Ησουν κι εσύ εκεί;

Εχουν περάσει λίγες μέρες από την επιστροφή μας από τον Γράμμο και το Βίτσι, αλλά η συζήτηση με τους συντρόφους και τους φίλους του Κόμματος επανέρχεται στην ίδια ερώτηση: Ησουν κι εσύ εκεί;

Και αυτό δείχνει τον ενθουσιασμό, την έμπνευση, τη δύναμη που μας έδωσε η επίσκεψή μας εκεί, για να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι το τέλος.

Πριν ακόμα επιστρέψουμε στη Χαλκίδα, οι φωτογραφίες και τα βίντεο από τις πεζοπορίες, τις επισκέψεις σε μνημεία και μουσεία, τα γλέντια μας με αντάρτικα τραγούδια σε κάθε στάση, είχαν ήδη κυκλοφορήσει. Πολλοί που δεν κατάφεραν να έρθουν το ζούσαν έστω κι έτσι. Αλλοι που δεν είχαν καταλάβει τι ακριβώς πάμε να κάνουμε, ζήλεψαν και σωστά μας χρέωσαν ότι έπρεπε να είχαμε ενημερώσει καλύτερα, και όχι απλά να τους πούμε τον προορισμό.

Οι συζητήσεις για την επόμενη οργανωμένη επίσκεψη στον Γράμμο και στο Βίτσι, αλλά και για την οργάνωση αντίστοιχων στη Ρούμελη και στην Εύβοια, έχουν ήδη ξεκινήσει.

Για όσους συμμετείχαμε έχουν περάσει μέρες, αλλά το ταξίδι αυτό ακόμα μονοπωλεί τη σκέψη μας. Συναντάμε ο ένας τον άλλο, χαμογελάμε και λέμε «τι ταξίδι ήταν αυτό!».

Το ταξίδι που πραγματοποιήσαμε δεν ήταν απλά μια εκδρομή. Για τον καθέναν ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία στην προσπάθεια να πατήσουμε στα βήματα του Δημοκρατικού Στρατού. Ολοι ζήσαμε πολύμορφα το μεγαλείο του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και του Κόμματός μας, του ΚΚΕ. Πήραν μορφή οι ιστορίες, τα βιβλία, οι επεξεργασίες του Κόμματος, ακόμα και γι' αυτούς που ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με αυτό το κομμάτι της Ιστορίας. Φούντωσαν οι συζητήσεις, γεννήθηκαν απορίες, μεγάλωσε η διάθεση για διάβασμα. Ηδη με την επιστροφή μας έγινε η πρώτη παραγγελία βιβλίων.

Ο νεαρότερος σε ηλικία που συμμετείχε, μέλος της ΚΝΕ, στην ερώτηση «τι σου έμεινε από την εκδρομή;» είπε:

«Εδώ κατάλαβα ότι όλοι αυτοί οι μαχητές ήταν πραγματικοί άνθρωποι. Ηταν όπως εμείς, άνθρωποι που έδωσαν και τη ζωή τους, θυσιάστηκαν για να ζήσει ο λαός μας καλύτερες μέρες».

Κάθε τοπίο και η δική του ομορφιά, και οι γνώμες να ανταλλάσσονται.

«Εμένα μου άρεσε ο Γράμμος περισσότερο!».

«Το Βίτσι έχει τη δική του μαγεία!», να λέει άλλος.

Είναι λοιπόν πολύτιμη η δυνατότητα που μας δίνεται για οργανωμένες επισκέψεις στον Γράμμο και στο Βίτσι. Και μπορεί να πολλαπλασιαστεί και στη δική μας περιοχή, την Ανατολική Στερεά - Εύβοια.

Το πρόγραμμά μας πυκνό, για να δούμε όσα περισσότερα γίνεται. Η ώρα αναχώρησης το πρωί αλλάζει, η μεσημεριανή στάση μικραίνει, όλα για να «πάρουμε» όσα περισσότερα μπορούμε.

«Στου βούρκου μέσα τα νερά

Ποια γλώσσα μου μιλάνε

Αυτοί που μου ζητάνε

Να χαμηλώσω τα φτερά;».

«Παρνασσός - Γκιώνα- Οίτη - Βαρδούσια, ένα τετράπλευρο που σε όλη σχεδόν τη δεκαετία του '40 λεύτερος ήταν ο λαός που πάλευε με μπροστάρη το ΚΚΕ και με το όπλο στο χέρι, την πρώτη περίοδο ενάντια στον κατακτητή και τη δεύτερη περίοδο ενάντια στην αστική τάξη της χώρας μας και στους συμμάχους της, Βρετανούς και Αμερικάνους. Εδώ πάνω ο αστικός στρατός έμπαινε μόνο όταν το αντάρτικο ντουφέκι τού άφηνε κάποιο περιθώριο να κινηθεί».

Πιάνουμε την περιοχή της Ξυνιάδας, αριστερά μας το Δερελί, από όπου ξεκίνησε η μεγάλη πορεία των αόπλων για να φτάσει - όπως κι έφτασε, εν μέσω μαχών - στον Γράμμο.

«Να, αριστερά εκεί ψηλά είναι η "Κοιμωμένη των Αγράφων", με τις κορφές Πέντε Πύργοι, Φλιτζάνι, Μπορλέρο, εκεί είναι η θρυλική Νιάλα. Σ' αυτήν όλη τη περιοχή προσπάθησε ο αστικός στρατός να εξοντώσει με το σχέδιο "Τέρμινους" τις δυνάμεις του ΔΣΕ. Ηθελαν να εγκλωβίσουν το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ, που είχε σταθμεύσει στο Καροπλέσι. Με έναν ελιγμό οι δυνάμεις μας βγήκαν έξω από τον κλοιό και έφτασαν στη Βουλγάρα, πάνω από τα Φουρνά. Μια ομάδα, όμως, με μέλη της Επιτροπής Πόλης Καρδίτσας του ΚΚΕ, εγκλωβίστηκε στη Νιάλα, μέσα στον χιονιά. Εκτελέστηκαν όλοι...».

Διασχίζουμε τη κοιλάδα ανάμεσα σε Χάσια και Αντιχάσια. Αρχίζει η αφήγηση για τη μεγάλη μάχη του Γράμμου το 1948: «Ο Γράμμος είναι ακόμα μακριά. Ομως από δω κάτω ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις της 10ης Μεραρχίας του αστικού στρατού. Ο ΔΣΕ μπορούσε να αντιτάξει εδώ μόνο τις δυνάμεις της 16ης Ταξιαρχίας του. 700 μαχητές με λιανοντούφεκα απέναντι σε 10.000 πλούσια εξοπλισμένους του αστικού στρατού. Εφάρμοσε την τακτική της ενεργητικής άμυνας, που σημαίνει ότι έπιαναν τον αντίπαλο μακριά από την περιοχή που σκόπευε να καταλήξει, τον Γράμμο, και τον μάτωναν στην πορεία του, χρησιμοποιώντας όλα τα αναγκαστικά περάσματα».

Στη διαδρομή από το Νεστόριο έως το Λιανοτόπι, μας πιάνει μπόρα. Πως να ανέβουμε τώρα το βουνό μέσα στη λάσπη; Τραβάμε για Γράμμουστα, εκτός προγράμματος αυτό. Ευκαιρία, όμως, για ένα μάθημα στρατιωτικής και όχι μόνο γεωγραφίας. Μαθαίνουμε για τις μάχες των τελευταίων πέντε ημερών, το 1949. Και για εκείνη την ομάδα που έμεινε πίσω να κρατήσει την άμυνα, ώστε να μπορέσει το σύνολο των δυνάμεων του ΔΣΕ να φτάσει στο πέρασμα της Μπάτρας. Για τον νεολαίο μαχητή που ανέλαβε να παραδώσει στο Τάγμα τα κομματικά βιβλιάρια, ώστε να γίνει γνωστό ποιοι είναι αυτοί που έπεσαν, μέχρι ενός, με το όπλο στο χέρι. Η συγκίνηση δεν άφησε την ιστόρηση να ολοκληρωθεί...

Ο καιρός καθάρισε. Επιστροφή στο Λιανοτόπι και πιάνουμε να ανεβαίνουμε προς το Νοσοκομείο. Σε όλη τη διαδρομή μάς υποδέχονται, μέσα από τα ταμπλό του πρωτότυπου υπαίθριου μουσείου που έχει στηθεί εκεί, οι μορφές των μαχητών. Οι γυναίκες που κουβαλούν στους ώμους τους τραυματίες, η φρουρά του Νοσοκομείου, ο Πέτρος Κόκκαλης πλαισιωμένος με μαχητές και προσωπικό του νοσοκομείου. Εχουμε φτάσει πλέον στην καρδιά της Νοσοκομειούπολης, στα 1.400 μέτρα υψόμετρο. Μελετάμε την Ιστορία του Νοσοκομείου.

Ο Δημήτρης Κατσαρός, μέλος του ΤΓ Εύβοιας, παρουσιάζει με μια σύντομη ομιλία τον ηρωικό αγώνα του ΔΣΕ και τα επιτεύγματα του Υγειονομικού, μιλά για τον ρόλο του επιστήμονα σήμερα.

Ο Θανάσης Λεκάτης, από το Ιστορικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ, που μας συνοδεύει, μας μεταφέρει το κλίμα από τις μέρες που φίλοι και σύντροφοι από το Νεστόριο και την Οργάνωση Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ εντόπισαν το σημείο. Την τεράστια κινητοποίηση που ακολούθησε, τους επιστήμονες και τις μεγάλες ομάδες συντρόφων που πρόσφεραν εθελοντική δουλειά ώστε να αναδειχθεί ο χώρος, να πάρει τη μορφή που έχει σήμερα.

Μια συντρόφισσα από τη βόρεια Εύβοια εντοπίζει στην πλάκα με τα ονόματα των νεκρών έναν μαχητή «από το διπλανό χωριό μου, τον Πύργο»...

Επόμενη στάση το Μουσείο του ΔΣΕ στο χωριό Θεοτόκος. Από το διπλανό σπίτι καταφτάνει ο μπάρμπα Κώστας, που στα 95 του χρόνια φροντίζει τον χώρο. «Οσο αντέχουν τα πόδια μου θα το κάνω», μας λέει.

Φορτωμένοι ήδη με τόσα, μένουμε άφωνοι όταν μέσα από έναν στριφογυριστό δρόμο φτάνουμε ψηλά, στη θέση Χάρος Κοτύλης. Δέος.

Επιστροφή στο Νεστόριο και γραμμή για το Μουσείο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ - ΕΠΟΝ - ΔΣΕ.

Στο εσωτερικό του Μουσείου ξεδιπλώνεται μέσα από πυκνές αναφορές όλη η περίοδος από το 1940 έως το 1949. Βήμα - βήμα κάθε ηρωική στιγμή.

Πρώτη στάση της τρίτης μέρας λίγο έξω από το χωριό Ιεροπηγή, στη βάση του υψώματος Μάλι Μάδι. Μπροστά μας, νότια, όλο το πεδίο του μεγάλου ελιγμού των δυνάμεων του ΔΣΕ από τον Γράμμο προς το Βίτσι τον Αύγουστο του 1948. Γεωγραφία και Ιστορία άρρηκτα δεμένες. Και η αφήγηση περνά στη μάχη στο Μάλι Μάδι. Τι να πρωτοκρατήσεις στη μνήμη...

Φτάνουμε στην περιοχή της Πρέσπας και των Κορεστίων, εδώ που «ο λαός είχε τον στρατό του, τον ΔΣΕ, και ο ΔΣΕ ήταν ο στρατός αυτού του λαού»...

Σύντομη αναφορά στις τελευταίες μάχες του 1949, για τις εγκαταστάσεις του ΔΣΕ στην περιοχή, τη Σχολή Πυροβολικού, τις αποθήκες, τον χώρο εκπαίδευσης της Σχολής Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, την περίφημη ΣΑΓΑ.

Και φτάνουμε στο χωριό Καλλιθέα, στο τρίτο κατά σειρά Μουσείο - Μνημείο για το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ, την ΕΠΟΝ και τον ΔΣΕ. Στον περίβολο του παλιού σχολείου, που παραχωρήθηκε από την κοινότητα για το Μουσείο, εκατοντάδες ονόματα νεκρών από όλα τα χωριά της περιοχής. Η Βάσω Καϊπάνου, Γραμματέας της ΚΟΒ Νοσοκομείου Χαλκίδας, πραγματοποιεί μια σύντομη ομιλία.

Περνάμε από το χωριό Πύλη, όπου μαθαίνουμε ότι εδώ ήταν η έδρα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και η έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ. Φτάνουμε στον Πυξό. Ηταν κάποτε ένα ολόκληρο χωριό, που η αστική τάξη φρόντισε μετά το τέλος των μαχών να το εξαφανίσει από τον χάρτη. Δεν έμεινε πέτρα πάνω στην πέτρα.

Εδώ όμως έγινε τον Μάρτη του 1949 η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΠΔΕΓ. Συγκεντρώθηκαν εδώ γυναίκες μαχήτριες του ΔΣΕ από τη Ρούμελη, τη Θεσσαλία και άλλες περιοχές της Ελλάδας, ενώ ήρθαν και αντιπροσωπείες από τις σοσιαλιστικές χώρες.

Επόμενη στάση το χωριό Κώττας. Φτάνουμε με πορεία στον ομαδικό τάφο για τους νεκρούς του ΔΣΕ των τελευταίων μαχών του 1949.

Στη μέση του χώρου όπου βρισκόμαστε, σε μία από τις στήλες του είναι χαραγμένη η φράση: «Το λουλούδι που σας στέρησαν». Πυκνώνει έτσι την Ιστορία αυτού του μνημείου. Ο αστικός στρατός παράχωσε εδώ, έξω από το επίσημο νεκροταφείο του χωριού, τους νεκρούς μαχητές του ΔΣΕ, και για χρόνια κανείς δεν ήξερε τίποτα γι' αυτό. Ωσπου τα γελάδια άρχισαν με τα πόδια τους να βγάζουν στην επιφάνεια τα οστά! Το ΚΚΕ ανέλαβε δράση. Και σήμερα στέκει εδώ ένα λαμπρό μνημείο, με τα ονόματα όλων των νεκρών σε παράταξη.

Το πρωινό της Κυριακής αποχαιρετάμε τους φιλόξενους κατοίκους του Νεστορίου. Λιγο πριν αναχωρήσουμε, ένας κάτοικος εμφανίζεται σε ένα από τα ξενοδοχεία και παραδίδει, ενθύμιο προς τις ΚΟΒ, 3 σφαίρες μαχητών και 2 θραύσματα από βόμβες. Η συγκίνηση όλων τεράστια.

Ξεκινάμε για Φλώρινα. Σε μια διαδρομή χωμένη μέσα στις οξιές, στο λεωφορείο τραγουδάμε τα αντάρτικα τραγούδια μας.

Σύντομη στάση κάτω από την κορφή 2123 στο Βίτσι. Αναφορά στις τελευταίες μάχες. Λίγη ώρα αργότερα, στη Φλώρινα, μας υποδέχονται οι σύντροφοι της τοπικής Κομματικής Οργάνωσης του ΚΚΕ.

Φλεβάρης του 1949. Ο ΔΣΕ, λίγο μετά την κατάληψη της Νάουσας, επιχειρεί την κατάληψη και της Φλώρινας. Η μάχη σκληρή. Ο ΔΣΕ μπαίνει στην πόλη. Αλλά και ο αντίπαλος ήταν καλά προετοιμασμένος. 700 νεκροί και πάνω από 1.000 τραυματίες για τον ΔΣΕ. Και ακολουθεί το ανοσιούργημα: Ο αστικός στρατός παίρνει νεκρούς και τραυματίες και τους παραχώνει σε έναν λάκκο στις παρυφές της πόλης. Για δεκαετίες ήταν το μεγάλο μυστικό της πόλης. Ωσπου το ΚΚΕ έφερε στην επιφάνεια το γεγονός...

Παίρνουμε τον δρόμο για το μακρύ ταξίδι της επιστροφής, βουβοί. Αυτά που ζήσαμε δεν χωράνε στην παραπάνω περιγραφή... Με περισσότερη επιμονή και πείσμα, φωνάζουμε: Ζήτω η ένδοξη Ιστορία του ΚΚΕ! Το μέλλον μας είναι ο σοσιαλισμός - κομμουνισμός!