προσωπικές φιλοδοξίες.

Αναφέρουμε απλώς κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία.

Πέρσι, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) ανήλθε μόνο στο 43%, σε σχέση με το επίπεδο του 1990, δηλαδή μειώθηκε σχεδόν κατά 2,5 φορές. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της διεθνούς ομάδας οικονομικών εμπειρογνωμόνων του ιδρύματος "Σόρος", το πραγματικό επίπεδο του ΑΕΠ το 1997 αναμένεται να είναι κατά 6% μικρότερο απ' ό,τι το 1996, αν και ο προϋπολογισμός για τον 1997 προβλέπει μια αύξηση κατά 1,3%. Οι ίδιοι οι εμπειρογνώμονες προβλέπουν την πτώση του ΑΕΠ το 1998 κατά 3% σε αντίθεση με την προβλεπόμενη από το υπουργείο Οικονομικών αύξηση κατά 0,5%.

Στην παραγωγή ηλεκτρενέργειας, ατσαλιού, ελασμάτων, ορυκτά λιπάσματα, η Ουκρανία βρίσκεται στο επίπεδο της δεκαετίας του 1960-70, ενώ παράγεται λιγότερη εξόρυξη κάρβουνου από την προπολεμική περίοδο του 1940. Η παραγωγή του ακαθάριστου προϊόντος στην αγροτική οικονομία έπεσε σε ένα επίπεδο που είχε πριν 40 χρόνια.

Παράλληλα η παραγωγή προϊόντων της επισιτιστικής βιομηχανίας μειώθηκε κατά δύο φορές, φέρνοντάς το στα επίπεδα που είχε πριν 50 χρόνια. Η παραγωγή σιτηρών μειώθηκε από 51 σε 25 εκατομμύρια τόνους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η παραγωγή κρέατος φτάνει το 40%, του γάλακτος 30% και λιγότερο, σε σχέση με αυτό που υπήρχε κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχή, ενώ το επίπεδο κατανάλωσης των πολιτών φτάνει στο 17% σε σχέση με τα ευρωπαϊκά επίπεδα. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του υπουργείου Οικονομικών, η αύξηση της ποσότητας χρημάτων που αντανακλά τις πληρωμές μετρητοίς του πληθυσμού θα μειωθεί μέχρι το 2001.

Στο μεταξύ, η ανεργία επίσημα, λαμβάνοντας υπόψη και τη "λανθάνουσα", αγκάλιασε το ένα τέταρτο της εργατικής δύναμης και τον επόμενο χρόνο αναμένεται να αυξηθεί ακόμα περισσότερο κατά 1,5 φορές και θα συνεχιστεί η αύξηση της ανεργίας. Παράλληλα, πάνω από 12 εκατομμύρια των εργαζομένων δε λαμβάνουν συστηματικά το μισθό τους.

Η αντιδραστική κυβέρνηση, μεταρρυθμίζοντας το Σύνταγμα της χώρας, κατοχύρωσε νομοθετικά την κατάργηση των περισσοτέρων κοινωνικών κατακτήσεων του λαού που είχαν από την εποχή του σοσιαλισμού, χειροτερεύοντας παραπέρα το βιοτικό του επίπεδο. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία που δείχνουν πως ενώ ο μέσος μηνιαίος μισθός αυξήθηκε σε σύγκριση με το 1994 κατά 4 φορές (σε δολάρια), οι τιμές και τα τιμολόγια για τις υπηρεσίες αυξήθηκαν κατά 10 και πλέον φορές.

Η φτώχεια, η μιζέρια, η ανεργία και γενικότερα η αβεβαιότητα για το μέλλον έχει φέρει το λαό της χώρας σε απόγνωση. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι κάθε μέρα στην Ουκρανία αυτοκτονούν περίπου 40 άτομα, ενώ μόνο τον περασμένο χρόνο αυτοκτόνησαν πάνω από 15.000 άνθρωποι. Παράλληλα, κάθε μέρα γίνονται περισσότερες από 20 δολοφονίες, από τις οποίες οι 8-12 κατά παραγγελία.

Πρακτικά έχει καταργηθεί το σύστημα της δωρεάν ιατρικής περίθαλψης, μολονότι υπάρχουν στην Ουκρανία 5 εκατομμύρια άνθρωποι που πάσχουν από καρδιακά νοσήματα, 1 εκατομμύριο από ζαχαροδιαβήτη, ενώ είναι καταγραμμένοι 1,2 εκατομμύρια ψυχασθενείς, 45.000 ναρκομανείς, 20.000 ασθενείς τους ΕΪΤΖ. Σημειώνεται ότι πάνω από 650.000 άνθρωποι στην Ουκρανία πάσχουν από φυματίωση, ενώ κάθε χρόνο καταγράφονται 24.000 νέες περιπτώσεις ανθρώπων που προσβάλλονται από την ασθένεια αυτή. Μεταξύ του 1990-1996 ο αριθμός των φυματικών αυξήθηκε κατά 43%. Το εμπόριο παιδιών που πραγματοποιείται έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, ενώ πάνω από 1 εκατομμύριο παιδιά είναι ορφανά, ενώ σχεδόν ένα εκατομμύριο είναι εγκαταλειμμένα παιδιά. Τα αφροδισιακά νοσήματα ανάμεσα στους εφήβους έχουν αυξηθεί κατά 45 φορές.

Το πρόβλημα της μετανάστευσης είναι και αυτό μεγάλο. Περίπου 10 εκατομμύρια Ουκρανοί, μη έχοντας τη δυνατότητα να ασκήσουν το συνταγματικό τους δικαίωμα στη δουλιά, αναγκάζονται να αναζητήσουν έστω και κάποια δουλιά στη Γερμανία, την Πολωνία, την Τσεχία, την Ουγγαρία, την Τουρκία, τη Ρωσία, την Ελλάδα και σε άλλες χώρες και να ασχολούνται με το πλανόδιο εμπόριο.

Η ολοκληρωτική κρίση δεν έπληξε μόνο τον οικονομικό και κοινωνικό τομέα, οδήγησε στην περιουσιακή διαστρωμάτωση και όξυνε τις ταξικές αντιθέσεις. Οι λεγόμενες "ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις της αγοράς" κατάφεραν ένα συντριπτικό χτύπημα στο διανοητικό και πνευματικό δυναμικό της χώρας. Ηδη στο προσεχές μέλλον θα γίνουν αισθητές οι τραγικές συνέπειες της ουσιαστικής κατάργησης του συστήματος της δωρεάν μέσης και ανώτατης εκπαίδευσης.

Περίπου οι μισές από τις υπάρχουσες επιστημονικές κολεκτίβες υπολειτουργούν. Μόνο το 1995, από τα επιστημονικά ιδρύματα έφυγαν 557 διδάκτορες επιστημών, το 17% του γενικού αριθμού. Η λανθάνουσα ανεργία στους επιστημονικούς οργανισμούς έφτασε το 90%. Η μαζική μετανάστευση οδήγησε ουσιαστικά στην καταστροφή του βιολογικού φυσικομαθηματικού, πληροφορικού κλάδου της επιστήμης. Το ενεργό επιστημονικό δυναμικό μόνο τα τελευταία 5 χρόνια μειώθηκε κατά 16 φορές. Πάνω από 5.000 καθηγητές μεταξύ τους 400 διδάκτορες επιστημών, λόγω της συστηματικής μη πληρωμής των μισθών τους, εγκατέλειψαν τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες από τον κρατικό προϋπολογισμό για την επιστήμη, η Ουκρανία βρίσκεται πρακτικά στην ίδια θέση με τις υποανάπτυκτες και τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου (1991 - 3,1% του ΑΕΠ, 1997 - 0,46 % του ΑΕΠ).

Ο ουκρανικός κινηματογράφος και τα, γνωστά σε όλο τον κόσμο, θέατρα της Ουκρανίας μόλις που διατηρούνται. Εχει καταστραφεί το προσιτό σε όλους, δημιουργημένο στη σοβιετική εποχή, δίκτυο λεσχών, βιβλιοθηκών, μουσείων, συλλόγων και ομίλων, μέσα από τα οποία εκατομμύρια άνθρωποι, πριν απ' όλα τα παιδιά, η νεολαία, έρχονταν σε επαφή με τις γνώσεις, τον πολιτισμό, αναπτύσσονταν πνευματικά και ηθικά, αξιοποιούσαν τον ελεύθερο χρόνο τους.

Η καταστροφή της υλικής βάσης, της εξόντωσης του στελεχικού δυναμικού και όλου του προηγούμενου συστήματος πνευματικής ζωής της Ουκρανίας δεν αποτελεί το μοναδικό πρόβλημα. Τα χρόνια της καπιταλιστικής παλινόρθωσης σημαδεύονται από τις απερίσκεπτες προσπάθειες του αντιλαϊκού καθεστώτος να εξαφανίσει από τη συνείδηση και τη ζωή του λαού της Ουκρανίας την πατροπαράδοτη ανθρωπιστική ηθική, κολεκτιβιστικές βάσεις, διεθνιστικές πεποιθήσεις, την πίστη στη φιλία με τους λαούς.

Σήμερα, ακόμα πιο αυξημένες είναι οι προσπάθειες για διαστρέβλωση της ιστορίας, εμφανίζονται εθνικιστικές ιδεολογίες, ενώ "προωθούνται" από διάφορους κύκλους ο μυστικισμός, ο αποκρυφισμός, η προπαγάνδιση της βίας και της σκληρότητας, της διαφθοράς, καθώς και ο αμερικάνικος τρόπος ζωής.

Το γεγονός ότι σήμερα, οι περισσότεροι κάτοικοι της Ουκρανίας καταλαβαίνουν πως τα πράγματα πάνε "από το κακό στο χειρότερο" και πως ολοένα και πιο γρήγορα η μεγάλη πλειοψηφία του λαού γίνεται φτωχότερος, ενώ λίγοι είναι αυτοί που πλουτίζουν, αφήνει μια ελπίδα να πλανιέται στον αέρα, πως κάποια στιγμή, μέσα από την πάλη τους, θα υπάρξουν "άσπρες μέρες" ξανά.

Κλωντίν ΧΕΣΠΕΡ