Για το ΚΚΕ ανάπτυξη και περιβάλλον είναι απαραίτητο να συμβαδίζουν και αυτό είναι που το ξεχωρίζει από τις άλλες πολιτικές δυνάμεις. Αυτό τονίζει σε συνέντευξη που παραχώρησε στο "Ρ" ο Σταύρος Βαρουτσής,μέλος του Τμήματος Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Περιβάλλοντος της ΚΕ του ΚΚΕ. Επίσης, επισημαίνει ότι είναι εντελώς ανειλικρινείς οι κυβερνήσεις των μεγάλων καπιταλιστικών χωρών, όταν ισχυρίζονται ότι δήθεν παίρνουν μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος. Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά όταν καπιταλισμός και βελτίωση της ποιότητας ζωής δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Ο Στ. Βαρουτσής τονίζει ακόμη ότι σήμερα το περιβάλλον είναι συνδεδεμένο με τεράστια οικονομικά συμφέροντα και χαρακτηρίζει μύθο το δήθεν φιλοπεριβαλλοντικό πρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Παρουσιάζοντας στοιχεία από την αντιπεριβαλλοντική δράση των τελευταίων κυβερνήσεων στην Ελλάδα, υπογραμμίζει ότι το πρόβλημα του περιβάλλοντος είναι κατ' εξοχήν πολιτικό. Τέλος, επαναλαμβάνει τη θέση του ΚΚΕ ότι πρέπει να ακολουθηθεί και στο τεράστιο αυτό θέμα μια άλλη πολιτική, που θα έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο. Μια άλλη πολιτική που θα γίνει πραγματικότητα μόνο με τη συσπείρωση και πάλη.

- Σήμερα όλο και περισσότεροι μιλούν για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Είναι άραγε τόσο τραγική η κατάσταση;

- Τα προβλήματα του πλανήτη ολοένα πληθαίνουν. Ας αναφέρουμε μερικά παραδείγματα: Η κατανάλωση του 70% των φυσικών πόρων από το 25% του πληθυσμού των αναπτυγμένων χωρών εκτοξεύει στα ύψη τη ζήτηση και κατανάλωση των φυσικών πόρων, τους καθιστά είδος εν ανεπαρκεία. Η δημιουργία του 50% της παγκόσμιας ρύπανσης από επτά μόνο βιομηχανικές χώρες, που είναι υπεύθυνη για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, φανερώνει το φαύλο κύκλο της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Η καταστροφή 170 εκατομμυρίων στρεμμάτων τροπικών δασών το χρόνο, η συνεχώς αυξανόμενη καταστροφή των εδαφών, των βιότοπων, οδηγεί σε συνεχή μείωση της στιβάδας του όζοντος, αλλάζει το κλίμα του πλανήτη, με οδυνηρές συνέπειες για το περιβάλλον. Η συνεχής ανάπτυξη των πολεμικών όπλων και επιχειρήσεων, τα πυρηνικά και τοξικά απόβλητα, η διαχείρισή τους σε βάρος των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών, οδηγούν σε συνεχή επιδείνωση μεγάλων περιοχών του πλανήτη. Απέναντι βέβαια σ' αυτά τα τεράστια προβλήματα, η άρνηση των επικυρίαρχων κρατών να αναλάβουν τις ευθύνες τους αναδεικνύει για μια ακόμα φορά τον αντιανθρώπινο χαρακτήρα της καπιταλιστικής ανάπτυξης.

- Δηλαδή δεν είναι ειλικρινείς οι επίσημες κυβερνήσεις των μεγάλων καπιταλιστικών κρατών και η Ευρωπαϊκή Ενωση, όταν πολλές φορές μιλούν με παρρησία για τα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος που λαμβάνουν και για την αειφόρο ανάπτυξη;

- Είναι ανειλικρινείς, γιατί το πρώτο που πρέπει να προσέξουν, για την προστασία και την ανάπτυξη του περιβάλλοντος, για την προστασία της ανθρωπότητας, είναι η ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων. Το λέμε αυτό γιατί μέσα από τους πολέμους που προκαλούν οι ιμπεριαλιστές, όχι μόνο καταστρέφονται ανθρώπινες ζωές, αλλά καταστρέφεται η χλωρίδα, η πανίδα όλου του πλανήτη, των περιοχών που γίνονται οι πόλεμοι. Επίσης, δαπανώνται τεράστια ποσά, που θα έπρεπε να είχαν διατεθεί για την ανάπτυξη της ανθρωπότητας, για την ανάπτυξη της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα για την περιοχή μας, έχει σημασία ο πόλεμος στα σύνορά μας, στην αυλή μας. Γιατί έχει επισημανθεί πολλές φορές ότι ο πόλεμος αυτός, που οδηγεί στον κατακερματισμό της Γιουγκοσλαβίας, είχε σαν σκοπό και τη δημιουργία χώρων που θα λειτουργούσαν οι χωματερές των μεγάλων δυνάμεων και ιδιαίτερα της Γερμανίας. Μαζί με τον πόλεμο πρέπει να αναφέρουμε και τους εξοπλισμούς. Είναι γνωστό και δε θα πρέπει να ξεχνάμε το πρόσφατο γεγονός, όταν μία βόμβα, με την οποία ήταν εξοπλισμένα κάποια αεροπλάνα της αεροπορίας μας, πέφτοντας στο Αιγαίο δημιούργησε τις υπόνοιες και τους φόβους ότι η διάλυσή της θα μόλυνε ολόκληρο το Αιγαίο.

- Είναι διαδεδομένη η αντίληψη ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση, ανεξάρτητα από άλλες δυσμενείς για τη χώρα μας επιδράσεις, στον τομέα προστασίας του περιβάλλοντος έχει να επιδείξει μια σημαντική συμβολή.

- Αμφισβητούμε έντονα την άποψη ότι η ΕΕ ενδιαφέρεται ειλικρινά για την προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων του πλανήτη. Ο,τι είπαμε προηγούμενα ισχύει ιδιαίτερα για την ΕΕ. Ομως, μπορούμε επιπλέον να προσθέσουμε και τα εξής: Για παράδειγμα, η κοινοτική νομοθεσία πώς έχει ενσωματωθεί στη δική μας; Η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει μεν ένα σημαντικό νομοθετικό έργο, το οποίο όμως τα πολιτικά όργανα της Κοινότητας - το Συμβούλιο Υπουργών και η Επιτροπή - το έχουν προσανατολίσει και το χρησιμοποιούν προς την κατεύθυνση των επενδυτικών αναγκών του μεγάλου μονοπωλιακού κεφαλαίου. Η γενική διαπίστωση ότι η βιομηχανία της περιβαλλοντικής προστασίας είναι η 3η - ή κατ' άλλους η 4η - σε παγκόσμιο επίπεδο από άποψη τζίρου, δεν αντανακλά βέβαια ανάλογες ευαισθησίες του κεφαλαίου. Αντίθετα, αντανακλά μια δύσκολη, είναι αλήθεια, αλλά όχι χωρίς εσωτερικές αντιθέσεις προσπάθειά του να εξασφαλίσει τομείς επένδυσης υψηλής απόδοσης και συγχρόνως κοινωνικά αποδεκτής. Αυτό σημαίνει ότι οι ήπιες τεχνικές και τεχνολογίες περιβαλλοντικής προστασίας θυσιάζονται πολλές φορές με τη θέσπιση υπερβολικά υψηλών απαιτήσεων, προδιαγραφών, υπέρ των πανάκριβων και συγχρόνως αμφιλεγόμενου αποτελέσματος τεχνολογιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο τομέας των απορριμμάτων. Ηπιες τεχνολογίες διαχείρισης, απόλυτα συμβατές με τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως η ανακύκλωση στην πηγή, η "κομποστοποίηση", η ασφαλής υγειονομική ταφή, υποβαθμίζονται από τους ισχυρούς εταίρους, όπως η Γερμανία, ενώ προωθείται - με τις διάφορες παραλλαγές της - η πανάκριβη και έντονα αμφισβητούμενη από τα οικολογικά κινήματα και πολλούς επιστήμονες μέθοδος της καύσης, γιατί τους συμφέρει οικονομικά. Ακόμη μεγαλύτερος είναι ο μύθος ότι η κοινοτική νομοθεσία έχει συμβάλει στον εκσυγχρονισμό της εθνικής μας για την προστασία του περιβάλλοντος. Είναι αλήθεια ότι, κάτω από την πίεση ορισμένων προθεσμιών, έχουν εκδοθεί αρκετές υπουργικές αποφάσεις εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας με τις κοινοτικές ντιρεκτίβες. Ομως, πρέπει να πούμε ότι το κύριο σημείο της κοινοτικής νομοθεσίας στηρίζεται στην αρχή "ο ρυπαίνων πληρώνει". Πόσο είναι δίκαιη μια τέτοια φιλοσοφία; Είναι μια πέρα για πέρα λανθασμένη τακτική. Ουσιαστικά, δίνει συγχωροχάρτι σ' αυτόν που ρυπαίνει επειδή πληρώνει! Επιπλέον, είναι μια στάση που αρκείται στην εκ των υστέρων θεραπεία του κακού και όχι στην πρόβλεψή του. Μάλιστα, η στάση αυτών των οικονομικών κυρώσεων κατά του ρυπαίνοντος καταλήγει συνήθως να απευθύνεται κατά του κοινωνικού συνόλου, το οποίο με διάφορους μηχανισμούς στην ουσία πληρώνει την ασύδοτη δράση των μονοπωλίων. Τώρα, κατά πόσον η Ευρωπαϊκή Ενωση χρηματοδοτεί με τη σέσουλα την Ελλάδα για την επίλυση των περιβαλλοντικών της προβλημάτων; Για το πόσο λανθασμένη είναι αυτή η αντίληψη, αρκεί να αναφέρουμε ότι για την κάθε μία δραχμή επιχορήγηση που παίρνει η χώρα μας από την Κοινότητα, πληρώνει - όπως έχει υπολογιστεί πριν ένα χρόνο - 2,5 δραχμές. Και μάλιστα, αυτά τα χρήματα είτε αξιοποιούνται με τρόπο που ενισχύει το χαρακτήρα της στρεβλής ανάπτυξης του τόπου, είτε γίνονται αντικείμενο διασπάθισης και συναλλαγής, όπως έδειξε η πορεία των διάφορων πακέτων μέχρι σήμερα. Είναι γνωστό ότι και τα όποια χρήματα δίνονται στην Ελλάδα για το περιβάλλον - που είναι σταγόνα στον ωκεανό - δεν έχουν ξεφύγει από την αρπαχτή και τη ρεμούλα, όπως όλα τα κοινοτικά προγράμματα. Και αυτό δε λέγεται από μας, αλλά επιβεβαιώνεται από τα έγγραφα της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι πολύ ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς την εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και τις εκθέσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που αφορούν τα κοινοτικά προγράμματα για την Ελλάδα. Είναι γνωστό ότι εκεί επισημαίνεται πως περιβαλλοντικές μελέτες κάνουν οι ίδιοι οι εργολάβοι. Πως δεκάδες προγράμματα, όχι απλώς δεν έγιναν, αλλά έμειναν μισά, κάτω από την επιμονή των "αεριτζήδων". Παράδειγμα: στον Αώο έκλεισε το έργο του φράγματος χωρίς να γίνει η εμφύτευση 30.000 δέντρων που καταστράφηκαν. Στη Θεσσαλονίκη, στην εκβάθυνση του λιμανιού, η μολυσμένη λάσπη αντί να καθαριστεί την πέταξαν σε άλλο σημείο του ίδιου λιμανιού. Υπάρχουν φυσικά και άλλα πολλά παραδείγματα, που αφορούν όχι μόνο τη χώρα μας, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη.

- Υπάρχει και ένα άλλο μεγάλο θέμα. Πολλοί λένε ότι η ανάπτυξη δεν μπορεί να συμβαδίσει με την προστασία του περιβάλλοντος...

- Είναι γεγονός ότι πάρα πολλοί το υποστηρίζουν. Αυτή ακριβώς είναι η διαφορά της δικής μας αντίληψης απέναντι στους υπόλοιπους. Για μας ανάπτυξη δε σημαίνει μόνο οικονομική ανάπτυξη, αλλά και κοινωνική, πολιτιστική, αυτό που λέμε ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Για μας ανάπτυξη σημαίνει βελτίωση του περιβάλλοντος, βελτίωση της ποιότητας ζωής του εργαζόμενου, όχι μόνο στον τόπο που ζει, αλλά και εκεί που εργάζεται, σημαίνει ανάπτυξη του ελεύθερου χρόνου, του ελεύθερου χώρου που μπορεί να αναπτύξει τις πρωτοβουλίες του, τη δικιά του ελευθερία, σαν ανθρώπου, σαν παραγωγού, σαν πνευματικού ανθρώπου, που μπορεί να αναπτύξει ελεύθερα τις δυνατότητές του. Επομένως, για μας, ανάπτυξη σημαίνει, όχι απλώς προστασία, αλλά βελτίωση, ανάπτυξη του περιβάλλοντος. Σημαίνει προστασία του συλλογικού συμφέροντος και όχι υποταγή του στο ατομικό κέρδος, στο ατομικό συμφέρον. Σημαίνει μια πολιτική υπεράσπισης των συνολικών αναγκών του ανθρώπου και των κατακτήσεών του.

- Μήπως οι πολυεθνικές άρχισαν να εκμεταλλεύονται την ανησυχία των ανθρώπων για τα προβλήματα του περιβάλλοντος; Είναι τελικά καλό ή κακό αυτό που λέγεται ότι "το περιβάλλον πουλάει";

- Είναι γεγονός ότι το περιβάλλον είναι συνδεδεμένο με τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Οπως είπαμε και προηγούμενα, οι πολυεθνικές όχι μόνο το εκμεταλλεύονται ως χώρο της ανεξέλεγκτης δραστηριότητάς τους, όχι μόνο το εκμεταλλεύονται για να απομυζούν από αυτό ανεξέλεγκτα πρώτες ύλες, αλλά το χρησιμοποιούν για επενδύσεις παραγωγικές, που συμφέρουν μόνο τις ίδιες, για να προστατεύσουν υποτίθεται το περιβάλλον από την καταστροφή που επέφεραν οι ίδιες. Ιδιαίτερα για τη χώρα μας πρέπει να το επισημάνουμε και να το αναλύσουμε. Το περιβάλλον για τη χώρα μας είναι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα και είναι φανερό ότι αυτό ξεπουλιέται, δίνεται χάρισμα στις μεγάλες ιδιωτικές εταιρίες, στους ιδιώτες, στις πολυεθνικές. Είναι γνωστά τα νομοσχέδια για το Εθνικό Κτηματολόγιο, με το οποίο ξεπουλιέται ουσιαστικά στους ιδιώτες η δημόσια γη, αφού το κράτος και η λεγόμενη σοσιαλιστική κυβέρνηση δε δέχτηκε να βάλει τους δύο απλούστατους όρους: το τεκμήριο του δημοσίου, δηλαδή δημόσια είναι όλη η γη μέχρι να αποδείξει κάποιος ότι του ανήκει, και δεύτερον, ότι για οποιαδήποτε αγοραπωλησία την πρώτη προτίμηση την έχει το κράτος. Είναι επίσης γνωστό ότι οι τελευταίοι ελεύθεροι χώροι της Αθήνας, όπως στο Μενίδι, το Μαρούσι, το Ελληνικό, δίνονται για τσιμεντοποίηση. Είναι γνωστό ότι οι μεγάλες εταιρίες παίρνουν τις μαρίνες και όλους τους γύρω χώρους των ακτών μας και τους εκμεταλλεύονται. Είναι γνωστό ότι ξεπουλιούνται οι ακτές στο μεγάλο κεφάλαιο. Είναι γνωστό ότι το περιβάλλον μας, σε όλες τις περιπτώσεις, το εκμεταλλεύονται οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες, που μπαίνουν σε κάθε χώρο που έχει σχέση με το περιβάλλον. Είναι γνωστός ο πόλεμος που γίνεται και για τη διαχείριση των απορριμμάτων, αλλά και για την εκμετάλλευση προϊόντων που παράγονται από τα απορρίμματα. Πάρα πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι μεγάλο οικονομικό παιχνίδι θα παιχτεί με τα σκουπίδια. Είναι προφανές ότι ένας τεράστιος χώρος για τη βελτίωση, δήθεν, του περιβάλλοντος που καταστρέφουν οι πολυεθνικές αναφέρεται σε μια διαδικασία παραγωγική για ίδιον όφελος.

- Επομένως είναι η ίδια η καπιταλιστική ιδεολογία συνυφασμένη με την καταστροφή του περιβάλλοντος.

- Νομίζω ότι αυτό είναι το κυρίαρχο. Γιατί ο καπιταλισμός έχει στο κέντρο του, όχι τον άνθρωπο, αλλά το κέρδος. Γιατί βάζει το ατομικό συμφέρον πάνω από το συλλογικό συμφέρον, πάνω από τη ζωή του ανθρώπου. Γιατί η εκμετάλλευση του ανθρώπου είναι το συστατικό του στοιχείο. Επομένως καπιταλισμός και βελτίωση της ανθρώπινης ζωής, βελτίωση της ποιότητάς της, βελτίωση του περιβάλλοντος, δεν μπορούν να συνυπάρξουν.

- Πώς θα μπορούσαμε να κρίνουμε την πολιτική που ακολουθούν στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος οι τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις και κυρίως η σημερινή του ΠΑΣΟΚ;

- Η σημερινή κυβερνητική πολιτική στον τομέα της διαχείρισης του περιβάλλοντος αντιγράφει πιστά, ή και επεκτείνει, με επιφανειακές μόνο παραλλαγές, αυτή της ΝΔ. Αυτό εύκολα μπορεί να το διαπιστώσει κανείς, αρκεί να αναλογιστεί ότι συνεχίζεται απρόσκοπτα η ληστρική εκμετάλλευση των δασικών οικοσυστημάτων, η καταστροφή χώρων πολιτισμού και πράσινου, ενώ οι μεγάλες πόλεις γίνονται όλο και πιο απάνθρωπες για τους κατοίκους τους. Και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, το πρόγραμμα "Αττική SOS", αφού επιδείχτηκε πανηγυρικά στους δημοσιογράφους, μπήκε στα πιο βαθιά συρτάρια του ΥΠΕΧΩΔΕ. Οι περιουσίες, και η ζωή ακόμη, των κατοίκων βρίσκονται στη διάθεση των σεισμών και των πλημμυρών, χωρίς καμιά ουσιαστική κρατική παρέμβαση. Η διαχείριση των στερεών και τοξικών αποβλήτων, παρά τις αντίθετες διαβεβαιώσεις, βρίσκεται ακόμη κάτω από το επίπεδο λήψης στοιχειωδών αποφάσεων. Το εργασιακό περιβάλλον βρίσκεται έξω από κάθε κυβερνητικό σχεδιασμό. Πρέπει επίσης να τονίσουμε ότι η σημερινή κυβέρνηση διατήρησε και εφαρμόζει το θεσμικό πλαίσιο, που η ίδια είχε καταδικάσει ως αντιπολίτευση. Διατηρούνται οι διατάξεις του "νεφονομοσχεδίου" που προωθούν την τσιμεντοποίηση των τελευταίων ελεύθερων χώρων της Αττικής (Μενίδι, Χαϊδάρι, Μαρούσι, Ελληνικό). Διατηρούνται και εφαρμόζονται οι διατάξεις με τις οποίες οι κοινόχρηστοι χώροι (πλατείες, ελεύθεροι χώροι) των δήμων μπορούν να απαλλοτριώνονται και να χαρίζονται στο μεγάλο κεφάλαιο, με το όνομα του ιδρύματος μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, όπως το Μέγαρο Μουσικής. Γίνονται πράξεις και συμβάσεις για τη δωρεά σε μεγαλοσχήμονες ελεύθερων χώρων στο όνομα του πολιτισμού (Ιδρυμα Γουλανδρή). Ανατίθεται η διαχείριση των ορεινών όγκων της Αττικής στο μεγάλο κεφάλαιο. Ανατίθεται σε ιδιώτες η πολεοδόμηση περιοχών με τη διατήρηση της ιδιωτικής πολεοδόμησης. Ακολουθείται πολιτική εντάξεων αυθαιρέτων και επιλεκτικής εφαρμογής κατεδαφίσεων, ενώ είναι εμφανέστατη η έλλειψη προστασίας των δασών. Τα περιβαλλοντικά κονδύλια αποκαλύπτουν μια χωρίς προηγούμενο μιζέρια. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού του ΥΠΕΧΩΔΕ του 1996 παρουσιάζονται αυξημένες σε σχέση με του 1995 μόνο κατά 7,7 δισ. δρχ. Μια ματιά όμως στα έσοδα από το "τάλιρο της βενζίνης" αποδεικνύει ότι προβλέπονται κατά 27 δισ. δρχ. περισσότερα από πέρσι. Δηλαδή, και μόνο από αυτό ο προϋπολογισμός του 1996 θα έπρεπε να είναι κατά 27 δισ. δρχ. μεγαλύτερος του 1995 κι όχι μόνο 7,7 δισ. δρχ. Αντί δηλαδή αυτό το έσοδο να δρα προσθετικά, συμπληρώνει απλώς τα έσοδα του ΥΠΕΧΩΔΕ που του αφαιρέθηκαν για να καλύψουν άλλες τρύπες του προϋπολογισμού!

- Το ΚΚΕ επισημαίνει σε πρόσφατη ανακοίνωσή του ότι η λύση των σοβαρών περιβαλλοντικών προβλημάτων του τόπου είναι σοβαρό πολιτικό πρόβλημα και όχι τεχνικό. Τι σημαίνει αυτό;

- Το ζήτημα του περιβάλλοντος είναι ένα πολύ μεγάλο, πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό ζήτημα. Είναι φανερό ότι τα προβλήματα του περιβάλλοντος θίγουν σήμερα κυρίως τους εργαζόμενους, που ζουν μέσα σε απάνθρωπες πόλεις. Που υποφέρουν από το νέφος, τις συγκοινωνίες, τις απαράδεκτες εργασιακές συνθήκες. Που θέλουν άλλο ένα μεροκάματο για να πάνε και να 'ρθουν από τη δουλιά τους. Που βλέπουν, θα λέγαμε, στις φωτογραφίες τη φύση της χώρας τους. Που πρέπει να κάνουν αρκετά χιλιόμετρα, αν έχουν την οικονομική δυνατότητα, για να βρουν δάση που δεν έχουν καεί ή καθαρές παραλίες. Η λύση των προβλημάτων του περιβάλλοντος δεν μπορεί να δοθεί μόνο με τεχνικά μέσα. Οι πολιτικοί είναι αυτοί που θα καθορίσουν και τα μέτρα και τις κατευθύνσεις που απαιτούνται για τη λύση των προβλημάτων του περιβάλλοντος. Είναι φανερό ότι σ' αυτό το πεδίο υπάρχουν δύο πολιτικές που αλληλοσυγκρούονται. Η μια πολιτική θέλει το περιβάλλον σε όφελος του ατομικού κέρδους και σε βάρος του συλλογικού συμφέροντος και η άλλη πολιτική, που απαιτείται για να σωθεί και να αναπτυχθεί το περιβάλλον, προς όφελος του εργαζόμενου, που δέχεται κύρια τα πλήγματα από τα προβλήματά του. Είναι αυτή η άλλη πολιτική, που βάζει στο κέντρο της προσοχής της τον άνθρωπο και όχι το ατομικό συμφέρον. Τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του, την ολόπλευρη ανάπτυξή του. Κι είναι φανερό ότι μια τέτοια πολιτική απαιτεί τη μετωπική σύγκρουση με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και με τα πολλαπλά επιμέρους συμφέροντα που διαπλέκονται με αυτά. Μια τέτοια πολιτική που σήμερα εκφράζει το ΚΚΕ δεν μπορεί κανείς να πει ότι θα εφαρμοστεί άμεσα. Απαιτεί τη δυναμική παρέμβαση των εργαζομένων σε όλα τα επίπεδα, απαιτεί τη δράση των ανθρώπων που ενδιαφέρονται για τα προβλήματα του περιβάλλοντος, των διανοουμένων, της μαχόμενης Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των οικολογικών οργανώσεων για την εφαρμογή μιας άλλης πολιτικής σε μια άλλη κατεύθυνση που θα έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο.

- Πόσο αισιόδοξος μπορεί να είναι κανείς για κάτι τέτοιο;

- Πιστεύουμε ότι τα προβλήματα του περιβάλλοντος, μικρά ή μεγάλα, μπορούν να αποτελέσουν πόλο συσπείρωσης όλων εκείνων που θίγονται από αυτά. Μέσα από αυτές τις συσπειρώσεις μπορεί να αναπτυχθεί ένα πλατύ κίνημα, που δε θα έχει μόνο στο επίκεντρό του το περιβάλλον, αλλά θα έχει συνολικά την ποιότητα ζωής του εργαζόμενου, την οικονομική του βελτίωση, που συνδυάζεται με την ποιότητα ζωής, την πνευματική του ανάπτυξη, την ολόπλευρη ανάπτυξή του.

- Πόσο αγγίζουν σήμερα, όμως, τα προβλήματα του περιβάλλοντος, τους εργαζόμενους και το μαζικό κίνημα; Τι θέση έχει πάνω σ' αυτό το ΚΚΕ;

- Είναι φανερό ότι όχι μόνο τους αγγίζουν, αλλά τα νιώθουν στο πετσί τους. Και είναι βέβαιο ότι, ανεξάρτητα αν δεν το συνειδητοποιούν, τις επιπτώσεις τις νιώθουν κάθε μέρα. Καθήκον των κομμουνιστών είναι να αναδείξουν αυτά τα προβλήματα, να αναδείξουν τις δυνατότητες που έχει η δράση και η πάλη τους για τη βελτίωση, όχι μόνο του περιβάλλοντος, αλλά γενικότερα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των εργαζομένων και την ανάπτυξη της χώρας.