Κυριακή 5 Μάρτη 1995
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 24
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
"Γλεντάτε να γλεντήσουμε... "

Τα λατρευτικά έθιμα έχουν εκπληκτική μακροβιότητα. Με θαυμαστή πολυμορφία και προσαρμοστικότητα περνούν ανά τους αιώνες, κρατώντας αναλλοίωτο τον πυρήνα τους, πίσω από τον οποίο κρύβονται αρχέγονες δοξασίες και δεισιδαιμονίες, βαθιά ριζωμένες στην ψυχή και τη συνήθεια του λαϊκού ανθρώπου. Ετσι, σε πολλούς, εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους, πολιτισμούς εντοπίζονται γιορτές και ιεροτελεστίες με φανερή παγανιστική αγροτική προέλευση, που τελούνται στην αρχή της άνοιξης, πανηγυρίζοντας την ετήσια αναγέννηση του κόσμου. Ανάμεσα σε αυτές είναι και η Αποκριά, που γιορτάζεται σε όλη την Ελλάδα, με ξεχωριστή εύθυμη διάθεση και μεταμφιέσεις. Και από "κανένα μεταμφιεσμένο, όπως μας πληροφορεί η Μαρία Μιχαήλ - Δέδε,κανονικά δε λείπουν τα κουδούνια, που κρεμάει πάνω του, προσπαθώντας να τα κάνει να ηχούν όσο το δυνατόν περισσότερο θορυβωδώς". Χαρακτηριστικό αρκετών εθίμων με μεταμφιέσεις, που έχουν πανάρχαιες διονυσιακές καταβολές. Τα πρωτεία στη σπουδαιότητα και αρχαιότητα αυτών των εθίμων τα έχει η Θράκη, στην οποία επέζησε το ονομαστό δρώμενο του "Καλόγερου".Διατηρώντας σημαντικά στοιχεία της αρχαίας μορφής του μεταφέρθηκε από πρόσφυγες της Αν. Ρωμυλίας στη Μακεδονία (Σέρρες, Ημαθία κ. α.). Ενας ολόκληρος θίασος "παίζει" τον "Καλόγερο", που κύριο χαρακτηριστικό του είναι ο φόνος και η ανάστασή του.

Υπαίθριοι "θίασοι"

Αλλά και σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο δεν είναι λίγοι οι "θίασοι", που αναπαραστούν δρώμενα, που έχουν βαθιές ρίζες στην εθιμική ζωή του Ελληνα. Ο Βλάχικος Γάμος,που γίνεται στη Θήβα, αλλά και στην Περαχώρα Κορινθίας φαίνεται να έχει στενή σχέση με τα θρακικά έθιμα, που το βλαστολατρικό στοιχείο, η γονιμότητα γενικά, αποτελεί τη βαθύτερη έννοιά τους. Το δρώμενο αποτελεί ένα καθαρά αποκριάτικο πανηγύρι - παρωδία του βλάχικου γάμου. Ενα πραγματικό ξεφάντωμα με επίκεντρο μασκαρεμένους συμπεθέρους, που φέρνουν τα προικιά της νύφης, σκόρδα, κρεμμύδια κλπ. πάνω σε γαϊδουράκια.

"Καλόγερος", "Κούκεροι", "Μπέης", "Γάμος", "Αράπηδες" είναι ορισμένα από τα έθιμα της Αποκριάς, έθιμα με κωμικό χαρακτήρα, κατά τη διάρκεια των οποίων η κοινωνική κριτική ασκείται ελεύθερα. Σε αυτά είναι διάχυτη η καλή διάθεση και το χιούμορ, ασφαλιστικές δικλείδες στις στεναχώριες και καταπιέσεις της καθημερινότητας.

Μέσα σε αυτά δε λείπουν και τα "εξ αμάξης" σε μερικές περιοχές, όπως στη Σκύρο, την Αργολίδα κ. α.

"Εκείνο, σημειώνει η Μιράντα Τερζοπούλου,που συνέχει όλες αυτές τις εκδηλώσεις και αποτελεί την πεμπτουσία της φιλοσοφίας τους είναι η ιδέα της ανατροπής της τάξης του κόσμου, η αμφισβήτηση των αξιών και της ιεραρχίας, η κατάργηση των ορίων και των καθιερωμένων νόμων. Είναι σαν η τροπή του χρόνου σε επίπεδο κοσμικό να συνεπιφέρει την ανατροπή του κόσμου σε επίπεδο κοινωνικό. Ενας άλλος νόμος, ο εφήμερος και αγέραστος νόμος του καρναβαλιού, επιβάλλεται, κάνει πέρα όποια άλλη επιταγή και τα ορίζει όλα από την αρχή: ανάποδα".

Στα Επτάνησα

Με ιδιαίτερη λαμπρότητα οι Απόκριες γιορτάζονταν στα Επτάνησα,όπου έχουμε μια συνάντηση ελληνικών και ευρωπαϊκών εθίμων. Οπως αναφέρει ο Δημήτριος Λουκάτος στα "Συμπληρωματικά του Χειμώνα και της Ανοιξης" στα καρναβάλια της περιοχής υπήρχαν "οι προβατίσιες προσωπίδες, τα δέρματα και τα κουδούνια", έθιμο πανελλήνιο, συμβολικό και μαγικό της εποχής, "που ανεβαίνει ως τους χρόνους της διονυσιακής λατρείας και ζητεί από τα πνεύματα της άνοιξης να φέρουν την καλή σοδειά στη γεωργία και την κτηνοτροφία του τόπου". Κυρίαρχο δρώμενο της περιοχής οι "Μάσκαρες",αλλά και το πασίγνωστο "Γαϊτάνι",από τους πιο γραφικούς χορούς, ιταλικής ή ισπανικής καταγωγής, που αγαπήθηκε ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Αυτό, μάλιστα, έπαιξε συχνά εθνικό ρόλο, όταν οι Επτανήσιοι, πριν την Ενωση, έβαζαν συμβολικά στις κορδέλες του τα χρώματα της ελληνικής σημαίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτή την περιοχή και ιδιαίτερα στα χωριά, την περίοδο της Αποκριάς, υπήρχε η συνήθεια της αναπαράστασης του δραματικού έπους του "Ερωτόκριτου",που γνώριζαν και αγαπούσαν οι παλιότεροι. Ο "θίασος" φορούσε περικεφαλαίες και κρατούσε κοντάρια, ενώ απήγγειλε τους ρόλους.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ