Στην καπιταλιστική «προκρούστεια κλίνη» της «ανταποδοτικότητας» «ξαπλώνει» και τη σύγχρονη δημιουργία το σημερινό καθεστώς της Ρωσίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η «Σχολή Δραματικής Τέχνης», η οποία απειλείται από τη δημαρχία της Μόσχας με έξωση. Για τη σημερινή Μόσχα, που συναγωνίζεται σε αριθμό καζίνο το Λας Βέγκας και η καταστροφή της αρχιτεκτονικής της κληρονομιάς καλπάζει, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τους λόγους αυτής της έξωσης.

Η «Σχολή Δραματικής Τέχνης» ιδρύθηκε το 1987. Η αρχική χωροθέτηση ήταν στον πρώην κινηματογράφο «Ουράν», αλλά η Σχολή δεν μπορούσε να εγκατασταθεί αμέσως εκεί επειδή λειτουργούσε κάποιος άλλος οργανισμός και έτσι επιλέχθηκε η προσωρινή λύση σε άλλο χώρο. Το 1992 - από ...«κεκτημένη ταχύτητα» - η διοίκηση της Μόσχας χωροθετεί για τη Σχολή 3.158 τ.μ. στο «προσωρινό» κτίριο για πρόβες και θεατρική εκπαίδευση. Το 1995 οι άνθρωποι της Σχολής κατάφεραν να φτιάξουν στον ίδιο χώρο και ένα θεατράκι 70 θέσεων, ενώ παράλληλα περίμεναν και το νέο κτίριο στον πρώην κινηματογράφο, δηλαδή στην αρχική χωροθέτηση της Σχολής. Το 2001, και με αφορμή τη θεατρική ολυμπιάδα, το νέο, αλλά μισοτελειωμένο κτίριο χρησιμοποιήθηκε για παραστάσεις. Το 2002 ολοκληρώθηκε, αλλά η διοίκηση της Μόσχας αποφάσισε να παραδώσει το νέο κτίριο σε άλλο θέατρο. Ωστόσο, το θέατρο αυτό αρνήθηκε - για λόγους συμπαράστασης στη Σχολή - να χρησιμοποιήσει το κτίριο, ενώ, υπέρ της Σχολής τάχθηκαν πολλοί άνθρωποι του θεάτρου. Τώρα, η διοίκηση της Μόσχας ζητά από τη Σχολή να εγκαταλείψει το «προσωρινό» της κτίριο.

Για τη σημερινή διοίκηση της Μόσχας και τον «φιλελεύθερο» δήμαρχό της Γιούρι Λουζκόφ πάει «πολύ» ένας θεατρικός οργανισμός - και μάλιστα με εκπαιδευτική διάσταση - να έχει δύο κτίρια. Αντιθέτως, δεν είχε κανένα πρόβλημα όταν κατεδαφίστηκαν τα παραδοσιακά κτίρια στην αρχή της παλιάς Αρμπάτ, για να μετατραπούν σε τσιμέντο. Σύμφωνα, όμως, με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Σχολής, Ανατόλι Βασίλιεφ, το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Σχολή είναι χαρακτηριστικό της γενικότερης κατάστασης που επικρατεί αυτή τη στιγμή στις πολιτιστικές υποδομές της Ρωσίας.

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ισβέστια» - από όπου και τα στοιχεία - ο Α. Βασίλιεφ σημειώνει πως «πρέπει να παραδεχτούμε ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο τεράστιας πολιτιστικής καταστροφής στη Ρωσία. Και αυτό δεν πρέπει να το αποσιωπούμε. Το χτίσιμο της νέας ρωσικής κοινωνίας ανοίγει δρόμο με το ρόπαλο σε ό,τι δημιουργήθηκε επί αιώνες: εκπαίδευση, επιστήμη, υγεία, τέχνη, θέατρο, μουσική, βιβλιοθήκες... Θέλω να φωνάξω "βοήθεια!"! Αλλά δεν υπάρχει μια ενωμένη δύναμη, μια ομάδα ανθρώπων να φωνάξει δυνατά: "Σταματήστε κύριοι"! Στο δρόμο για "καλύτερη ζωή" κόβετε δάση που δε φυτέψατε. Κόβετε ανθρώπους - γιατρούς, δασκάλους, διανοούμενους της τέχνης και της επιστήμης. Γνωρίζετε ότι θέλουν να ζήσουν; Οτι θέλουν να περπατούν στο δρόμο χωρίς να φοβούνται ότι θα τους χτυπήσουν; Οτι υπάρχει ανάγκη και με το θέατρο να ασχοληθούμε και να βγούμε στη σκηνή;».

Για τον Α. Βασίλιεφ - μαθητή του Στανισλάφσκι - αυτά τα «απλά» πράγματα δεν είναι πλέον δεδομένα. Τώρα καλείται, όχι να διδάξει θέατρο, αλλά να αντιμετωπίσει ωμούς εκβιασμούς «μαφιόζικου» τύπου, αλλά από το ίδιο το κράτος. Διότι, όπως ο ίδιος καταγγέλλει, η επίθεση που δέχεται η Σχολή προέρχεται και από τη δικαστική αντιπαράθεσή της με τη διοίκηση της Μόσχας, όταν η τελευταία πέταξε έξω από το οικοτροφείο τους καλλιτέχνες της! Η Σχολή πήγε στα δικαστήρια γιατί, όπως σημειώνει ο διευθυντής της, «οι άνθρωποι πρέπει κάπου να κοιμούνται, αλλά ποιος από τους ηθοποιούς μας έχει τα χρήματα να νοικιάσει διαμέρισμα;». Από τη δικαστική διαμάχη με την επιτροπή πολιτισμού της διοίκησης της Μόσχας ο Α. Βασίλιεφ κατάλαβε ότι «το δημοκρατικό κράτος υπάρχει σε μας μόνο ως ...μακέτα. Οταν κερδίσαμε τη δίκη άρχισε το κυνήγι: Ή αποσύρουμε τη μήνυση ή μας πετάνε έξω από το κτίριο. Δηλαδή: αν παραδώσετε την περιουσία σας μπορείτε να ασχοληθείτε με τη δημιουργία σας. Δεν την παραδίδετε, διαλύουμε τον οργανισμό σας».

Ενα από τα «επιχειρήματα» που προβάλλονται για την έξωση είναι πολύ οικείο και στη σχετική «επιχειρηματολογία» της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την τέχνη τον «καιρό» της «ανταγωνιστικότητας»: «επιτυχία» και «αποδοτικότητα» του «προϊόντος». Από αυτή την άποψη, η Σχολή δεν πληροί τα «κριτήρια». Γεγονός το οποίο ο διευθυντής της όχι μόνο παραδέχεται, αλλά και το χρησιμοποιεί σαν αντεπιχείρημα. Λέει συγκεκριμένα ότι από την αρχή η Σχολή δημιουργήθηκε για θεατρικό εργαστήρι. Αυτό είναι σαφές και στα αρχιτεκτονικά πλάνα του νέου κτιρίου: χώροι για εκπαιδευτικές πρόβες, θεωρητικά μαθήματα και δύο σκηνές. Ετσι, είναι παράλογο να συγκριθεί με μια θεατρική σκηνή που κάνει πέντε πρεμιέρες μέσα σε μια σεζόν.

Εδώ, όμως, βρίσκεται και η ουσία: στη σημερινή Ρωσία δε «χωρά» η έρευνα, αλλά η «αποδοτικότητα». Ο δημοσιογράφος της «Ισβέστια» στην ερώτησή του περικλείει την αντίληψη που κυριαρχεί σήμερα στους «αρμόδιους» για τον πολιτισμό στη Ρωσία: «Μπορεί ένα θέατρο σαν το δικό σας να μην είναι ικανό να αντέξει τον ανταγωνισμό, τον πόλεμο για "ζωτικό χώρο" που βρίσκεται σε εξέλιξη στις μεγάλες πόλεις, πολύ περισσότερο, σαν τη Μόσχα». Και η απάντηση του Βασίλιεφ: «Μάλλον έχετε δίκιο. Αλλά οι άνθρωποι στην κυβέρνηση ακριβώς γι' αυτό πρέπει να προστατεύουν τέτοιες "νησίδες", οι οποίες πάνε αντίθετα στο ρεύμα».

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί πως ο ίδιος ο Βασίλιεφ αποτελεί ίσως και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τμήματος της σημερινής διανόησης της Ρωσίας, η οποία, αν και με κριτικό πνεύμα, ωστόσο «ανακαλύπτει» από την καθημερινότητά της διαφορετικές όψεις του πρόσφατου παρελθόντος. Λέει συγκεκριμένα: «Να ποια συμβουλή θα έδινα στους σημερινούς ιθύνοντες της κουλτούρας: Μάθετε από τη σοβιετική εξουσία. Φυσικά, η τέχνη είχε ιδεολογικοποιηθεί. Αλλά η σοβιετική εξουσία έκανε τα πάντα, ώστε αυτή η ιδεολογία να εκφραστεί ποιοτικά (...) Πάντα περηφανευόμουν για τον τρόπο που αντιμετωπίζονταν οι εκπρόσωποι της κουλτούρας. Ομως τώρα εγώ, σαν σκηνοθέτης, σαν υπεύθυνος θεάτρου, το κραυγάζω: δε δίνουν δεκάρα για μας. Καταστρέφεται το θέατρο στην επαρχία. Η επαρχία, που ήταν πλούσια σε ταλέντα, τόσο ιδιαίτερη και πολύμορφη σε σχέση με την πρωτεύουσα, καταστρέφεται. Κι αν συμπεριφέρονται έτσι σε μένα, τότε τι να πούμε για τους υπόλοιπους, τους λιγότερο γνωστούς; Γι' αυτούς που δεν έχουν πού να πάνε;»