Στα πλαίσια της συνόδου του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, ο πρωθυπουργός της χώρας καθώς και ο πρόεδρος της Τουρκίας υπέγραψαν ένα σημαντικό κείμενο αρχών που καθορίζει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι δύο πλευρές δεσμεύονται να κινηθούν για τον καθορισμό των μεταξύ τους σχέσεων. Στο ανακοινωθέν σημειώνεται πως ύστερα από πρόσκληση της υπουργού των Εξωτερικών των ΗΠΑ έγινε η συνάντηση των δύο υπουργών των Εξωτερικών, Θεόδωρου Πάγκαλου και Ισμαϊλ Τζεμ και ακόμα έγινε γνωστό ότι το κείμενο διατύπωσαν οι Αμερικανοί και ο Ελληνας και ο Τούρκος υπουργός των Εξωτερικών το αποδέχτηκαν.

Είναι φανερό πως ένα τέτοιο κείμενο δεν ετοιμάζεται από τη μία μέρα στην άλλη. Ασφαλώς έχουν προηγηθεί μυστικές διαβουλεύσεις και επαφές είτε άμεσες είτε έμμεσες μέσω ΗΠΑ ή και πιθανά άλλων καναλιών. Προκύπτει επομένως ζήτημα της ποιότητας των ενημερώσεων που η ελληνική κυβέρνηση κάνει προς την ελληνική Βουλή και τα κόμματα. Τα όσα λέγονται σχετικά με το ότι το ντοκουμέντο παρουσιάστηκε στη Μαδρίτη και πως δεν υπήρξε καμία προεργασία, δεν πείθουν, για τον απλούστατο λόγο ότι ένα τέτοιο ντοκουμέντο όσο καθαρό και αν είναι στις διατυπώσεις, δεν υπογράφεται αμέσως μετά από μια ανάγνωση χωρίς ανάλυση των διατυπώσεών του. Οι ισχυρισμοί από τους πρωταγωνιστές της υπογραφής αυτής της συμφωνίας, ότι όντως έτσι έχουν τα πράγματα, δηλαδή ότι το κείμενο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Μαδρίτη, δεν κάνουν τίποτε άλλο απ' το να μας πείθουν για την ανειλικρίνεια των ισχυρισμών τους. Αν πράγματι έτσι έχουν εξελιχτεί τα πράγματα τότε, τόσο ο πρωθυπουργός όσο και ο υπουργός των Εξωτερικών, θα έπρεπε να παραιτηθούν για την προχειρότητα με την οποία λειτούργησαν. Αντίθετα πιστεύουμε πως υπήρξαν και χρόνος και δυνατότητες που αξιοποιήθηκαν από την κυβέρνηση για να εξετάσουν τόσο την ουσία όσο και τις διατυπώσεις που υπάρχουν στο κείμενο και που με τη συμφωνία και των δύο πλευρών είδε το φως της δημοσιότητας στη Μαδρίτη. Επομένως πρόκειται για μια συνειδητή και ελεγμένη σε βάθος ενέργεια της ελληνικής κυβέρνησης.

Με το κείμενο αυτό ουσιαστικά επιβεβαιώνεται η ύπαρξη μυστικής διπλωματίας με την οποία καθορίστηκαν οι λεπτομέρειες αυτού του κειμένου. Επίσης επιβεβαιώνεται η εκτίμηση του ΚΚΕ ότι υπάρχει πλαίσιο που επεξεργάστηκαν οι ΗΠΑ και έχουν αποδεχτεί οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας που καθορίζει σε γενικές γραμμές το καθεστώς του Αιγαίου. Υπενθυμίζουμε τα κύρια σημεία του κοινού ανακοινωθέντος πριν περάσουμε στο σχολιασμό του.

"... Και οι δύο χώρες θα αναλάβουν προσπάθεια να ακολουθήσουν διμερείς σχέσεις που θα βασίζονται σε:

- Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας.

- Σεβασμό της κυριαρχίας της κάθε χώρας.

- Σεβασμό των αρχών του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συνθηκών.

- Σεβασμό στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους.

- Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξηγήσεις.

- Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας".

Το κείμενο μιλάει για "νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα" που αναρωτιέται κανείς, τι εννοεί με αυτή τη διατύπωση, δεδομένου ότι η ελληνική κυβέρνηση μέχρι σήμερα αναγνωρίζει σαν υπαρκτό πρόβλημα μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Τα συμφέροντα αυτά συνδέονται στη συνέχεια με ζητήματα "ασφάλειας" και "εθνικής κυριαρχίας".

Εμμεσα το κείμενο αποδέχεται την αρχή της ευθυδικίας που επίμονα επικαλείται η Τουρκία για την ικανοποίηση των διεκδικήσεων που κατά καιρούς προβάλλει. Είναι επίσης σαφές ότι η αναφορά σε ζητήματα ασφάλειας και εθνικής κυριαρχίας δεν μπορεί παρά να αφορά πέρα από τα προηγούμενα και ζητήματα που έχουν να κάνουν με τα 12 μίλια και με τον εξοπλισμό των νησιών του Αιγαίου.

Στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου δεσμεύονται οι δύο πλευρές να μην προβούν σε μονομερείς ενέργειες "ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξηγήσεις". Τι μπορεί να σημαίνει και αυτή η διατύπωση;

1. Ποιες μπορεί να είναι οι μονομερείς ενέργειες από τη μεριά της Τουρκίας; Η κατάληψη βραχονησίδας ή η διακήρυξη κυριαρχίας σε βραχονησίδα ή μικρό νησί. Ακόμα η παραβίαση του εναέριου χώρου της Ελλάδας ή κάτι ανάλογο που έχει σχέση με το σημερινό καθεστώς του Αιγαίου. (Οχι πάντως της Κύπρου η οποία δεν αναφέρεται στο ανακοινωθέν της Μαδρίτης).

2. Ποιες μπορεί να είναι οι μονομερείς ενέργειες από μέρους της Ελλάδας; Η παραπέρα ενίσχυση στα νησιά του Αιγαίου και η εφαρμογή του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, δηλαδή να επεκτείνει η Ελλάδα τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια. Ενέργεια που σύμφωνα με όσα διατυπώνονται στο κείμενο θα θεωρηθεί "μονομερής".

Στην πραγματικότητα η Ελλάδα δεσμεύεται με αντάλλαγμα να μην υπάρξουν προκλήσεις στο Αιγαίο, από την Τουρκία, να μην προχωρήσει στην επέκταση των θαλάσσιων συνόρων της στα 12 μίλια. Αν προχωρήσει, σημαίνει ότι νομιμοποιείται η Τουρκία να αντιδράσει, όπως ακριβώς νομιμοποιείται και η Ελλάδα να αντιδράσει εάν η Τουρκία προβεί σε μονομερείς ενέργειες.

Με αυτόν τον τρόπο οι Αμερικανοί κατάφεραν να περάσουν την άποψή τους ότι στο Αιγαίο υπάρχουν "ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών Ελλάδας και Τουρκίας, που πρέπει να διευθετηθούν, αξιολογώντας νόμιμες και υπαρκτές τις αιτιάσεις των δύο πλευρών". Για τους Αμερικανούς έχουν την ίδια βαρύτητα, η όποια προκλητική ενέργεια της Τουρκίας η οποία παραβιάζει τη συμφωνία της Λωζάνης και η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 μίλια.

Πρέπει να σημειωθεί ακόμα η υποκρισία της ελληνικής κυβέρνησης όταν σε όλους τους τόνους υπογραμμίζει ότι έχει αναχαιτίσει το casus belli (σ. σ. αιτία πολέμου) ενώ αναγνωρίζει πως εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ.

Πράγματι στην τελευταία παράγραφο του κειμένου οι δύο πλευρές δεσμεύονται να διευθετούν τις διαφορές τους "με ειρηνικά μέσα στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας".

Η διατύπωση αυτή δεν εξασφαλίζει την Ελλάδα σε καμία περίπτωση από το casus belli.

3. Το casus belli ψηφίστηκε από την τουρκική Βουλή και εξακολουθεί να ισχύει. Σε περίπτωση που η Ελλάδα επιχειρήσει να προχωρήσει στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 μίλια, σύμφωνα με όσα υπογράφτηκαν στη Μαδρίτη, θα πρέπει να αναζητήσει συναινετικές διαδικασίες με την Τουρκία, ώστε να μην ανατρέξουν οι πλευρές στη χρήση βίας ή στην απειλή βίας. Διαφορετικά θα πρόκειται για μονομερή ενέργεια της Ελλάδας που θα έχει σαν απάντηση από μέρους της Τουρκίας την ενεργοποίηση του casus belli.

Είναι φανερό πως σε κάποια στιγμή των διαδικασιών συνεννόησης η Ελλάδα δεσμεύτηκε ότι δε θα κάνει χρήση του δικαιώματός της για επέκταση στα 12 μίλια οπότε και δεν υπάρχει πια κανένας λόγος η Τουρκία να προβάλει την προειδοποίηση του casus belli, το οποίο όμως σαν απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης θα εξακολουθεί να λειτουργεί και μπορεί να ενεργοποιηθεί και μάλιστα μετά τη συμφωνία της Μαδρίτης, νόμιμα πλέον από τους Τούρκους.

Στην πραγματικότητα αυτό που ντε φάκτο διαμορφώθηκε μετά την κρίση στα Ιμια, δηλαδή η ύπαρξη καθεστώτος περιορισμένης κυριαρχίας στο Αιγαίο, μετά τη Μαδρίτη έχει πάρει και τη θεσμική του έκφραση.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα προχωρήσουν οι διαδικασίες για τη διαμόρφωση του νέου καθεστώτος στο Αιγαίο, που αποτελεί μέρος του γενικότερου συστήματος που σχεδιάζουν οι ΗΠΑ να επιβάλλουν στην περιοχή, με την ολοκλήρωση αυτών των προσπαθειών τους. Το σύστημα αυτό επίσης συμπεριλαμβάνει το Κυπριακό, το ζήτημα της FYROM αλλά και γενικότερες διευθετήσεις που σχετίζονται με την προώθηση των συμφερόντων των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου.

Η κυβέρνηση Σημίτη γνωρίζει πολύ καλά τις γενικότερες επιδιώξεις των ΗΠΑ. Σήμερα ακόμα και για τους πιο δύσπιστους είναι φανερό ότι αυτή η κυβέρνηση, με ακόμα μεγαλύτερη αποφασιστικότητα από ό,τι έκαναν προηγούμενες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και χωρίς πολλά προσχήματα, έχει επιλέξει το ρόλο της εξυπηρέτησης των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή. Οι συνέπειες αυτής της πολιτικής δε θα περιοριστούν μόνο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ούτε θα επηρεάσουν αρνητικά μόνο τις εξελίξεις στο Κυπριακό. Μια τέτοια πολιτική αν συνεχιστεί θα φέρει τη χώρα μας σε αντιπαράθεση με τις προοδευτικές δυνάμεις της περιοχής και με τους λαούς που παλεύουν ενάντια στην αρπακτική πολιτική που ασκούν οι ιμπεριαλιστές στα Βαλκάνια και στην ευρύτερη περιοχή μας.

Επομένως οι πατριωτικές, όλες οι δημοκρατικές και προοδευτικές δυνάμεις της χώρας μας θα πρέπει να εγκρίνουν τις αντιστάσεις σε αυτή την ξενόδουλη πολιτική που ακολουθείται από τη σημερινή ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, που έχει όμως την πλήρη υποστήριξη της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Χωρίς μια ευρύτερη συνεννόηση των δυνάμεων που θέλουν να αντισταθούν στους ιμπεριαλιστές, χωρίς τη δημιουργία ενός ευρύτερου δημοκρατικού αντιιμπεριαλιστικού μετώπου που να συσπειρώσει τον λαό μας γύρω από στόχους άσκησης μιας φιλολαϊκής πολιτικής, μιας πολιτικής που θα έρχεται σε σύγκρουση με τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα και θα υπερασπίζεται τα συμφέροντα της χώρας, οι επιμέρους αντιστάσεις δεν αρκούν για να επιβάλλουν αλλαγές στην πολιτική που ασκείται σήμερα.

Του Ορέστη ΚΟΛΟΖΩΦ