Οι Θέσεις για το 22ο Συνέδριο του ΚΚΕ είναι το απαύγασμα της συσσωρευμένης εμπειρίας του Κόμματος. Ενός κόμματος που επεξεργάζεται τις θέσεις του και καταγράφει και χρησιμοποιεί την Ιστορία του (και όχι μόνο) για να διδάσκεται και να καταστρώνει την πολιτική του με αντιστοιχία στην κοινωνική πραγματικότητα. Συνεπώς, δεν θα μπορούσα παρά να συμφωνήσω με αυτές. Στο πλαίσιο του Προσυνεδριακού Διαλόγου, όμως, μεταφέρω κάποιες σκέψεις / προβληματισμούς μου σχετικά με το ζήτημα του περιβάλλοντος, όπως αυτό αναπτύσσεται στις σελίδες 118 - 120.

Σε έναν καπιταλιστικό κόσμο που ταλανίζεται από τα περιβαλλοντικά προβλήματα, είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει απολύτως σαφής η σχέση αυτών των προβλημάτων με τον καπιταλιστικό τρόπο οργάνωσης της παραγωγής. Το περιβάλλον μέσα σε αυτές τις συνθήκες είναι εμπόρευμα. Είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης, το οποίο ο καπιταλισμός το βλέπει ως πεδίο συνεχούς άντλησης Ενέργειας και πρώτων υλών. Παράλληλα, το αντιμετωπίζει ως ένα ατελείωτο πεδίο χωρικής εκμετάλλευσης και ως αστείρευτη καταβόθρα αποβλήτων.

Στις συνθήκες που ζούμε, δεν αρκεί να φαίνεται ότι το περιβάλλον είναι μια παράπλευρη απώλεια. Ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός, γιατί αποτελεί το πεδίο με το οποίο ο άνθρωπος αλληλεπιδρά για να κατασκευάσει τις συνθήκες διαβίωσής του, να δομήσει τις κοινωνίες του και να παράγει τα προϊόντα και τα τεχνουργήματά του. Εξαιτίας αυτού του δομικού ρόλου που έχει το περιβάλλον στη σχέση του με τον άνθρωπο και στη συνδιαμόρφωσή του με την ανθρώπινη κοινωνία, οι κοινωνικές σχέσεις που επικρατούν αποτυπώνονται ευθέως στο περιβάλλον και στον τρόπο χρήσης του. Στο καπιταλιστικό παραγωγικό μοντέλο, στο οποίο το κέρδος είναι κινητήριος μοχλός του (σκοπός λειτουργίας του), το περιβάλλον έχει πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς είναι το πεδίο από το οποίο αντλούνται πρώτες ύλες και Ενέργεια σε τέτοιο βαθμό, όσο απαιτεί κάθε φορά το κεφάλαιο για την κερδοφορία του. Και όσο μεγαλύτερη κερδοφορία, τόσο μεγαλύτερη επένδυση κεφαλαίων προς περαιτέρω κερδοφορία, που σημαίνει μεγαλύτερη άντληση πρώτων υλών και Ενέργειας. Αυτό επίσης σημαίνει συνεχώς αυξανόμενη ποσότητα παραγόμενων αποβλήτων. Ολα τα διαγράμματα των κύριων παραγόντων και πεδίων λειτουργίας του καπιταλιστικού μοντέλου, των τελευταίων εβδομήντα χρόνων, δείχνουν ακριβώς αυτό το πράγμα. Μια τεράστια επιτάχυνση της παραγωγής, της κατανάλωσης, της παραγωγής αποβλήτων και βέβαια της άντλησης πρώτων υλών και Ενέργειας. Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής αποτυπώνονται πλήρως στον ρυθμό με τον οποίο το περιβάλλον εισέρχεται στις παραγωγικές διαδικασίες, ως δώρα της φύσης κατά Μαρξ, ή ως ελεύθερες εισροές κατά David Harvey, αλλά και ως δέκτης αποβλήτων από τον μεταβολισμό των ανθρώπινων κοινωνιών με το φυσικό περιβάλλον. Ο καπιταλισμός μοιάζει με έναν τεράστιο αποτεφρωτήρα που καίει - μεταβολίζει - καύσιμα και πρώτες ύλες και παράγει καυσαέρια και απόβλητα. Ενας αποτεφρωτήρας που στο πέρασμά του αφήνει πίσω του αποκαΐδια, όπως πολύ έγκαιρα είδε και ο Μαρξ (ο τρίτος τόμος του Κεφαλαίου - και όχι μόνο - έχει πολλές αναφορές στο περιβάλλον και στις συνέπειες του καπιταλισμού σε αυτό). Επομένως, η εκμεταλλευτική διάθεση του καπιταλισμού απέναντι στο περιβάλλον και η παραγωγή περιβαλλοντικών προβλημάτων είναι συγκροτητικές του καπιταλισμού. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα δεν είναι παράπλευρες απώλειες της λειτουργίας του. Αντιθέτως, είναι δομικά στοιχεία ενός οικονομικού μοντέλου που στηρίζεται στο κέρδος. Είναι προϋπόθεση για να δουλέψει ο καπιταλισμός σε υψηλούς ρυθμούς κερδοφορίας. Αυτό είναι ένα στοιχείο που έχω την αίσθηση ότι πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα στην πολιτική του Κόμματος. Να φανεί ξεκάθαρα, έντονα και να αποτελέσει τη βάση της κριτικής του Κόμματος στην παρούσα κατάσταση.

Ποια είναι η «άλλη» επιλογή του λαού σε σχέση με το περιβάλλον; Μα βέβαια αυτή που προτείνει το Κόμμα: Ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός. Εδώ έχω και πάλι την αίσθηση ότι πρέπει να γίνει απολύτως σαφές και να αναδειχθεί εντονότερα από το Κόμμα τι σημαίνει αυτό για το περιβάλλον.

Σε ένα οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο στο οποίο το κέρδος δεν υπάρχει ως τοτέμ αλλά αντιθέτως έχει αντικατασταθεί από την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, το περιβάλλον βρίσκεται σε μια σχέση μεταβολικής ισορροπίας με την ανθρώπινη κοινωνία. Η ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών αποτελεί κριτήριο για την ορθή λειτουργία του κόσμου που οραματιζόμαστε. Ομως και το περιβάλλον αποτελεί λαϊκή ανάγκη. Το φυσικό περιβάλλον είναι αναγκαίο για την ολοκληρωμένη και ποιοτική διαβίωση του ανθρώπου.

Οι λαϊκές ανάγκες δεν είναι ίδιες στον καπιταλισμό και στον κομμουνισμό. Στον καπιταλισμό ορίζονται από την κερδοφορία της αγοράς και είναι επίπλαστες. Στον σοσιαλισμό και στον κομμουνισμό θα είναι οι πραγματικές ανάγκες που θα αποτελούν προϋπόθεση για την ποιοτική υλική και πνευματική ζωή του ανθρώπου. Οι επίπλαστες ανάγκες του καπιταλισμού δεν θα υπάρχουν στον νέο κόσμο που οραματιζόμαστε και θα μπορεί κάλλιστα με μικρότερη ένταση παραγωγής να ικανοποιείται όλος ο πληθυσμός.

Σε έναν τέτοιο κόσμο, οι πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος δεν θα έρχονται ως εξωτερική ανάγκη ή ως εξωτερική παρέμβαση στην κεντρική πολιτική για να «διορθώσουν» τα κακώς κείμενα. Το περιβάλλον, ως λαϊκή ανάγκη, θα είναι ενταγμένο στην πολιτική που θα ακολουθείται και δεν θα έχει ανάγκη προστασίας. Θα βρίσκεται σε μια σχέση μεταβολικής ισορροπίας με την ανθρώπινη κοινωνία, και αυτό θα είναι αποτέλεσμα μιας πολιτικής που θα έχει ενταγμένο μέσα της το περιβάλλον και όχι σαν πάρεργο ή παράπλευρη απώλεια, όπως οι καπιταλιστικές «πράσινες» πολιτικές, που το κατακερματίζουν και το εμπορευματοποιούν.

Κλείνοντας, θα ήθελα να σχολιάσω το ζήτημα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Τα μηνύματα που έρχονται απ' όλες τις πλευρές (και εννοώ επιστημονικά) δεν είναι ενθαρρυντικά. Το επιχείρημα ότι οι επιστήμονες δεν συμφωνούν για την κλιματική αλλαγή, άρα δεν είναι βέβαιο ότι συμβαίνει, δεν είναι ορθό. Καταρχάς, περισσότεροι από το 90% των κλιματολόγων αποδέχονται την κλιματική αλλαγή. Δεύτερον, σε πολλά επιστημονικά θέματα οι επιστήμονες δεν ομονοούν 100%. Και υπάρχουν και πολιτικοί λόγοι πίσω από τις διαφωνίες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει η ανθρωπογενής κλιματική κρίση. Οταν διατυπώθηκε η φράση «ο καπιταλιστής θα πουλήσει ακόμα και το σκοινί που θα τον κρεμάσουν», αυτό ακριβώς εννοούσαν: Οτι η αστική τάξη θα βλέπει το κακό να έρχεται αλλά θα κερδοφορεί και μέσα από αυτό. Εχω λοιπόν τη σκέψη ότι έστω και στο πλαίσιο της πρόληψης, το Κόμμα θα μπορούσε να πάρει θέση. Γιατί το μοναδικό, αξιόπιστο και εφαρμόσιμο plan B που διαθέτουμε είναι το δικό μας. Και πλανήτη Β δεν διαθέτουμε.