Παπαγεωργίου Βασίλης

Οι πρώτοι αυτοί παραμυθάδες, άνθρωποι προικισμένοι με αφηγηματικό ταλέντο, στήριξαν το παραμύθι να επιβιώσει και να αγαπηθεί από μικρούς και μεγάλους.

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ καθιερώθηκε για να τιμηθεί ένας μεγάλος παραμυθάς, ο Δανός συγγραφέας Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, 1805-1875. Η 2 του Απρίλη είναι η ημέρα των γενεθλίων του. Τον Αντερσεν τον έκαναν γνωστό σ' όλο τον κόσμο τα παραμύθια του. Ξεκίνησε σαν συλλέκτης λαϊκών παραμυθιών, για προσωπική του ευχαρίστηση, καθώς τον έθελγε η αισθητική τους, και με στόχο να ασχοληθεί με τη μελέτη τους. Εγραψε και δικά του παραμύθια, παραμύθια με βαθιά φιλοσοφία, που άνοιξαν καινούριο δρόμο στο ψυχολογικό παραμύθι. Τα παραμύθια του Αντερσεν, σε 25 τόμους, μεταφράστηκαν, κυκλοφόρησαν σ' όλον τον κόσμο κι αγαπήθηκαν πολύ από μικρούς και μεγάλους.

Τα παραμύθια αντιπροσωπεύουν τα όνειρα των λαών και των ανθρώπων. Ταξιδεύουν από στόμα σε στόμα και πηγαίνουν σ' όλους τους τόπους το μήνυμα ότι οι λαοί και οι άνθρωποι μοιάζουν, ότι πονούν από τους ίδιους πόνους και χαίρονται με τις ίδιες χαρές. Τα σημεία όπου τα όνειρα όλων των λαών και όλων των ανθρώπων συναντιούνται είναι η αγάπη, η ειρήνη, η αλληλεγγύη, η ευτυχία.

Μια μητέρα ρώτησε το σοφό και μεγάλο εφευρέτη της ατομικής ενέργειας;

«Κύριε Αϊνστάιν, θα ήθελα παρακαλώ τη γνώμη σας, τι βιβλία να δίνω στο παιδί μου να διαβάζει;» «Παραμύθια» απάντησε ο Αϊνστάιν. Αλλά τη μητέρα εκείνη φάνηκε να μην την ικανοποίησε η απάντησή του και τον ξαναρωτά: «Εκτός από παραμύθια τι άλλα βιβλία να του δίνω να διαβάζει;» Κι εκείνος της απάντησε: «Παραμύθια, παραμύθια, παραμύθια. Καταλάβατε κυρία μου; Παραμύθια!..».

Τα συμπεράσματα της σύγχρονης παιδοψυχολογίας και της παιδαγωγικής ταυτίζονται απόλυτα με τη γνώμη και τις απόψεις του μεγάλου σοφού, να δίνουν στα παιδιά τους να διαβάζουν παραμύθια.

Ο συγκινητικός και ποιητικός τρόπος του παραμυθιού είναι ο συντομότερος δρόμος για την καρδιά και το νου του παιδιού. Η ύπαρξη του ρεαλιστικού στοιχείου με το φανταστικό στα παραμύθια, αλλά και στην παιδική λογοτεχνία ανταποκρίνεται σε ψυχολογική και βιολογική ανάγκη του παιδιού. Στην παιδική ηλικία η φαντασία, μέχρι τα οχτώ περίπου χρόνια, καλπάζει μ' έναν ξέφρενο ρυθμό σ' έναν κόσμο όπου όλα γίνονται. Είναι ένας κόσμος με την ποιητική μαγεία της υπέρβασης που τόσο αρέσει στα παιδιά. Τους αρέσει γιατί συγγενεύει με την ψυχοσύνθεσή τους.

Τους δράκους και τα τέρατα στο παραμύθι το παιδί τα ταυτίζει με τις κακές δυνάμεις και απαιτεί τη σκληρή τιμωρία τους. Ο Ιταλός συγγραφέας Γκ. Ροντάρι - βραβείο Νόμπελ Παιδικής Λογοτεχνίας - γράφει: «Τα παιδιά έχουν από την ίδια τους τη φύση το προνόμιο του οραματιστή. Εχουν απαιτήσεις από τη ζωή απίστευτα επαναστατικές. Απαιτούν τη νίκη του καλού θεαματική. Και την απονομή της δικαιοσύνης εντυπωσιακά λειτουργική.

Στη χώρα μας το λογοτεχνικό παιδικό βιβλίο έρχεται πρώτο στις πωλήσεις στη βιβλιαγορά. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά το αγαπούν, το θέλουν, το έχουν ανάγκη. Το γεγονός αυτό άνοιξε παράλληλα το πράσινο φως στον εμπορευματισμό και στον κερδοσκοπισμό. Το παιδικό όμως βιβλίο δεν είναι εμπορικό προϊόν. Είναι ένα πνευματικό αγαθό που ανήκει και πρέπει να ανήκει σ' όλα τα παιδιά του λαού. Κι αυτό θα επιτευχθεί όταν ανέβει η ποιότητά του και κατέβει η τιμή του, και κυρίως όταν θα δημιουργηθούν σχολικές βιβλιοθήκες σ' όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Προορισμός του λογοτεχνικού παιδικού βιβλίου είναι να βοηθήσει την πνευματική ανάπτυξη του παιδιού, την αισθητική του καλλιέργεια, την ψυχαγωγία του, την ολόπλευρη συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Το λογοτεχνικό παιδικό βιβλίο σαν πνευματικό έργο χρειάζεται κριτική αντιμετώπιση από τον Τύπο και τα ΜΜΕ για να προωθούνται προς το παιδικό αναγνωστικό κοινό βιβλία καταξιωμένα αισθητικά.

Το λογοτεχνικό παιδικό βιβλίο είναι αναπόσπαστα δεμένο με τον αποδέκτη του: Το ΠΑΙΔΙ. Αυτό οδηγεί τη σκέψη μας ότι ο εμπορευματισμός του, αντιμετωπίζει το παιδί σαν καταναλωτή και όχι σαν σύμβολο που «εν δυνάμει» περιέχει όλες τις αξίες και όλες τις αρετές για να δημιουργηθεί ένας καλύτερος αυριανός κόσμος. Τα σημερινά παιδιά είναι οι οικοδόμοι του. Εχουμε χρέος να τα προετοιμάσουμε. Γιατί η εικόνα που παρουσιάζει ο σημερινός κόσμος είναι φρικιαστική.

Μέσα στο 1,3 δισ. των κατοίκων της Γης που ζούνε σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, τα 100 εκατ. ζούνε σε βιομηχανικές χώρες - είναι και πολλά εκατ. παιδιά. Μέσα στα εκατομμύρια των νεκρών του Παγκόσμιου και των ασταμάτητων τοπικών πολέμων είναι και εκατομμύρια νεκρά παιδιά. Οι ζωές των παιδιών είναι πολύ φτηνές, τα όπλα που σκοτώνουν τα παιδιά είναι πολύ ακριβά.

Αλλά, τα παιδιά είναι τα ευπαθή θύματα των κακών συνθηκών και της ειρηνικής ζωής.

Παραμύθια, λοιπόν, και λογοτεχνικά παιδικά βιβλία δε νοούνται χωρίς τους φυσικούς αποδέκτες τους τα παιδιά.

Πώς να διηγηθείς, λοιπόν, αν είσαι συγγραφέας παιδικών βιβλίων, χαρούμενες ιστορίες σε παιδιά που δε γνώρισαν τη χαρά: Και με τι γλώσσα να μιλήσεις σ' όλα αυτά τα παιδιά που τα έχουν σακατέψει, ψυχικά και σωματικά, οι στερήσεις, οι αρρώστιες, ο φόβοι, οι βιασμοί, οι ξυλοδαρμοί, η ανασφάλεια, το τρόμος; Και πώς να τους μιλήσεις για γαλανούς ουρανούς και για έναν ήλιο που λάμπει και φωτίζει έναν κόσμο που γέμισε τις ψυχές τους και τα μικρά κορμιά τους με τόσες πληγές και τόσους πόνους;

Στους δύσκολους καιρούς που περνούμε, το λογοτεχνικό παιδικό βιβλίο έχει να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στη διακίνηση των ιδανικών και των οραμάτων. Η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να ξυπνά στην ψυχή του παιδιού το όνειρο.