Στο σημερινό άρθρο θα αναφερθούμε σε ένα επίσης ιδεολόγημα των αστών σχετικά με τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, αυτό της «προστασίας της εθνικής αγοράς».

«Ανάμεσα στα πολλά που συζητιούνται για το "φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης" σε διάφορα διεθνή σώματα, εθνικές συναντήσεις κλπ., αναπτύσσονται απόψεις για το κατά πόσο σήμερα είναι δυνατή και εφικτή η πιο αυστηρή προστασία της εθνικής αγοράς με τη διαμόρφωση μιας κρατικής εμπορικής πολιτικής περιορισμού των εισαγωγών προς όφελος της εγχώριας παραγωγής ή πρέπει να ακολουθηθεί μια πιο διευρυμένη πολιτική ανοίγματος στις εξωτερικές αγορές με πιο ελεύθερες εισαγωγές και εξαγωγές. Σοσιαλδημοκράτες και αναθεωρητές προσπαθούν να βρουν έναν τρόπο ρύθμισης της εμπορικής πολιτικής στη λογική του περιορισμού των συνεπειών»^1.

Αυτή τη λογική στην Ελλάδα εκφράζει σε μεγάλο βαθμό και ο ΣΥΝ, λογική ενταγμένη βεβαίως στην αποδοχή της ενσωμάτωσης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ως πεδίο ανάπτυξης της καπιταλιστικής οικονομίας, μέσω της οποίας, με άλλη διαχείριση, όχι «νεοφιλελεύθερη», θα αναπτύσσεται η ελληνική οικονομία, θα κλείνει την ψαλίδα με τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες, ενώ αυτό το κόμμα θεωρεί επίσης ότι έτσι θα ωφεληθούν και οι εργαζόμενοι. Βεβαίως, αυτή τη λογική του ο ΣΥΝ τη συνοδεύει και με μέτρα από το κράτος για να γίνει η οικονομία της Ελλάδας πιο ανταγωνιστική, ως επίσης ένα μέσο που θα μειώσει τις εισαγωγές και θα αυξήσει τις εξαγωγές. Απ' αυτή τη σκοπιά κάνει κριτική και στην κυβέρνηση.

«Η πορεία της καπιταλιστικής εξέλιξης, στο περιφερειακό και διεθνικό επίπεδο, του 19ου και 20ού αιώνα δείχνει ότι δεν υπάρχει μονοδρομική αντίληψη και πρακτική στο παραπάνω ζήτημα, αλλά μια σημαντική διακύμανση στις σχέσεις ανάμεσα στην κρατική πολιτική υπέρ της κατάργησης των εμποδίων στο διεθνές εμπόριο προς όφελος των εξαγωγών και στην απόλυτη προστασία της εγχώριας παραγωγής εμπορευμάτων έναντι των εισαγωγών. Δεν ισχύει επίσης ότι η προοδευτική κρατική πολιτική ταυτίζεται με τον έλεγχο των εισαγωγών υπέρ της προστασίας της εγχώριας παραγωγής, ενώ η συντηρητική ταυτίζεται με τη διείσδυση ξένων προϊόντων, κεφαλαίων σε βάρος της εγχώριας παραγωγής, τη διευκόλυνση διείσδυσης κεφαλαίων κλπ.»^2.

Αυτή η διακύμανση έχει σχέση με την αναπαραγωγή του κεφαλαίου σε μια χώρα και που ως τάση βεβαίως επιδιώκει την εξασφάλιση της εσωτερικής αγοράς, προστατεύοντάς την από τις εισαγωγές, δηλαδή από τη διείσδυση εμπορευμάτων από άλλες χώρες. Ταυτόχρονα, όμως, το κεφάλαιο κάθε χώρας επιδιώκει να εξάγει εμπορεύματα σε άλλες χώρες. Αυτές οι δυο τάσεις χαρακτηρίζουν και την πολιτική ενίσχυσης ή χαλάρωσης της προστασίας της εθνικής αγοράς, στις διακρατικές οικονομικές σχέσεις αλλά εξαρτώνται και από άλλους παράγοντες, όπως οι συνθήκες αναπαραγωγής του κεφαλαίου και ο κύκλος της κρίσης, το μέγεθος των διαστάσεων του κεφαλαίου, η παραγωγικότητα κλπ. Παρμένα δε αυτά σε μια σχετικά πιο μακρόχρονη περίοδο του καπιταλισμού.

Οσο για το εάν είναι σωστό να χαρακτηρίζεται προοδευτική η πολιτική προστασίας της εγχώριας αγοράς και συντηρητική η πολιτική απελευθέρωσής της για διείσδυση ξένων εμπορευμάτων, αναφέρουμε ένα παράδειγμα. Οταν το 2001 ξέσπασε η κρίση στον κλάδο του χάλυβα, η κυβέρνηση Μπους πήρε δραστικά μέτρα προστατευτισμού τόσο για την εισαγωγή χάλυβα, όσο και προϊόντων χάλυβα, βάζοντας μεγάλους δασμούς στα εισαγόμενα εμπορεύματα, έτσι που να γίνονται ακριβότερα από τα εγχώρια. Ετσι προστάτευε την αμερικανική βιομηχανία χάλυβα από την κατάρρευση.

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η πιο αναπτυγμένη τότε καπιταλιστική χώρα και με ισχυρή διεθνή θέση, η Αγγλία, ακολουθεί πολιτική ανοιχτών αγορών προκειμένου να αυξήσει τις εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων. Την ίδια περίοδο οι συγκριτικά λιγότερο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, όπως η Γερμανία και οι ΗΠΑ, δίνουν προτεραιότητα στην προστασία της εθνικής τους αγοράς προκειμένου να στηρίξουν τα σχέδιά τους για μια αυτοτελή καπιταλιστική συγκρότηση και ανάπτυξη.

Σε συνθήκες μεγάλης όξυνσης του ανταγωνισμού, μπροστά σε ενδεχόμενο πολεμικής αναμέτρησης, σε εμπόλεμη κατάσταση, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις μπορούν να φτάσουν σε γενικευμένη κρατική προστασία»^3.

Αυτό το φαινόμενο ήταν γενικευμένο για όλες τις ισχυρές καπιταλιστικές χώρες την περίοδο του Μεσοπολέμου και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, όπου η οικονομική κρίση ήταν καθολική και γενικευμένη, απαιτούνταν ανόρθωση τόσο της βιομηχανίας όσο και της αγροτικής οικονομίας. Βεβαίως την ίδια περίοδο συνεχίζεται η συζήτηση για τη δυνατότητα χαλάρωσής της στην πορεία, με δεδομένο το γεγονός της ανάγκης κατάκτησης μεριδίων στη διεθνή αγορά.

Τηρουμένων των αναλογιών, στο σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο συνυπάρχει η "απελευθέρωση" αγορών, με ένα αναπτυγμένο σύστημα οικονομικής προστασίας, πολιτικής, στρατιωτικής κυριαρχίας (ΝΑΤΟ, ΔΝΤ, ΠΤ, ΟΟΣΑ, ΠΟΕ, ΕΕ, ευρωζώνη, κλπ.), που αποτυπώνει και τις εσωτερικές αντιθέσεις εντός διακρατικής ένωσης και τους διεθνείς συσχετισμούς δύναμης. Σε τελευταία ανάλυση εκφράζεται το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης του σύγχρονου ιμπεριαλιστικού συστήματος του 21ου αιώνα»^4.

Ακριβώς επειδή συνυπάρχει η τάση για απελευθέρωση με την τάση για προστασία, αλλά και η ανισόμετρη ανάπτυξη, οι διεθνείς και περιφερειακές διακρατικές συμφωνίες επιδιώκουν τους αναγκαίους συμβιβασμούς. Για παράδειγμα, στον ΠΟΕ είναι γνωστό ότι είχε ξεσπάσει «πόλεμος» ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην ΕΕ, για το βοδινό κρέας και την μπανάνα, δυο προϊόντα για τα οποία η ΕΕ είχε κλειστές τις αγορές της από τις ΗΠΑ. Το πρόβλημα απασχόλησε τον ΠΟΕ για πολλά χρόνια ώσπου να διευθετηθεί. Επομένως, είναι μύθος ότι υπάρχει από τη μια πλευρά η πολιτική της προστασίας και από την άλλη αυτή της απελευθέρωσης της εγχώριας αγοράς. Συνυπάρχουν και οι δύο πλευρές στην καπιταλιστική πολιτική.

1, 2, 3, 4 Από τη διάλεξη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» (ΚΟΜΕΠ, τεύχος 2/2002 σελ. 99-101).