Το να είσαι Κρητικός είναι σαν να αναπνέεις, την ίδια στιγμή, το Αιγαίο και το Λιβυκό Πέλαγος. Μισός Ελληνας, μισός Αφρικανός. Μήπως κατευθείαν τέκνο του μυθικού βασιλιά Μίνωα, που κάτω από το όνομά του απέκτησε ταυτότητα ένας ολόκληρος νησιωτικός πολιτισμός στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο;

Δεν γνωρίζουμε πόσο ο τόπος επηρεάζει, καθορίζει και σφραγίζει τους ανθρώπους. Ωστόσο μπορούμε αναπάντητα να αναρωτιόμαστε, καθώς η ερώτηση εγκυμονεί ως κόσμημα υπόθεσης την απάντηση: Αλήθεια, ποιος θα ήταν ο Κ. Π. Καβάφης χωρίς την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ο Διονύσιος Σολωμός και ο Ανδρέας Κάλβος χωρίς τη Ζάκυνθο, ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης χωρίς τη Λευκάδα, ο Μανόλης Αναγνωστάκης χωρίς τη Θεσσαλονίκη, ο Νίκος Καρούζος χωρίς το Ναύπλιο;

Τι είναι ο τόπος, ο δικός σου; Η ανατολή και η δύση του ηλίου, σταθερή πορεία του κυκλικού σύμπαντος, το λιμάνι με τις φωνές των εργατικών, με των ναυτικών τα κελεύσματα, με των ψαράδων τις μελιχρές φωνές; Και μπροστά, εκεί που τελειώνει η θάλασσα, ο κήπος που μπαίνει μέσα στα κύματα και επιπλέει στη συνείδηση των ντόπιων; Τι είναι όλα αυτά τα ιδωμένα και ακουσμένα με μισόκλειστα μάτια και με σιωπές που περισσεύουν;

Και τι φυγή είναι αυτή που συμπίπτει με τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του ειδώλου του Γιώργου Αγοραστάκη, του καταγωγικά συντοπίτη του γεννημένου στη Χίο συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη και λίγες μέρες, προτού συμπληρωθούν ακριβώς τέσσερα χρόνια από την αποδημία του;

Τον αγωνιστή της λαϊκής αυτοδιοίκησης, ο οποίος είχε γεννηθεί στα Δελιανά Χανίων, το 1952, με βαθιά θλίψη αποχαιρέτησε η Επιτροπή Περιοχής Κρήτης και η Τομεακή Επιτροπή Χανίων του ΚΚΕ, γιατί την τελευταία δεκαετία έκανε την επιλογή του να συμπορευτεί με το πρωτοπόρο κόμμα του λαού. Είχε διατελέσει αντινομάρχης Χανίων για δύο δεκαετίες (1999-2006) και δημοτικός σύμβουλος Πλατανιά.

Η επαγγελματική ταυτότητά του έγραφε μηχανολόγος - μηχανικός. Με εφόδιο αυτή τη σπουδή του, εργάστηκε σε τεχνικές εταιρείες, στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, σε Αθήνα και Χανιά.

Ομως, έγινε γνωστός κι αναγνωρίσιμος εκτός των συνόρων του γενέθλιου νησιού, όταν από το 2005 αφιερώθηκε στο έργο και στον βίο του αγαπημένου του Μίκη Θεοδωράκη.

Οι δυο Χανιώτες γίνανε φίλοι καρδιακοί, με πεδίο συνάντησης τον κρητικό πολιτισμό στη διαχρονική επιβίωσή του με παροντικά στοιχεία σύγχρονης αντιμετώπισης της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του ελληνικού λαού. Ως πρόεδρος του Παγκρήτιου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη δεν αρκέστηκε να περιφέρει μία σφραγίδα σωματείου, αλλά αφιερώθηκε με σώμα και ψυχή στον μεγάλο Ελληνα και στον μεγάλο Κρητικό.

Ενδελεχώς μελέτησε τη ζωή του, τον άνθρωπο πίσω από τις αφαιρετικές και άυλες συνθέσεις του, με τέτοιο βαθμό ειλικρίνειας κι ανιδιοτέλειας, ώστε ο Μίκης να τον καταστήσει έναν από τους εντολοδόχους της διαθήκης του. Δημιούργημα του δωρεάν υπέρμαχου είναι και οι σελίδες του ιστότοπου «Οδηγός Μίκης Θεοδωράκης» (mikisguide.gr), όπου περιλαμβάνονται τα άπαντα θέματα του μελετώμενου καλλιτέχνη.

Ομως, ας διατρέξουμε την εργογραφία του Γιώργου Αγοραστάκη για τον οικουμενικό καλλιτέχνη, αφιερώνοντας τον περισσότερο χώρο στο τελευταίο βιβλίο του «Ο θεωρητικός Μίκης Θεοδωράκης» (Εκδόσεις «Πυξίδα της Πόλης» - Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης). Το 2021, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, κυκλοφόρησαν η μελέτη «Το πνεύμα της Επανάστασης του '21 και ο Μίκης Θεοδωράκης» και ο συλλογικός τόμος «Ο Μίκης Θεοδωράκης και η Κρήτη», και με τις συνεισφορές της Τατιάνας Παπαγεωργίου και του Ερατοσθένη Καψωμένου.

Ο λόγος του Γιώργου Αγοραστάκη για τον Μίκη Θεοδωράκη είναι στοχαστικός, καίριος, διαλεκτικός, φωταγωγικός. Ας πάρουμε μια πρώτη γεύση:

«Ηταν ο άνθρωπος των Ιδεών. Διαμορφώθηκε από τις μεγάλες Ιδέες, τα οράματα, τα ιδεολογικά και καλλιτεχνικά ρεύματα και κινήματα δύο αιώνων (19ου - 20ού). Οι ιδέες του ζυμώθηκαν με τον αγώνα του για την πραγμάτωσή τους, πράγμα για το οποίο και πλήρωσε ακριβά το κόστος. Ιδέες που τις δυνάμωνε μεταμορφώνοντάς τις σε καλλιτεχνικό έργο και τις κοινωνούσε στον κόσμο.

Ηταν ο δημιουργός που παραδειγμάτιζε, που έδινε νόημα στις δημιουργίες του με τη στάση ζωής και τη δράση του. Ετσι, έγινε ένα σύμβολο στη νεότερη Ιστορία. Το όνομά του συνδέθηκε, έκφρασε και συμβόλισε τα οικουμενικά και ανθρωπιστικά ιδεώδη της ειρήνης, της ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της αντίστασης απέναντι στον πόλεμο, στην απανθρωπιά, την καταπίεση, την υποτέλεια, την εκμετάλλευση».

Ο Μίκης Θεοδωράκης, εκτιμούσε ο υποψιασμένος μελετητής του, ότι είναι γειωμένος με το Πνεύμα των Καιρών (το Zeitgeist του Γερμανού μαρξιστή φιλόσοφου Βάλτερ Μπένγιαμιν), που εκφράζει τα αισθήματα, τα οράματα και τα όνειρα των συγκαιρινών του, αλλά και σύμπασα την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της εποχής του.

Γι' αυτό στρατεύτηκε στους αγώνες του ελληνικού λαού, με τίμημα την εξορία σε Μακρόνησο και Ικαρία, χωρίς να το υπολογίσει. Ως αυτόπτης μάρτυρας κι όχι ως παρατηρητής, συνέθεσε ένα είδος μουσικής που δεν βγαίνει από τα ωδεία και δεν απευθύνεται στο συνάφι των συνθετών και των εκτελεστών.

«Η μουσική του», εκτιμά στη μονογραφία του ο αείμνηστος ερμηνευτής της θεοδωρακικής κατάθεσης, «συνδέθηκε με την πατριωτική και αγωνιστική του στάση και δράση. Πίστευε ότι "ο καλλιτέχνης που ζει και δημιουργεί μέσα στην πάλη, που εκφράζει την εποχή του, εξασφαλίζει ξεχωριστή θέση για το έργο του", το οποίο μπορεί να εκφράσει στη συνέχεια διαχρονικά άλλες εποχές, άλλους λαούς ή όλη την ανθρωπότητα.

Πίστευε ότι ο μεγάλος καλλιτέχνης πρέπει να διαβάζει και να ζει την εποχή του. Συγχρονίστηκε λοιπόν με την ιστορική εποχή του, εξέφρασε με τη μουσική το πνευματικό και το συναισθηματικό της περιεχόμενο.

Εβαλε μουσική, έδωσε ήχο, ρυθμό, παλμό, στις πιο μεγάλες ιδέες, τους ηρωικούς αγώνες του ελληνικού λαού. Εγινε έτσι ένας εθνικός συνθέτης, η φωνή της ελευθερίας και της αντίστασης, η φωνή της Ελλάδας που ζητά δικαιοσύνη, ο μελωδός της Ελληνικής Ιστορίας».