Γρηγοριάδης Κώστας

Σε μια από τις σκοτεινότερες σελίδες της ιστορίας της ανθρωπότητας, η οποία δεν έχει να ζηλέψει το παραμικρό από το μεσαίωνα, οι εικόνες φρίκης από τον αγγλοαμερικανικό Αττίλα είναι καθημερινές και σε 24ωρη βάση. Τα ιδιωτικά κανάλια χωρίς την παραμικρή συστολή σ' ένα ανελέητο πόλεμο για την κατάκτηση της τηλεοπτικής πίτας, παρουσιάζουν τεμαχισμένα κορμιά, ακρωτηριασμένα παιδάκια και τον πόνο και τη φρίκη ν' αγκαλιάζει την ισοπεδωμένη από τις «έξυπνες βόμβες» Βαγδάτη. Σπεύδουμε να σημειώσουμε ότι σαφώς και τα ΜΜΕ έπρεπε να δείξουν τα εγκλήματα των Νεοναζί Μπους και Μπλερ και να μην υποκύψουν στις παραινέσεις (και συχνά στις παρεμβάσεις) των φονιάδων-σταυροφόρων. Ομως δεν έπραξαν το αυτονόητο. Επιλογή των σκηνών αυτών σε βραδινές ώρες ή έστω προειδοποιητικά μηνύματα για το τι θα ακολουθήσει, έτσι ώστε οι γονείς να απομακρύνουν τα μικρά παιδιά από τις τηλεοράσεις. Πλήθος από μελέτες και έρευνες καταδεικνύουν την επίδραση της τηλεόρασης στα παιδιά. Μερικές από αυτές κάνουν λόγο για διάρκεια που φτάνει μέχρι και τα είκοσι χρόνια! Τα άτομα γίνονται περισσότερο επιθετικά παρακολουθώντας εικόνες όπως αυτές του «ζωντανού» πολέμου. Η A. Sanson υποστηρίζει ότι τα παιδιά αναπτύσσουν «γνωστά σενάρια» σαν τρόπους συμπεριφοράς. Τα μηνύματα που λαμβάνουν μέσω της τηλεοπτικής εικόνας, κωδικοποιούνται και αποθηκεύονται σ' ένα γνωστό σενάριο που εξαρτάται φυσικά από πολλά γεγονότα. Π.χ. πόσο συχνά εκτίθενται σ' αυτό το υλικό, πόσο σχετικό είναι με το περιβάλλον τους, αν η δεδομένη συμπεριφορά έχει επαναληφθεί στο έργο, αν μπορεί να αναπαρασταθεί το σενάριο κ.τ.λ. Ο εξωτερικός ρεαλισμός του υλικού είναι ένα στοιχείο καθοριστικό και τα σενάρια μπορούν να δημιουργήσουν «πρωταγωνιστές» που θα επιθυμούσαν να αντικαταστήσουν τους προβαλλόμενους «ήρωες».

Ο τρόπος που «έδειξαν» τα διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα τον πόλεμο του Κόλπου, επέδρασε σημαντικά στα παιδιά. Η εικόνα που σχημάτισαν (σ.σ. σύμφωνα με έρευνα που έγινε στην Αυστραλία και δημοσιεύτηκε σε έντυπο της διεθνούς οργάνωσης «Φίλοι της Γης») ήταν ότι ο Σαντάμ ήταν ένας Χίτλερ (και ο πατήρ Μπους άγγελος;) με αποτέλεσμα να υπάρξουν ρατσιστικές συμπεριφορές σε βάρος μικρών Ιρακινών σε πολλές χώρες. Ταυτόχρονα αυξήθηκαν θεαματικά οι πωλήσεις πολεμικών παιχνιδιών ακυρώνοντας μακροχρόνιες προσπάθειες οργανώσεων και φορέων για τη μείωσή τους. Οι αναπαραστάσεις πολεμικών συγκρούσεων σε παιδότοπους, γειτονιές, ακόμα και σε σχολεία, ήταν σύνηθες φαινόμενο. Μια κατηγορία παιδιών απέκτησε φοβίες νομίζοντας ότι οι βόμβες θα έπεφταν πάνω τους αδυνατώντας να κατανοήσουν την απόσταση που εκτυλίσσονταν τα γεγονότα. Αλλα παιδιά βασανίστηκαν για μεγάλο διάστημα από φρικτούς εφιάλτες και σε άλλα παρατηρήθηκε μεταστροφή της συμπεριφοράς τους. Εγιναν ιδιαίτερα σκληρά. Η πλειοψηφία όμως των παιδιών είχε ένα γνώρισμα. Τη μεγάλη αστάθεια που παρουσίαζαν. Αν τα παιδιά ζουν σ' ένα βίαιο οικογενειακό περιβάλλον ή φοιτούν σε σχολεία με «αυστηρά προγράμματα», είναι περισσότερο από βέβαιο ότι τα μηνύματα βίας θα κωδικοποιηθούν μέσω των γνωστών σεναρίων, όπως περιέγραψε ηA. Sanson.

Σε μια τέτοια κατάσταση που η τηλεόραση είναι δύσκολο να είναι κλειστή, το ζήτημα που τίθεται είναι τι πρέπει να κάνουν οι γονείς που έχουν μικρά παιδιά. Μια βασική αρχή που πρέπει να τηρείται, είναι να μην υπάρχουν τηλεοράσεις στα παιδικά δωμάτια, έτσι ώστε το παιδί να μην έχει τη δυνατότητα να βλέπει ό,τι θέλει. Η τηλεόραση πρέπει να βρίσκεται στο καθιστικό και τα προγράμματα να παρακολουθούνται απ' όλη την οικογένεια. Προσοχή όμως. Οχι παθητικά. Οι γονείς πρέπει ν' αλλάζουν πρόγραμμα, όταν οι εικόνες είναι απαγορευτικές για παιδιά και οπωσδήποτε να σχολιάζουν αυτά που προβάλλονται, επεξηγώντας στα παιδιά με απλό και κατανοητό τρόπο. Θα πρέπει να γίνεται κριτική στις εκπομπές (αυτό δεν ισχύει μόνο για τον πόλεμο) και να τονίζεται το αληθινό από το ψεύτικο, το ηθικό από το ανήθικο και σε τελευταία ανάλυση το προοδευτικό από το αντιδραστικό. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει ως «ανταμοιβή» να επιτρέπεται η περισσότερη τηλεθέαση στα παιδιά. Τέλος, όταν απαιτείται, η τηλεόραση πρέπει να κλείνει! Ισως βέβαια κάποιος αντιτείνει ότι μπροστά στα πραγματικά θύματα και τις καταστροφές, τα παραπάνω είναι «σταγόνα στον ωκεανό». Κάποιοι άλλοι ομογάλακτοι της αστερόεσσας, θα μιλήσουν για «παράπλευρες απώλειες» που μπορούν και να διορθωθούν. Το ζητούμενο είναι, τι εμείς κάνουμε και για τα πραγματικά θύματα και για τις παράπλευρες απώλειες.