Ιούνης 2021: Από τις μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις ενάντια στο νομοσχέδιο της διευθέτησης και τη 10ωρη δουλειά

Ετσι, μαζί και με την ηγεσία της ΓΣΕΕ, επιχειρούν να παρουσιάσουν τη σφοδρή εφόρμηση της εργοδοσίας στον εργάσιμο χρόνο, την οποία «τρέχει» και η σημερινή κυβέρνηση, σαν μια «ιδεοληψία της ΝΔ» ή σαν μια παραδοξότητα που συνδέεται με «συγκεκριμένα συμφέροντα» και όχι με τη στρατηγική του κεφαλαίου για ένταση της ευελιξίας. Τα λένε μάλιστα αυτά, την ίδια στιγμή που έχουν στηρίξει την ευρωπαϊκή Οδηγία 2033/88 για τη 13ωρη δουλειά, την οποία πρόσφατα επικαλέστηκε η Κομισιόν στο πλαίσιο της συζήτησης για την αύξηση της παραγωγικότητας μπροστά στην ανάγκη στροφής στην πολεμική οικονομία.

Μια ματιά όμως αν ρίξει κανείς στο ίδιο το περιβόητο «4ήμερο», θα διαπιστώσει ότι αποτελεί μια ακόμα μορφή της «διευθέτησης» του εργάσιμου χρόνου, όπως άλλωστε έχει νομιμοποιηθεί και στη χώρα μας τον Ιούνη του 2021 (10ωρη δουλειά), η οποία με το νέο νομοσχέδιο θα μπορεί να γίνεται πλέον για όλο τον χρόνο, αποτελώντας μια πραγματική «τομή» στη διάλυση κάθε προσωπικού και οικογενειακού προγραμματισμού για τον εργαζόμενο.

Οι επιχειρηματικοί όμιλοι που ξεκίνησαν σε μια σειρά χώρες τα προηγούμενα χρόνια τέτοια πιλοτικά μοντέλα για 4ήμερη εργασία, το έκαναν με ένα θεμελιακό κριτήριο: Να αυξήσουν την παραγωγικότητα της εργασίας, να στηρίξουν περισσότερο την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία τους, κάτι που μεταφράζεται σε περισσότερη και πιο εντατική δουλειά για τους εργαζόμενους.

Ηδη από το 2019, το think tank «4 day week global»¹ τρέχει καμπάνια σε μια σειρά επιχειρήσεις για να ενταχθούν πιλοτικά στο πρόγραμμα 4ήμερης εργασίας.

Στόχος, όπως αναφέρουν οι ιδρυτές, «είναι να αναμορφώσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την εργασία, μετατοπίζοντας τη συζήτηση μακριά από τις ώρες και τοποθετώντας τη στην παραγωγικότητα και τα παραγόμενα προϊόντα».

Φυσικά, για να μπορεί να είναι ελκυστικό και για τους εργαζόμενους, λανσάρεται στο πλαίσιο του «well being», της λεγόμενης «ευεξίας» μέσα στην ασφυξία της καθημερινότητας δηλαδή. Και βέβαια, πάντα στο όνομα της «εναρμόνισης επαγγελματικής και προσωπικής ζωής», που αποτελεί παραδοχή ότι όλο και περισσότερο ο εργάσιμος χρόνος διαχέεται σε όλη τη ζωή του εργαζόμενου, ότι τα όρια μεταξύ εργάσιμου και μη εργάσιμου γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα.

Μια σειρά χώρες της Ευρώπης, λοιπόν, από το 2022 έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν τέτοια πιλοτικά μοντέλα και τα αποτελέσματα δημοσιεύονται σε σχετικές έρευνες.

Χαρακτηριστικά είναι όσα εντόπιζε τον Ιούνη του 2024 η Access People Hr (πλατφόρμα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού), σε άρθρο της με αναφορά στο Ηνωμένο Βασίλειο για τη λεγόμενη «πολιτική των συμπιεσμένων ωρών»: «Μια τέτοια μέθοδος (...) επιτρέπει στους εργαζόμενους να εργάζονται τον ίδιο αριθμό ωρών σε λιγότερες ημέρες. Υπάρχουν διάφοροι τύποι συμπιεσμένων ωρών εργασίας, δίνοντας στους υπαλλήλους περισσότερες επιλογές για να βρουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής που τους ταιριάζει, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι τηρούνται οι συμβατικές τους ώρες».² Δηλαδή περισσότερη δουλειά πακεταρισμένη σε λιγότερες μέρες, όπως προβλέπει και η νομοθεσία στη χώρα μας, με την παραπάνω πλατφόρμα να ισχυρίζεται μάλιστα ότι αυτό κερδίζει σε «δημοτικότητα».

Μια ματιά στο πώς προωθείται το μοντέλο της «4ήμερης εργασίας» σε κράτη που το έχουν πιλοτικά εφαρμόσει είναι επίσης διαφωτιστική, αφού η ...προπαίδεια του «4», με μέσο όρο π.χ. τις 48 ώρες εργασίας τη βδομάδα σε μια συγκεκριμένη «περίοδο αναφοράς», κάνει επιτρεπτή ακόμα και τη 12ωρη δουλειά ημερησίως.

Σε μια σειρά επιχειρήσεις που έχουν εφαρμόσει πιλοτικά το 4ήμερο, βασικός όρος είναι ο όγκος εργασίας να παραμείνει τουλάχιστον ίδιος με αυτόν που αντιστοιχεί στην 5ήμερη εργασία, αν όχι να αυξηθεί. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με δύο τρόπους: Είτε με την επέκταση της εργάσιμης μέρας, είτε με την αύξηση της εντατικοποίησης της εργασίας, είτε με συνδυασμό και των δύο, καθώς «η δουλειά πρέπει οπωσδήποτε να βγει».

Ας δούμε συγκεκριμένα παραδείγματα που αξιοποιήθηκαν και παρουσιάστηκαν μάλιστα σαν «τομές» και «πρότυπα» από δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας στη χώρα μας, για να «χτίζεται» ο μύθος της «εξαίρεσης της Ελλάδας από την ευρωπαϊκή κανονικότητα»:

Στο Βέλγιο τον Νοέμβριο του 2022, δημοσιεύτηκε στην επίσημη Εφημερίδα της Κυβέρνησης νόμος σχετικά με τις διατάξεις του εργατικού δικαίου (Labor deal). Στο κεφάλαιο 3 άρθρο 20, θεσμοθετήθηκε η 4ήμερη εργασία σε κλάδους όπως των logistics, του λιανικού εμπορίου, των κατασκευών. Η εφαρμογή προέβλεπε όμως και αύξηση του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου έως και κατά 1,5 ώρα (9,5 ώρες για 48ωρη εργασία και 10 ώρες για 40ωρη εργασία).

Στην Ισπανία το 2022 εκδόθηκε από την κυβέρνηση η οδηγία Orden ICT/1238/2022, το πιλοτικό πρόγραμμα 4ήμερης εργασίας που θα εφαρμοζόταν στις επιχειρήσεις που το επιθυμούσαν για 3 χρόνια και αφορούσε περίπου 6.000 εργαζόμενους σε 200 επιχειρήσεις. Αυτές βέβαια επιδοτήθηκαν με 200.000 ευρώ κατά μέσο όρο η καθεμία από τον κρατικό προϋπολογισμό, προκειμένου «να μειωθεί το ρίσκο» των επιχειρηματιών.

Στη Βρετανία, περισσότεροι από 3.300 εργαζόμενοι σε 70 μικρές και μεγάλες εταιρείες ξεκίνησαν να εφαρμόζουν στη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα κλίμακα το μοντέλο της 4ήμερης εργασίας. Το πιλοτικό πρόγραμμα ξεκίνησε το 2022, με διάρκεια 6 μηνών και οργανώθηκε από τη «4 Day Week Global» σε συνεργασία με άλλες «δεξαμενές σκέψης» και ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και στο Boston College.

Οι εργαζόμενοι που εντάχθηκαν πιλοτικά στο πρόγραμμα είχαν συμφωνήσει να δουλέψουν 100-80. Δηλαδή να προσφέρουν το 100% της απόδοσής τους στο 80% του χρόνου. Εναν χρόνο μετά δημοσιεύτηκε στο BBC πως σε ορισμένες επιχειρήσεις του τραπεζικού κλάδου και των κατασκευών η εντατικοποίηση αυξήθηκε, ενώ η εργάσιμη μέρα παρατάθηκε έως 2 ώρες.³

Χαρακτηριστική είναι μια ακόμα έρευνα από το Henley Business School για λογαριασμό 500 επιχειρήσεων που εφάρμοσαν 4ήμερη εργασία και εστιάζει σε δύο πτυχές που αποτελούν «διακαή πόθο» για τα κέρδη κάθε επιχειρηματικού ομίλου: Πρώτον αύξηση της παραγωγικότητας και δεύτερον εξοικονόμηση από μείωση λειτουργικών εξόδων περίπου 104 δισ. λίρες.⁴

Η Ισλανδία υπήρξε από τις πρώτες χώρες που εφάρμοσαν πιλοτικά τέτοιο πρόγραμμα, από το 2015 έως το 2019, το οποίο αφορούσε 2.500 εργαζόμενους. Και εκεί, διακηρυγμένος στόχος ήταν η αύξηση της παραγωγικότητας, την οποία βέβαια οι εργαζόμενοι δεν θα λάμβαναν ως αύξηση στον μισθό τους, αλλά ως επιπλέον «ελεύθερο χρόνο», αφού πρώτα θα έχουν στάξει στη δουλειά. Ο στόχος επετεύχθη για τους επιχειρηματικούς ομίλους, που δεν είδαν την παραγωγικότητά τους να μειώνεται, καθώς σύμφωνα με έρευνα του αγγλικού think tank «Autonomy» και του ισλανδικού Alda⁵, «οι εργαζόμενοι είναι υγιέστεροι και πιο παραγωγικοί», άρα έτοιμοι να δώσουν το «είναι» τους για τα κέρδη της εταιρείας.

Στη Γερμανία η «Awin» (εταιρεία τεχνολογίας) είδε τα κέρδη της να αυξάνονται στο διάστημα 2019-2022 κατά 13% ετησίως, ενώ ο CEO της «Awin» δήλωνε περιχαρής στο It Pro: «Μετρήσαμε όπου μπορούσαμε και είδαμε την ίδια ή αυξημένη παραγωγικότητα από το προσωπικό».

Στη Νοτιοανατολική Ευρώπη η «Manpower» (κολοσσός συμβουλευτικών υπηρεσιών ανθρώπινου δυναμικού) εφάρμοσε πιλοτικά το μοντέλο και διαπίστωσε με βάση τις αξιολογήσεις πως οι δείκτες αφοσίωσης (dedication) και δέσμευσης (engagement) των υπαλλήλων προς την εταιρεία είχαν ανέβει στο 5,2/6 και 4,9/6 αντίστοιχα⁶.

Στη Σουηδία εφαρμόστηκε πιλοτικά ένα πρόγραμμα 6ωρης εργασίας σε μικρή κλίμακα. Για να μειωθούν οι ώρες εργασίας των 70 νοσηλευτριών, η τοπική διοίκηση του Γκέτεμποργκ το 2022 χρηματοδότησε με 1,3 εκατομμύρια ευρώ την επιχείρηση, όπου καταγράφηκε αύξηση της παραγωγικότητας κατά 85%.

Ολες οι οι ρυθμίσεις τελικά καταλήγουν σε μετρήσεις παραγωγικότητας, με τους σχετικούς δείκτες που μετρά η αστική οικονομία να εστιάζουν στο πόσο περισσότερο μπορούν να παράξουν οι εργαζόμενοι μέσα σε λιγότερο χρόνο, που συνήθως μετράται με τα «KPIs» (Key Performance Indicators - Βασικοί Δείκτες Απόδοσης). Ειδικά με την ευρεία είσοδο της τεχνητής νοημοσύνης σε μια σειρά επαγγέλματα και κλάδους, οι απαιτήσεις των εργοδοτών αυξάνονται κατακόρυφα, καθώς διαπιστώνουν τη δυνατότητα μεγάλης αύξησης της παραγωγικότητας μέσα από την ένταση της ευελιξίας με ακόμα μικρότερο κόστος.

Αυτήν την κατεύθυνση υπηρετεί η «διευθέτηση» του εργάσιμου χρόνου που προωθείται με φερετζέ το «4ήμερο» από τις κυβερνήσεις κάθε απόχρωσης.

Τελικά, φτιάχνεται ένα «μενού» που περιλαμβάνει και το 8ωρο και το 12ωρο και το... 4ωρο. Περιλαμβάνει και το 5ήμερο και το 6ήμερο και το 4ήμερο. Περιλαμβάνει και δουλειά σε έναν εργοδότη με περισσότερες υπερωρίες, όπως το 13ωρο που φέρνει η κυβέρνηση, και σε δύο που είχε φέρει με το προηγούμενο νομοσχέδιο. Ολο το «μενού» εξυπηρετεί την ανάγκη της εργοδοσίας να έχει όσο γίνεται περισσότερους εργαζόμενους, όλη μέρα διαθέσιμους - όλο τον χρόνο με το μικρότερο δυνατό κόστος.

Αυτή η βαρβαρότητα για την εργατική τάξη περιγράφτηκε με τον καλύτερο τρόπο από τον συνιδρυτή του κορυφαίου κολοσσού του «σύγχρονου ψηφιακού κόσμου», της «Google», ο οποίος ειδικά για τα τμήματα Τεχνητής Νοημοσύνης ζήτησε 60 ώρες δουλειά την εβδομάδα, δηλαδή 12ωρο στο 5ήμερο ή 7ήμερη εργασία. Αλλιώς οι εργαζόμενοι χαρακτηρίζονται «ανεπαρκείς και αποθαρρυντικοί», δεν συμβάλλουν στην «ανταγωνιστικότητα» της «Google» έναντι των αντιπάλων της.

Αποδεικνύεται λοιπόν ότι όλη αυτή η συζήτηση που αναπτύσσεται στα σαλόνια των επιχειρηματικών ομίλων, των επιτελείων τους και των κυβερνήσεών τους, και που στη χώρα μας υλοποιείται από τη ΝΔ και «ξεπλένεται» από τη σοσιαλδημοκρατία, στο επίκεντρό της έχει την ένταση της εκμετάλλευσης, μέσα από το πιο «ευέλικτο» και αποτελεσματικό ξεζούμισμα των εργαζομένων.

Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας ασκούν στην κυβέρνηση μια κριτική που δεν έχει να κάνει με τον πυρήνα του νομοσχεδίου που φέρνει, δηλαδή με την ένταση της ευελιξίας, αλλά με τον τρόπο της «διευθέτησης» της εκμετάλλευσης, με τα κεντρικά τους συνδικαλιστικά στελέχη (βλ. ΓΣΕΕ) να ζητούν αυτή να γίνεται μέσα από «συλλογικές διαπραγματεύσεις», δηλαδή να συμμετέχουν και τα συνδικάτα στη σφαγή των εργαζομένων.

Καμία σχέση δεν έχει αυτή η συζήτηση με τη σύγχρονη ανάγκη της εργατικής τάξης για μείωση του εργάσιμου χρόνου, σύμφωνα με τις μεγάλες δυνατότητες της εποχής. Την ανάγκη για σταθερά ωράρια, για πραγματικές αυξήσεις, για εξασφάλιση της πρόσβασης σε πολιτισμό, αθλητισμό, κοινωνική δραστηριότητα.

Αυτήν τη διεκδίκηση θέτει το εργατικό κίνημα στο επίκεντρο μπροστά και στη μεγάλη απεργία, βάζοντας στο στόχαστρο τη στρατηγική της έντασης της εκμετάλλευσης, την οποία υπηρετούν με μια φωνή τα αστικά κόμματα, πότε στο όνομα της «ευρωπαϊκής κανονικότητας» και πότε στο όνομα της «εξαίρεσης» απ' αυτήν, όπως κάνει η σοσιαλδημοκρατία.

Αυτή η διεκδίκηση είναι που φέρνει στο προσκήνιο και τον πραγματικό αντίπαλο, το κεφάλαιο και την εξουσία του, την ανάγκη να ανατραπεί αυτή η βαρβαρότητα για να κατακτήσουν οι εργαζόμενοι τη ζωή που τους αξίζει.

Παραπομπές:

1. https://www.4dayweek.com

2. https://www.peoplehr.com/en-gb/resources/blog/compressed-working-hours-what-do-they-mean

3. https://www.bbc.co.uk/worklife/article/20230319-four-day-workweek-trial-the-firms-where-it-didnt-work

4. https://www.henley.ac.uk/the-four-day-week

5. https://www.4dayweek.co.uk/case-studies?utm

6. https://www.manpower.bg/en/news/manpower-see-adopts-4-day-work-week-all-southeast-europe-employees?