Αν κατεβάσουμε τις εικόνες χαθήκαμε!

(Χαρίλαος Φλωράκης)

Μετά την επικράτηση της αντεπανάστασης και την ανατροπή του σοσιαλισμού, η αστική τάξη καθόλου δεν ένιωσε ότι έλυσε οριστικά και μια για πάντα το πρόβλημα της κυριαρχίας της. Γνωρίζει πολύ καλά ότι οι σύμφυτες στο σύστημά της αντιθέσεις, που οξύνονται με όλο και πιο επιταχυνόμενο ρυθμό, θα φέρνουν διαρκώς στο προσκήνιο την ανάγκη αντικατάστασής του από το σοσιαλιστικό σύστημα, ότι το ζήτημα της ανατροπής του θα επανέρχεται ξανά και ξανά μέχρι την οριστική λύση του. Για το λόγο αυτό δεν έχασε ούτε στιγμή, αλλά θέτοντας αμέσως σε εφαρμογή τις σχεδιασμένες από καιρό, στρατηγικής σημασίας αναδιαρθρώσεις, σπεύδει παράλληλα να θωρακίσει την εξουσία της, αναπτύσσοντας στο έπακρο τους κάθε είδους κατασταλτικούς μηχανισμούς.

Επειδή όμως ξέρει, επίσης πολύ καλά, πως βασικό στοιχείο της ταξικής πάλης αποτελεί και το ιδεολογικό μέτωπο, εξαπέλυσε ταυτόχρονα μια χωρίς προηγούμενο συκοφαντική εκστρατεία, με στόχο την αμαύρωση του σοσιαλιστικού συστήματος και την εδραίωση στη συνείδηση των λαών της ιδέας ότι είναι αδύνατον να υπάρξει και να σταθεί ένα ριζικά διαφορετικό κοινωνικό σύστημα. Καταβάλλεται συστηματική, συντονισμένη προσπάθεια, τα δεινά που επέφερε η καπιταλιστική παλινόρθωση, η δυστυχία και η αθλιότητα που επικράτησε στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες μετά την ανατροπή, να χρεωθούν στο σοσιαλιστικό σύστημα. Η λεηλασία του πλούτου, η εξαθλίωση, ο εξανδραποδισμός ονομάζονται «αποκατάσταση της δημοκρατίας». Πρόκειται, δηλαδή, για πλήρη αντιστροφή της πραγματικότητας.

Ολη αυτή η λυσσαλέα αντισοσιαλιστική προπαγάνδα δεν άφησε ανεπηρέαστους ακόμη και ανθρώπους που η πείρα και οι γνώσεις τους θα περίμενε κανείς να τους έχουν καταστήσει λιγότερο ευάλωτους. Ετσι, ανάμεσα στα διάφορα που ακούγονται, προβάλλει η άποψη, με επιστημονικές μάλιστα αξιώσεις, ότι η «πρώτη απόπειρα» δεν ήταν σοσιαλισμός και ότι ο σοσιαλισμός της εποχής μας δεν μπορεί να έχει καμία σχέση με αυτόν που γνωρίσαμε. Αυτό εκφράζεται με διάφορες παραλλαγές. Λένε λ.χ. ότι, εφόσον η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία ήταν τότε σε χαμηλά επίπεδα, δε θα έπρεπε να έχει γίνει η επανάσταση ή ότι αυτή δεν μπορεί να ήταν σοσιαλιστική, με την έννοια ότι δεν ήταν δυνατό αντικειμενικά να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός. Πάνε και ακόμη παραπέρα: Αφού έτσι έχουν τα πράγματα, δεν μπορούσε να επικρατήσει, άρα οι αιτίες της «κατάρρευσης» ήταν εγγενείς.

Εδώ χρειάζεται πρώτα απ' όλα να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα σχετικά με ένα βασικό μεθοδολογικό ζήτημα. Πολλές φορές, όντας σίγουροι ότι προσεγγίζουμε το κάθε πρόβλημα με το διαλεκτικό τρόπο σκέψης, ξεχνάμε ότι σε κάθε μας βήμα παραμονεύει ο κίνδυνος του μεταφυσικού ολισθήματος, που μπορεί να μας ξεστρατίσει και να μας οδηγήσει σε λαθεμένα συμπεράσματα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το μεταφυσικό λάθος είναι ότι οι υποστηρικτές αυτής της άποψης βλέπουν τη Ρωσία της εποχής εκείνης ξεκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο και απομονωμένη στην «καθυστερημένη» Ανατολή. Ο Λένιν όμως κάθε άλλο παρά έτσι έθεσε το ζήτημα. Αντίθετα, μιλάει για το παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα και μέσα σ' αυτά τα πλαίσια εντοπίζει τον αδύνατο κρίκο. Από δω βγαίνει το συμπέρασμα ότι η εργατική τάξη της κάθε χώρας, μελετώντας το επίπεδο της περιοχής της και δίνοντας τη μάχη ενάντια στη «δική της» αστική τάξη, δεν μπορεί παράλληλα να μην παίρνει υπόψη της το γενικό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Μόνο έτσι αποκτούν περιεχόμενο, τόσο η έννοια του προλεταριακού διεθνισμού όσο και η θέση ότι ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού είναι η ανισόμετρη ανάπτυξη, θέση που πρέπει πάντα να παίρνεται υπόψη από το επαναστατικό κίνημα στην επεξεργασία της τακτικής του.

Στο ερώτημα αν ήταν σοσιαλισμός ή όχι, θα σταθούμε μόνο στο κεφαλαιώδες, που μέσα του περικλείονται όλα τα άλλα αποτελώντας όψεις και πλευρές του, αυτό που από τους θεμελιωτές της θεωρίας μας ονομάστηκε τρόπος παραγωγής. Τίθεται το εξής ερώτημα: Είναι δυνατόν να αλλάξει ο τρόπος παραγωγής, αν ο προηγούμενος κοινωνικο-οικονομικός σχηματισμός δεν έχει εξαντλήσει τις δυνατότητές του, σε βαθμό που να εμποδίζει την παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων; Και ακόμη θα μπορέσει ο νέος τρόπος παραγωγής να δώσει ισχυρή ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, αν δεν υπάρχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις; Οι απαντήσεις έχουν δοθεί από καιρό και μπορεί να τις βρει κανείς σε όλα τα εγχειρίδια του ιστορικού υλισμού. Αν δεν υπήρχαν αυτές οι προϋποθέσεις, δε θα μπορούσε να σταθεί όχι 70 αλλά ούτε 7 χρόνια.

Οσο για τα άλματα που πραγματοποιήθηκαν σε όλους τους τομείς, κανένας δεν μπορεί στα σοβαρά να αμφισβητήσει ότι πρόκειται για εποποιία χωρίς προηγούμενο σε ολόκληρη την ιστορία. Θα ήταν, επομένως, παραλογισμός, το γεγονός της ανατροπής να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν σοσιαλισμός. Αλλού πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια, με κυρίαρχο το εχθρικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύχθηκε. Είναι γνωστό ότι το ΚΚΕ έχει δώσει σ' αυτόν τον τομέα πειστικές, επιστημονικά τεκμηριωμένες απαντήσεις, χωρίς να θεωρεί ότι έχει κλείσει οριστικά το ζήτημα. Απαντήσεις που βασίζονται τόσο στην πολύχρονη πείρα και στη μελέτη των κλασικών όσο και στις σύγχρονες συνθήκες και απαιτήσεις. Οταν, επομένως, σήμερα απευθυνόμενος κάποιος στο ΚΚΕ του υποδεικνύει ότι «η σχέση με το μαρξισμό δεν μπορεί να είναι δογματική, θεολογική», μάλλον κομίζει γλαύκα.

Ας έρθουμε τώρα στο ζήτημα της σχέσης του σοσιαλισμού που επαγγέλλεται το ΚΚΕ με το σοσιαλισμό του 20ού αιώνα. Εκφράζεται η άποψη ότι δεν μπορεί να έχει καμία σχέση, εγκαλούν μάλιστα το ΚΚΕ γιατί υποστηρίζει ότι δεν μπορεί παρά να αποτελεί ιστορική συνέχεια. Στην ουσία έχουμε μια άλλη παραλλαγή της ίδιας θέσης, δηλαδή την ολοκληρωτική απόρριψη του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε. Και σ' αυτή την περίπτωση βρισκόμαστε μπροστά στην ίδια μεταφυσική θεώρηση των πραγμάτων, που οδηγεί αναπόφευκτα στον παραλογισμό. Οπως είναι γνωστό, το καινούριο δεν είναι δυνατόν να ταυτίζεται απόλυτα με το παλιό ούτε είναι δυνατό να εμφανιστεί από το πουθενά, χωρίς να περικλείει μέσα του σε αναιρεμένη μορφή, σε ένα ανώτερο επίπεδο, ό,τι θετικό υπήρχε στο παλιό. Το κάθε στάδιο ανάπτυξης της ιστορικής εξέλιξης συμπεριλαμβάνει σε συγκεντρωτική μορφή όλα τα προηγούμενα επιτεύγματα. Το κάθε καινούριο προστίθεται στη συνολική πείρα χωρίς να διαγράφεται από το επόμενο, παρά μόνο επανεξετάζεται και συγκεκριμενοποιείται.

Επειδή όμως κριτήριο για όλα αυτά είναι η πράξη και επειδή η εργατική τάξη έχει μάθει να διαβάζει τα σημάδια, βλέπει τα σύννεφα που πυκνώνουν και αφουγκράζεται τη θύελλα που θα ξεσπάσει, δε θα χάσει τον καιρό της, αλλά θα προχωρήσει με ακόμη πιο αποφασιστικά βήματα, προσπερνώντας και αφήνοντας πίσω να διαλογίζονται τους κάθε λογής από καθέδρας συμβουλάτορες. Το ζήτημα της ιστορικής συνέχειας είναι θεμελιώδες, πρωταρχικό, μείζονος σημασίας και δεν μπορούμε να το εξετάζουμε ακροθιγώς ούτε να το προσπερνάμε στα γρήγορα. Ο ιμπεριαλισμός έχει δώσει όρκο να μην επιτρέψει ξανά και με κανέναν τρόπο να αμφισβητηθεί η εξουσία του. Σκοπεύει πολύ μακριά και κάνει ό,τι περνάει από τα χέρι του, για να σβήσει από τη μνήμη των λαών τις παραδόσεις, τον πολιτισμό και την ιστορία τους, γιατί ξέρει ότι αυτά αποτελούν πηγές έμπνευσης και στηρίγματα στους νέους αγώνες. Εχει βάλει σκοπό να εξαφανίσει ό,τι μας συνδέει με το παρελθόν, για να μπορέσει έτσι να εξαλείψει όλες τις αξίες που συνθέτουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και να δηλητηριάσει με τη σαπίλα της παρακμής την εργατική τάξη και τους λαούς, την κοινωνία ολόκληρη.

Η αναφορά στους αγώνες και στις θυσίες που προηγήθηκαν δεν έχει για μας συναισθηματικό χαρακτήρα, αλλά είναι αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινής μας δράσης, στήριγμα και οδηγός. Αρνηση της ιστορικής συνέχειας σημαίνει να αρνηθούμε αυτούς που «βάλανε την πέτρα για μαξιλάρι και για κλινοσκεπάσματα του φεγγαριού τη λάμψη», αυτούς που σύρθηκαν στα κάτεργα, αυτούς που στήθηκαν αποφασισμένοι στον τοίχο, αυτούς που συνέχισαν τη ρότα ακόμη και με τσακισμένα κατάρτια και τα κουπιά σκορπισμένα στο πέλαγος. Το ζήτημα για μας δεν είναι αν θα συνεχίσουμε τους αγώνες τους, αλλά το πόσο αντάξιοι θα φανούμε και το πόσο πιστά θα εκτελέσουμε την απόφαση και την εντολή τους.

Δημ. Πετράκος

ΚΟΑ