«H θρησκεία είναι μια από τις ποικιλίες των μορφών της πνευματικής καταπίεσης, που παντού και πάντοτε βαραίνει επάνω στις λαϊκές μάζες, που συντρίβονται κάτω από το βάρος μιας ασταμάτητης δουλιάς για λογαριασμό άλλων, κάτω από την εξαθλίωση και τη μοναξιά. Η αδυναμία των τάξεων που υφίστανται την εκμετάλλευση στην πάλη ενάντια στους εκμεταλλευτές γεννάει αναπόφευκτα την πίστη για μια καλύτερη μετά θάνατον ζωή, όπως η αδυναμία του άγριου στην πάλη με τη φύση γεννάει την πίστη στους θεούς, στους διαβόλους, στα θαύματα κλπ» (Λένιν, «Σοσιαλισμός και θρησκεία»).
Οι ρίζες όμως της θρησκείας είναι τόσο βαθιές που αναπαράγουν το φαινόμενο. Και την αναπαραγωγή του φαινομένου δεν μπορούμε να την ερμηνεύσουμε έξω από τις ταξικές σχέσεις, που κυριαρχούν στις ταξικές κοινωνίες, και στον καπιταλισμό. Σαν ένα από τα βασικότερα στοιχεία του εποικοδομήματος, η θρησκεία, αξιοποιείται από την αστική τάξη για τη διατήρηση του δικού της κοινωνικοοικονομικού συστήματος. Ουσιαστικά παίζει ενεργητικό ρόλο στη στήριξη και διαιώνιση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, άρα ενισχύει τα δικά της ταξικά συμφέροντα.
Χωρίς αυτήν την ερμηνεία είναι αδύνατη η αντιμετώπιση της θρησκείας, από τη σκοπιά των ταξικών συμφερόντων της εργατικής τάξης και βασικά από τη σκοπιά του νοήματος της ταξικής της πάλης και της εκπλήρωσης της ιστορικής της αποστολής, που δεν είναι άλλη από την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Αντικειμενικά η ιστορική εξέλιξη, έργο των λαϊκών μαζών, των εκμεταλλευόμενων κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων, όσο και αν είναι νομοτελειακή, χωρίς τη γνώση των νόμων που τη διέπουν και τη συνειδητή δράση σύμφωνα μ' αυτούς τους νόμους, δεν μπορεί να προχωρήσει στο επαναστατικό άλμα, για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Επομένως στα πλαίσια της ανειρήνευτης ταξικής πάλης, η κυρίαρχη τάξη έχει τα δικά της όπλα, προκειμένου να καθυστερεί την ιστορική εξέλιξη. Αντικειμενικά λοιπόν το πέρασμα από μια κοινωνία κατώτερη σε μια ανώτερη, και για την εποχή μας από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, απαιτεί τη συνειδητή επαναστατική δράση των λαϊκών μαζών, που χωρίς την αντιπαράθεση με κάθε φαινόμενο που στέκεται εμπόδιο στην προς τα μπρος πορεία της κοινωνίας, είναι αδύνατη αυτή η πορεία. Αυτό ισχύει και για τη θρησκεία, ως μια από τις πλευρές της κοινωνικής ζωής. Χωρίς το ολόπλευρο φώτισμά της ως φαινόμενο, αλλά και την ανάδειξη των δυσκολιών που δημιουργεί στην ταξική πάλη, δεν μπορεί να διεξάγεται τέτοιου είδους πάλη.
Η κοινωνική συνείδηση αποτελούμενη από την ιδεολογία και την κοινωνική ψυχολογία, αναπαράγεται από την κυρίαρχη τάξη και στα δύο αυτά επίπεδα. Η θρησκεία από την εποχή της εμφάνισής της λειτουργεί και δρα και στα δύο αυτά επίπεδα. Απ' αυτή την άποψη δρα ως ένα ισχυρό ιδεολογικό και ψυχολογικό όπλο υποταγής των λαϊκών μαζών και μπορεί να διατηρεί σε ισχύ τη δράση της, αφού η προσαρμοστικότητα της, με τη συμβολή της κυρίαρχης κάθε φορά τάξης, στο πέρασμα από τη μια κοινωνία στην άλλη, είναι και το καλύτερο μέσο αντοχής της.
«Η θρησκεία θα εξακολουθεί να υπάρχει κάτω απ' αυτή την άνετη και την ευκολοπροσάρμοστη σε όλα μορφή, σαν μια άμεση και συναισθηματική αντανάκλαση της συμπεριφοράς και της στάσης γενικά των ανθρώπων, απέναντι στις φυσικές και κοινωνικές δυνάμεις που είναι ξένες γι' αυτούς, αλλά όμως κυριαρχούν επάνω τους, όσο καιρό οι άνθρωποι εξακολουθούν να βρίσκονται κάτω από την κυριαρχία αυτών των δυνάμεων. Είδαμε επανειλημμένα, ότι στη σημερινή αστική κοινωνία οι άνθρωποι κυριαρχούνται από οικονομικές σχέσεις που οι ίδιοι δημιούργησαν, και από τα μέσα παραγωγής που οι ίδιοι δημιούργησαν, και από τα μέσα παραγωγής που οι ίδιοι παρήγαγαν, σαν από μια ξένη δύναμη» (Ενγκελς, Αντι-Ντίριγκ).
Η προσαρμοστικότητα της θρησκείας, η δύναμή της στην αστική κοινωνία, παρά το γεγονός της ύπαρξης, αντικειμενικά, των προϋποθέσεων αντιμετώπισης των αρχικών αιτιών εμφάνισής της, οφείλεται στο γεγονός ότι στα κοινωνικά φαινόμενα στις ταξικές κοινωνίες, προσδίδεται από τις κυρίαρχες τάξεις φυσική αναγκαιότητα. Και ταυτόχρονα στον καπιταλισμό η ουσία της εκμετάλλευσης είναι συγκαλυμμένη. «Ο φόβος μπροστά στην τυφλή δύναμη του κεφαλαίου, που είναι τυφλή γιατί δεν μπορεί να προβλεφτεί από τις μάζες του λαού, που στο κάθε βήμα της ζωής του προλεταριάτου και του μικρονοικοκύρη η δύναμη αυτή απειλεί να του φέρει την "ξαφνική, την "αναπάντεχη", την "τυχαία" καταστροφή, τον όλεθρο, τη μετατροπή του σε ζητιάνο, σε πάουπερ, σε πόρνη, το θάνατο από την πείνα, να η ρίζα της σύγχρονης θρησκείας» (Λένιν, Εργατικό κόμμα και θρησκεία).