Κλειστές παραμένουν μία στις τέσσερις κλίνες στις δημόσιες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) της χώρας, που αποτελούν τον πρώτο κρίκο στην αλυσίδα της επιβίωσης των ασθενών, αλλά και στις μεταμοσχεύσεις που σώζουν ζωές. Κι ενώ 150 κλίνες ΜΕΘ παραμένουν κλειστές, η κυβέρνηση ενοικιάζει κλίνες από τον ιδιωτικό τομέα! Απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα για το ρόλο των ΜΕΘ στις μεταμοσχεύσεις, την προσέγγιση των συγγενών, το ρόλο των τοπικών συντονιστών, δίνει η Νίνα Μαγκίνα, διευθύντρια της ΜΕΘ του «Κωνσταντοπούλειου Αγία Ολγα» και γενική γραμματέας της Ελληνικής Εταιρίας Εντατικής Θεραπείας.

-- Ποιος είναι ο ρόλος των ΜΕΘ στις μεταμοσχεύσεις;

-- Η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) νοσηλεύει βαρέως πάσχοντες ασθενείς, που για την επιβίωσή τους χρειάζονται μηχανική υποστήριξη κάποιων οργάνων (μηχανική υποστήριξη αναπνευστικού, νεφρικής λειτουργίας κ.ά).

Οι μεταμοσχεύσεις είναι εφικτές λόγω της τεχνολογίας. Πριν από 30 χρόνια ένας ασθενής με κρανιοεγκεφαλική κάκωση θα πέθαινε σε λίγα λεπτά. Σήμερα, η τεχνολογία - για παράδειγμα στην περίπτωση ενός ασθενούς εγκεφαλικά νεκρού - κατέστησε δυνατή τη δημιουργία ενός «χρονικού παραθύρου», κατά το οποίο από τη μια μεριά δεν έχουμε τη λειτουργία του εγκεφάλου, ενώ την ίδια ώρα υποστηρίζονται η καρδιά, το αναπνευστικό και τα υπόλοιπα όργανα με μηχανικά μέσα, για λίγες ώρες έως λίγες μέρες, δίνοντας το περιθώριο, εάν καταστεί εφικτή η μεταμόσχευση, τα όργανα που θα μεταμοσχευτούν να είναι σε άριστη λειτουργία.

Αυτή είναι η βάση της μεταμόσχευσης. Εφόσον χρειάζεται για τη δημιουργία του «χρονικού παραθύρου» εξοπλισμός, η ΜΕΘ δεν μπορεί, παρά να είναι ο αποκλειστικός χώρος νοσηλείας αυτών των περιστατικών. Και εξ αυτού προκύπτει ότι η ΜΕΘ υποχρεωτικά είναι ο πρώτος κρίκος στην αλυσίδα των ενεργειών που θα οδηγήσουν στη μεταμόσχευση οργάνων.

Στη ΜΕΘ θα διαγνωστεί ο εγκεφαλικός θάνατος, θα ενημερώσουμε τους συγγενείς και, αν συναινέσουν, στη ΜΕΘ θα υποστηριχτεί ο δότης, μέχρις ότου γίνουν όλα όσα είναι απαραίτητα (ιστοσυμβατότητα, επικοινωνία με τους υποψήφιους δέκτες κ.ά.). Αρα, ο ρόλος της μονάδας είναι κεφαλαιώδους αξίας. Γι' αυτό παγκοσμίως στις μεταμοσχεύσεις δίνουν μεγάλο ρόλο στις ΜΕΘ.

-- Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στην Ελλάδα σχετικά με τις ΜΕΘ;

-- Στην Ελλάδα, όλες οι ΜΕΘ είναι στη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων. Αλλά, εφόσον οι ΜΕΘ είναι πηγή των δοτών, είναι αυτονόητο πως οι ελλείψεις σε κλίνες ΜΕΘ σημαίνουν ανάλογη μείωση της πιθανότητας να βρεθούν δότες. Τα δημόσια κρεβάτια ΜΕθ αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι 450 και υπάρχουν και 150 κλειστά. Ενα, δηλαδή, στα τέσσερα είναι κλειστά. Αν ανοίγαμε αυτά τα 150 κρεβάτια, θα μπορούσα να υποθέσω ότι θα είχαμε ανάλογη αύξηση του αριθμού των δοτών. Βέβαια, ακόμα και αν άνοιγαν και φτάναμε τα 600 κρεβάτια στις ελληνικές μονάδες, θα είχαμε αριθμούς υποπολλαπλάσιους εκείνων που ισχύουν στην Ευρώπη. Στην Ευρώπη, τα κρεβάτια ΜΕΘ επί των συμβατικών κλινών στα νοσοκομεία είναι το 20%, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό είναι μόλις 2- 3%. Αν ίσχυαν αυτά που ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η αναλογία θα έπρεπε να είναι 8 - 12% (δηλαδή γύρω στα 2.000 κρεβάτια ΜΕΘ).

Σε αυτή την κατάσταση, το να επιλέγει η κυβέρνηση να νοικιάσει κρεβάτια στον ιδιωτικό τομέα, χωρίς να έχει ανοίξει τα 150 κλειστά κρεβάτια στις δημόσιες ΜΕθ, είναι από μόνο του πρόβλημα.

-- Πώς γίνεται η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου; Υπάρχει περίπτωση λάθους;

-- Η διαδικασία διάγνωσης του εγκεφαλικού θανάτου ορίζεται από το νόμο με εξαιρετικά αυστηρά κριτήρια, όπως πρέπει. Επί τη βάσει συγκεκριμένων κλινικών κριτηρίων, τίθεται η διάγνωση, από τρεις ειδικούς γιατρούς (τον θεράποντα εντατικολόγο, έναν αναισθησιολόγο και έναν νευροχειρουργό ή νευρολόγο). Χρειάζεται ο εγκεφαλικός θάνατος να διαγνωστεί, όχι σε μία, αλλά σε δύο συνεδρίες, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Μετά και τις δύο εξετάσεις, οι πιθανότητες λάθους ελαχιστοποιούνται έως μηδενίζονται. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις, ακόμα και αν υπάρχει η ελάχιστη επιφύλαξη, προβαίνουμε σε σειρά περαιτέρω ειδικών απεικονιστικών εξετάσεων, που επιβεβαιώνουν τον εγκεφαλικό θάνατο.

Ουδέποτε στα 20 χρόνια που δουλεύω στην εντατική θεραπεία υπέπεσε στην αντίληψή μου οιαδήποτε σκιά, σχετικά με τον τρόπο διάγνωσης του εγκεφαλικού θανάτου. Είναι ένα έργο ιερό και όλοι ανεξαίρετα οι γιατροί το βλέπουν ως τέτοιο.

-- Ποιος είναι ο ρόλος του τοπικού συντονιστή;

-- Εχει τεράστια σημασία ο ρόλος του λεγόμενου τοπικού συντονιστή, θεσμός ο οποίος ξεκίνησε απ' τις αρχές του χρόνου. Πλέον, σε κάθε ΜΕΘ υπάρχει γιατρός εντατικολόγος, που έχει αναλάβει να συντονίζει τη διαδικασία της μεταμόσχευσης σε συνεργασία με τον ΕΟΜ. Ο τοπικός συντονιστής έχει γνώση των εγκεφαλικών θανάτων του νοσοκομείου, ενημερώνει τον ΕΟΜ και σε συνεργασία μαζί του καταβάλλει κάθε προσπάθεια για την αξιοποίηση των οργάνων, εφόσον οι συγγενείς συναινέσουν. Με τους τοπικούς συντονιστές, ο ΕΟΜ αποκτά ένα πολύτιμο «μάτι» μέσα στο νοσοκομείο. Και ο τοπικός συντονιστής ως θεσμός εφαρμόζεται μετά τη σχετική εμπειρία που είχαν οι Ισπανοί, οι οποίοι κατάφεραν μέσα σε λίγα χρόνια να ανεβάσουν ψηλά το ποσοστό των δοτών.

-- Βοηθάει τη δωρεά οργάνων η παρουσία των τοπικών συντονιστών;

-- Με την εγκατάσταση του τοπικού συντονιστή υπάρχει διαφορά στο επίπεδο της ευαισθητοποίησης. Πολύ μεγαλύτερη εγρήγορση για το ενδεχόμενο εγκεφαλικού θανάτου. Εκείνο που βλέπω ως διαφορά και νομίζω ότι αποτελεί άριστο υπόστρωμα για βελτίωση των πραγμάτων, είναι ότι ένας άνθρωπος έχει ρόλο, που συνίσταται στην επιτήρηση, στον έλεγχο, στη διερεύνηση πιθανών εγκεφαλικών θανάτων, ώστε να μειωθεί ο αριθμός των εγκεφαλικών θανάτων που δεν αξιοποιούνται, αν συναινέσουν οι συγγενείς.

-- Λειτουργεί ο θεσμός του τοπικού συντονιστή;

-- Είναι άδικο να τον κρίνουμε αριθμητικά από το πρώτο εξάμηνο της λειτουργίας του. Οπως δείχνει και η εμπειρία απ' την Ισπανία, αποτελεί την καλύτερη δυνατή βάση για να μη χάνουμε εν δυνάμει δότες.

-- Τι χρειάζεται για να εξασφαλιστεί η συναίνεση των συγγενών;

-- Στη συναίνεση των συγγενών υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες. Εως την εγκατάσταση των τοπικών συντονιστών, την προσέγγιση την κάναμε γιατροί. Αν και είναι μια διαδικασία πολύπλοκη και δύσκολη, ήταν τέτοια η πίστη μας στην ιδέα της μεταμόσχευσης, που, αν και η διαδικασία απαιτούσε δεκάδες ώρες δουλιάς και συντονισμό δεκάδων ανθρώπων, το κάναμε και το θεωρούσαμε αυτό τιμή μας.

Η συναίνεση είναι δύσκολη διαδικασία, γιατί οι συγγενείς ξαφνικά ενημερώνονται ότι ο αγαπημένος τους άνθρωπος έχει πάθει μη αναστρέψιμη εγκεφαλική βλάβη και στην ουσία αδυνατούν και να το πιστέψουν. Είναι σε μιαν απρόβλεπτη τραγωδία και ο δικός μας ρόλος είναι, πέρα απ' την ενημέρωση για τον εγκεφαλικό θάνατο, να πάμε τη σκέψη τους λίγο παραπέρα και να τους ζητήσουμε να συναινέσουν για τη δωρεά οργάνων, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο. Οι τοπικοί συντονιστές, μέσα από δυο σεμινάρια που έγιναν και ένα που θα ακολουθήσει, εκπαιδεύονται πάνω σε αυτά τα θέματα. Υπάρχει ειδικός τρόπος προσέγγισης των συγγενών, συγκεκριμένη διαδικασία, όπου, επικοινωνώντας με τους συγγενείς με αξιοπιστία και ανθρωπιά, καταφέρνει ο ειδικός να μετατρέψει την τραγωδία τους σε μεγαλοψυχία.

-- Πόσο μπορεί να βοηθήσει η ενημέρωση την ανάπτυξη της δωρεάς οργάνων;

-- Η στάση του ανθρώπου πάνω σε αυτά τα θέματα είναι πολύπλοκη. Στηρίζεται πάνω στη δόμηση του ανθρώπου, τη φιλοσοφική, την κοινωνική, τη θεολογική. Σίγουρα, όμως, αν υπάρξει ενημέρωση του κόσμου, απομυθοποίηση της μεταμόσχευσης, ενδυνάμωση της ιδέας ότι από έναν εγκεφαλικά νεκρό και μη αναστρέψιμο ασθενή, μέχρι και οκτώ άνθρωποι θα μεταμοσχευτούν, πιστεύω ότι πολλά απ' τα προβλήματα που κάνουν τους συγγενείς αμήχανα να κουμπώνονται θα μπορούσαν να αμβλυνθούν. Αυτή η σταυροφορία θα μπορούσε να πετύχει, αν δεν υπήρχαν τόσο συχνά ανόητα δημοσιεύματα για εμπορία οργάνων. Μια καμπάνια, δηλαδή, που θα έφερνε όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού μας κοντά στην ιδέα της μεταμόσχευσης, στην αύξηση της λίστας των δυνητικών δοτών.

Θέλει ενημέρωση του κόσμου, ξεκινώντας από τα μικρά παιδιά. Ωστε, όταν έρχεται εκείνη η ώρα, που μακάρι να μην έρχεται για κανέναν, να τους βρίσκουμε πιο ώριμους στην ιδέα της μεταμόσχευσης.