Την αναγκαιότητα ανασυγκρότησης, χάραξης κοινού σχεδίου δράσης και ανάληψης πρωτοβουλιών από το παγκόσμιο φιλειρηνικό κίνημα προέβαλλε ως άμεση προτεραιότητα κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, που παραχώρησε στο «Ρ», ο Στέφανο ντε Αντζελις, συντονιστής για την Ιταλία της Διεθνούς Οργάνωσης για την Ειρήνη και την Ανεξαρτησία των Λαών «Νίνο Πάστι». Ο Στέφανο ντε Αντζελις, ο οποίος συμμετείχε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Κινημάτων Ειρήνης, που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες στην Αθήνα, υπογράμμισε τη σημασία ανάδειξης των πραγματικών ενόχων για τον πόλεμο κατά της Γιουγκοσλαβίας και της απόδοσης ευθυνών σε όλους όσοι προσπάθησαν να κρατήσουν «ίσες αποστάσεις», ευαγγελιζόμενοι τη δικαιοσύνη και αποκρύπτοντας το πραγματικό πρόσωπο του πολέμου.

- Πέρσι, στην αρχή του πολέμου κατά της Γιουγκοσλαβίας, είδαμε ένα μεγάλο φιλειρηνικό κίνημα να αναπτύσσεται στην Ιταλία, το οποίο, όμως, στη συνέχεια φάνηκε να αποκλιμακώνεται. Τι συνέβη;

- Με την έναρξη της επίθεσης κατά της ΟΔ Γιουγκοσλαβίας στην Ιταλία αναπτύχθηκε ένα εντυπωσιακά μεγάλο φιλειρηνικό κίνημα. Κατά τη γνώμη μας, ένας από τους βασικούς παράγοντες που διαμόρφωσαν τη μαζικότητά του είναι το γεγονός ότι, επί της ουσίας, ήταν η πρώτη φορά που η Ιταλία έπαιρνε άμεσα μέρος σε έναν πόλεμο μετά από, τουλάχιστον, 50 χρόνια. Παρ' όλα αυτά, δεν κατανόησε όλος ο κόσμος ότι, ουσιαστικά, επρόκειτο για μια επιθετική ενέργεια της Ιταλίας εναντίον της Γιουγκοσλαβίας.

Στους κόλπους αυτού του μεγάλου, όπως φαινόταν και προς τα έξω, κινήματος συμμετείχαν και σοσιαλδημοκρατικού χαρακτήρα, ας πούμε, κομμάτια του φιλειρηνικού κινήματος, με αποτέλεσμα να πρόκειται για ένα κίνημα που τασσόταν «γενικά» κατά του πολέμου. Ενα κίνημα, όμως, που, στο σύνολό του, δεν είχε σαφή προσανατολισμό, ένα κίνημα που δεν κατέδειξε, δεν καταδίκασε απερίφραστα τους πραγματικούς πρωταγωνιστές αυτού του πολέμου. Υπό αυτήν την έννοια, το κίνημα αυτό που αναπτύχθηκε βρισκόταν, μόνιμα, υπό μία εμβρυακή αντιπολεμική ιδέα.

Μάλιστα, αυτά τα προαναφερόμενα κομμάτια, κατά καιρούς και ανά περίπτωση, έφθασαν στο σημείο να δικαιολογούν, με έναν τρόπο, τη στάση της ιταλικής ηγεσίας στον πόλεμο. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο το κίνημα αυτό ξεκίνησε πολύ δυναμικά και μαζικά και διατήρησε αυτά τα χαρακτηριστικά για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά στη συνέχεια, σιγά σιγά, αποκλιμακώθηκε, ακριβώς επειδή οι βασικές δυνάμεις που ηγήθηκαν, αρχικά, αυτού του κινήματος ήταν πολύ στενά δεμένες με εκείνο τον πολιτικό χώρο που κυβερνά την Ιταλία. Αν θέλουμε να ξεχωρίσουμε, ίσως, το βασικότερο χαρακτηριστικό του φιλειρηνικού κινήματος που αναπτύχθηκε στην Ιταλία είναι η αμφισημία του, τα αντιφατικά μηνύματα που έστειλε.

- Ποια ήταν η εξέλιξη του κινήματος μετά το τέλος των εχθροπραξιών;

- Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, ελάχιστοι μείναμε πιστοί στη θέση μας κατά της επίθεσης. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, αρχίσαμε μια προσπάθεια να αποκαλύψουμε το πραγματικό πρόσωπο αυτού του πολέμου, την αληθινή ευρύτητα και ευθύνη της ιταλικής διαπλοκής. Η οργάνωσή μας, η Διεθνής Οργάνωση «Νίνο Πάστι», σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις και ενώσεις, ανέλαβε μια σειρά πρωτοβουλίες, με στόχο να αναδειχτεί τι πραγματικά είχε συμβεί.

Γι' αυτόν, ακριβώς, το λόγο ήρθαμε σε επαφή με το Διεθνές Δικαστήριο και ξεκινήσαμε συγκεκριμένες δικαστικές διαδικασίες για την απόδοση ευθυνών. Στην προσπάθεια αυτή συμμετέχουν, πλέον, πολλές γνωστές προσωπικότητες της ιταλικής πολιτικής, δικαστικής, αλλά και κοινωνικής σκηνής, οι οποίοι, σιγά σιγά, κατανόησαν την αλήθεια, αλλά και τις σοβαρότατες ευθύνες της κυβέρνησης ντ' Αλέμα, του ΝΑΤΟ, των υπολοίπων δυτικών κυβερνήσεων.

Την ίδια στιγμή, οι «παραδοσιακές», όπως θα λέγαμε, φιλειρηνικές οργανώσεις της Ιταλίας, οι οποίες οργανώνουν, κάθε χρόνο, την πορεία ειρήνης από την Περούτζια στην Ασίζη, προσκάλεσαν ως κύριο ομιλητή, φέτος, τον Μάσιμο ντ' Αλέμα. Τον χειροκρότησαν και τον υποδέχτηκαν ως ομιλητή και ως οδοιπόρο τόσο σαν προσωπικότητα του φιλειρηνικού κινήματος, όσο και σαν υψηλό καλεσμένο, που η συμμετοχή του ήταν επιτυχία για τις οργανώσεις, για το κίνημα, αλλά και για το διάλογο για την ειρήνη που έχει αρχίσει με την κυβέρνηση.

Εμείς είμαστε, ξεκάθαρα, αντίθετοι με αυτήν τη θέση και με αυτές τις ενέργειες. Θεωρούμε ότι θίγουν την αξιοπιστία του κινήματος, τις οργανώσεις που προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν, σιγά σιγά, αυτό το κίνημα, που για τόσο καιρό είχε βρεθεί σε δεύτερη ή ακόμα και σε τρίτη μοίρα από πλευράς ενδιαφέροντος, επειδή κανείς δεν πίστευε ότι κάτι σαν αυτό που συνέβη πέρσι με τη Γιουγκοσλαβία, θα γινόταν ποτέ ξανά στην υφήλιο.

- Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να δούμε, λίγο πιο συγκεκριμένα, το ρόλο που διαδραμάτισαν οι λεγόμενες κεντροαριστερές δυνάμεις στο περσινό κίνημα.

- Οπως έλεγα, το λεγόμενο παραδοσιακό ιταλικό φιλειρηνικό κίνημα αποτελείται από μεγάλες οργανώσεις και από τα εργατικά συνδικάτα, των οποίων οι ηγεσίες ελέγχονται από φιλοκυβερνητικές δυνάμεις. Με την έναρξη της επίθεσης σε βάρος της Γιουγκοσλαβίας και παρά το γεγονός ότι, στα λόγια, όλες αυτές οι ενώσεις και τα συνδικάτα καταδίκασαν τον πόλεμο, στην πράξη παρείχαν στήριξη στις επιλογές της κυβέρνησης ντ' Αλέμα. Δεν ήταν τυχαίο ότι στη ρητορική τους χρησιμοποίησαν, επανειλημμένως, το κυβερνητικό επιχείρημα της αναγκαιότητας να τιμωρηθούν τα εγκλήματα που διαπράχτηκαν σε βάρος των Αλβανοφώνων στο Κοσσυφοπέδιο. Επίσης, είναι χαρακτηριστική η διαρκής προσπάθεια που κατέβαλαν να τηρήσουν ίσες αποστάσεις από το ΝΑΤΟ και από τη γιουγκοσλαβική ηγεσία. Είναι το γνωστό σύνθημα: «Οχι στις βόμβες, όχι στον Μιλόσεβιτς».

Η μόνη επίσημη πολιτική δύναμη που διαφοροποιήθηκε, επηρεάζοντας αναλόγως τις οργανώσεις και τα συνδικάτα στα οποία συμμετείχε, είναι το Κόμμα της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης, το οποίο ανέδειξε τον πραγματικό ρόλο του ΝΑΤΟ και τις ευθύνες της ιταλικής κυβέρνησης, αν και δεν παρέλειπε, έστω και σε δεύτερη μοίρα, να αναφέρει την αντίθεσή του στις πολιτικές τακτικές του καθεστώτος Μιλόσεβιτς. Αυτό μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα δεύτερο κομμάτι του φιλειρηνικού κινήματος.

Το τρίτο κομμάτι, που θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει ως πιο ριζοσπαστικό, επέμεινε στην πάγια θέση του ότι, ενώ οι επιδρομές κατά της Γιουγκοσλαβίας βρίσκονται σε εξέλιξη, δεν μπορεί να αποπροσανατολίζεται η κοινή γνώμη ασχολούμενη με τις, πιθανόν ορθές, διαφωνίες που μπορεί να έχει ο οποιοσδήποτε με τον Μιλόσεβιτς στην προκειμένη περίπτωση ή π. χ. με τον Σαντάμ Χουσεΐν, ή με τον Φιντέλ Κάστρο, ή με τον Μοαμάρ Καντάφι σε ανάλογες στιγμές. Το φιλειρηνικό κίνημα οφείλει, σε κάθε τέτοια περίπτωση, να επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην ουσία, που δεν μπορεί να είναι άλλη από την επικράτηση της ειρήνης, την επίλυση της όποιας διαφοράς ή διαφωνίας με διάλογο, την κατάρρευση κάθε ισχυρισμού και άποψης που δικαιολογεί την επιλογή του πολέμου.

- Σήμερα, ποιες είναι οι εκτιμήσεις για την περσινή πορεία του φιλειρηνικού κινήματος στην Ιταλία; Ποια τα συμπεράσματα και οι διαπιστώσεις σας:

- Οπως γίνεται κατανοητό, αυτή η διάσταση απόψεων που παρουσιάστηκε στους κόλπους του ιταλικού φιλειρηνικού κινήματος δημιούργησε στην κοινή γνώμη, στον ιταλικό λαό, μια άνευ προηγουμένου σύγχυση. Κατά τη γνώμη μου, το βασικό πρόβλημα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει το ιταλικό φιλειρηνικό κίνημα, όπως και όλα τα φιλειρηνικά κινήματα της Δυτικής Ευρώπης, είναι η ωρίμανσή τους από την εμβρυακή κατάσταση στην οποία βρίσκονταν επί τόσες δεκαετίες. Ηταν η ανάγκη που παρουσιάστηκε να αντιμετωπίσουν έναν πραγματικό πόλεμο παράλληλα με τα ζητήματα της διάδοσης των πυρηνικών όπλων, των εξοπλισμών, της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, τα οποία είναι πολύ σημαντικά, αλλά διαφέρουν, ουσιαστικά, από την αληθινή μάχη.

Και η ανάγκη αυτή, η προετοιμασία μιας πραγματικής πολεμικής σύρραξης, είχε διαφανεί με πολλά σημάδια πολύ νωρίτερα, τα οποία, όμως, δεν έγιναν, αρκούντως, αντιληπτά. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ήδη, από το 1997 η αμερικανική βάση του Αβιάνο είχε διπλασιαστεί σε έκταση, είχε εξοπλιστεί με υπερσύγχρονα οπλικά συστήματα, είχε διπλασιάσει τον αριθμό των Αμερικανών στρατιωτών της. Ανάλογες προετοιμασίες είχαν γίνει και στις υπόλοιπες αμερικανικές βάσεις που βρίσκονται στην Ιταλία, όπως αυτή της Σικελίας.

Την ίδια στιγμή, οι τελευταίες ιταλικές κυβερνήσεις ενίσχυσαν τον πολεμικό εξοπλισμό του ιταλικού στρατού, τον εκσυγχρόνισαν, τον αύξησαν. Το επιχείρημα ότι υπάρχει μείωση σε στρατιωτικό προσωπικό, δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη σοβαρά, διότι ο ιταλικός στρατός από υποχρεωτικός μεταβλήθηκε σε εθελοντικός, δηλαδή μισθοφορικός. Οι κινήσεις αυτές θα έπρεπε να είναι στο επίκεντρο του ιταλικού φιλειρηνικού κινήματος, γιατί αποτελούν απτή απόδειξη της ενίσχυσης της στρατικοποίησης της χώρας, της ενίσχυσης των στρατιωτικών της δομών. Δεν μπορεί, παραδείγματος χάριν, να μην αποτελέσει μείζον θέμα συζήτησης η, προσφάτως παρουσιασθείσα, πρόταση για κατασκευή αεροπλανοφόρων από την Ιταλία, αλλά και νέων μαχητικών αεροσκαφών.

- Ποια είναι η πρότασή σας για την «επόμενη ημέρα» του φιλειρηνικού κινήματος;

- Κατά τη γνώμη μας, όχι μόνο στην Ιταλία, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο, το φιλειρηνικό κίνημα, ή αν θέλουμε να το προσδιορίσουμε ακόμη περισσότερο, το κίνημα του αγώνα ενάντια στον πόλεμο, θα πρέπει να εργαστεί, σε συνεργασία με όλες τις πραγματικά δημοκρατικές δυνάμεις, στην κατεύθυνση της κατάρτισης ενός κοινού σχεδίου πάλης, αλλά και κατάδειξης των ευθυνών. Εμείς, ήδη, προσπαθούμε να την αποκαλύψουμε, να βοηθήσουμε την κοινή γνώμη να την αναγνωρίσει, να ανακαλύψει τα τεράστια ψέματα που ειπώθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου, να αποκαλυφθούν οι πραγματικοί ένοχοι.

- Θεωρείτε ότι η πρόσφατη αλλαγή, τουλάχιστον σε επίπεδο ηγεσίας, της κυβέρνησης στην Ιταλία, θα επιφέρει, έστω και ελάχιστες, διαφοροποιήσεις στην επίσημη πολιτική, στη στάση της κυβέρνησης απέναντι στο φιλειρηνικό κίνημα;

- Καλό θα ήταν σε αυτό το σημείο να ξεκαθαριστεί ότι τα αποτελέσματα των τοπικών εκλογών, στις οποίες ηττήθηκε ο κυβερνητικός συνασπισμός και εξαναγκάστηκε σε παραίτηση ο Μάσιμο ντ' Αλέμα, ουδεμία σχέση είχαν με τη στάση που κράτησε η κυβέρνηση στον πόλεμο. Ηταν, κυρίως, μια έκφραση αποδοκιμασίας για τις υπόλοιπες πολιτικές επιλογές του, στο εσωτερικό της Ιταλίας, όσον αφορά την ασφάλιση, την κοινωνική περίθαλψη, την εργασία, τις συντάξεις κλπ. Πρόκειται, θα έλεγε κανείς, για μια μάχη που αφορά, κυρίως, στο εσωτερικό της κεντροαριστεράς. Το εκλογικό σώμα τιμώρησε την κυβέρνηση ντ' Αλέμα ψηφίζοντας τη δεξιά.

Επί της ουσίας, τίποτε δεν άλλαξε με την ορκωμοσία της κυβέρνησης Αμάτο, αφού η σύνθεση και η εκπροσώπηση των δυνάμεων που βρίσκονται στο Κοινοβούλιο, αλλά συμμετέχουν και στην κυβέρνηση, δεν ανατράπηκε. Βασικός της στόχος είναι η ολοκλήρωση της θητείας της, προκειμένου να διεξαχθεί και το σημαντικότατο δημοψήφισμα για το εκλογικό σύστημα, το οποίο στοχεύει στην προώθηση της καθιέρωσης της ενισχυμένης αναλογικής, με τη δικαιολογία ότι θα εξασφαλίσει πολιτική σταθερότητα στη χώρα, γιατί θα αναδεικνύει ισχυρές αυτόνομες κυβερνήσεις.