Οι σκληρές και βάρβαρες εικόνες με τις οποίες ερχόμαστε καθημερινά αντιμέτωποι από τραυματισμένα και σκοτωμένα παιδιά και αμάχους, ισοπεδωμένες πολυκατοικίες, βομβαρδισμούς νοσοκομείων και σχολείων, προκαλούν σε όλους μας έντονα συναισθήματα. Η αγωνία, ο φόβος, ο αποτροπιασμός και ο θυμός ξυπνούν κάθε φορά που αντικρίζουμε τέτοιες εικόνες, οι οποίες μάλιστα είναι τόσο καταιγιστικές που όσο καλά κι αν προσπαθεί ένας γονιός να αποφύγει την έκθεση των παιδιών του (σε συνάρτηση με την ηλικία τους), αυτές «τρυπώνουν» στις διαφημίσεις των ειδήσεων, στις ενημερώσεις των κινητών και των τάμπλετ σε τέτοιο βαθμό που κανείς μας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι το παιδί του δεν τις έχει δει. Και είναι λογικό να μην μπορούμε να τις αποφύγουμε όταν επενδύονται τεράστια ποσά πλάι στα πολεμοφόδια και για τα προπαγανδιστικά μέσα διαμόρφωσης και χειραγώγησης της συνείδησης, μεγάλων και μικρών.

Αντί, λοιπόν, να προσπαθούμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας από τις εικόνες θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο να τα εφοδιάσουμε με τα απαραίτητα «εργαλεία» ώστε να μπορούν να τις «μεταβολίζουν».

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένας γονιός χρειάζεται να είναι σε ετοιμότητα για να συζητήσει με τα παιδιά του για τον πόλεμο. Δείχνουμε προθυμία να ακούσουμε τις απορίες τους όταν τα ίδια ρωτάνε, αλλά και για τα παιδιά που δεν έχουν εκφράσει ακόμα απορία, ξεκινάμε εμείς¹ προσπαθώντας να καταλάβουμε τι έχουν ακούσει, τι σκέψεις κάνουν και τι συναισθήματα τους προκαλεί όλο αυτό που συμβαίνει. Τα δύσκολα συναισθήματα είναι μέρος της ζωής και όσο τα παιδιά μαθαίνουν να τα διαχειρίζονται, δυναμώνουν και ωριμάζουν. Οσο κι αν δυσκολεύει έναν γονιό να ακούει ότι το παιδί του φοβάται ή στεναχωριέται, είναι κάτι που χρειάζεται να το αντέξει, χωρίς να το υποτιμήσει ή να σπεύσει να καθησυχάσει το παιδί.

Στη συνέχεια, προσπαθούμε με ειλικρίνεια και απλότητα να απαντήσουμε στα βασικά ερωτήματα που συνήθως απασχολούν τα παιδιά: ΓΙΑΤΙ γίνεται ο πόλεμος, ΠΩΣ γίνονται οι πόλεμοι, τι ακολουθεί ΜΕΤΑ και φυσικά ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ να κάνουμε ΕΜΕΙΣ².

Προϋπόθεση είναι η δική μας καλή γνώση των γεγονότων, ώστε να μπορέσουμε απλά και κατανοητά να τα συζητήσουμε με τα παιδιά μας, να προσεγγίσουμε την αλήθεια όσων συμβαίνουν, ξέροντας από την αρχή ότι δεν μπορούμε να καθησυχάσουμε όλες τις αγωνίες που έχουν πυροδοτηθεί. Ο καλά ενημερωμένος γονιός αποπνέει μεγαλύτερη σιγουριά στο παιδί να ξεδιπλώσει τις απορίες και τις αγωνίες του. Η συζήτηση εξασφαλίζει ότι το παιδί θα εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του και θα πάρει ορισμένες απαντήσεις (ανάλογα πάντα με την ηλικία και την ωριμότητά του) που θα το βοηθήσουν να οργανώσει την αντίληψή του, με αποτέλεσμα να κατευνάσει το άγχος που προκαλούν οι σκόρπιες πληροφορίες. Φυσικά, έχουμε στο μυαλό μας ότι ένας πόλεμος είναι από τη φύση του απρόβλεπτος και αβέβαιος και αυτό είναι κάτι που πάντα θα μας προκαλεί ανασφάλεια. Δεν είναι κακό να μοιραστούμε κι εμείς, πάντα με μέτρο, τις δικές μας ανησυχίες γι' αυτό που συμβαίνει.

Στα μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά, που είναι περισσότερο εκτεθειμένα στις «θεσμικές» παρεμβάσεις και «βομβαρδίζονται» από την αστική προπαγάνδα, είναι ανάγκη να αναδείξουμε και πλευρές των fake news, να τους καλλιεργήσουμε κριτήριο ώστε να διαχωρίζουν την «κατασκευασμένη» είδηση και να μπορούν να αξιολογούν τα μηνύματα που δέχονται, αυτόν που τα στέλνει και τις προθέσεις πίσω από αυτά. Να διαμορφώνουν αντίληψη για τις πραγματικές αιτίες του πολέμου.

Είναι λογικό, ανάλογα και με την αναπτυξιακή φάση που βρίσκεται ένα παιδί, η συζήτηση να ξεφεύγει (τα μικρότερα σε ηλικία παιδιά μπορεί να παραλληλίζουν τον πόλεμο με φιλονικίες ανάμεσα σε συμμαθητές ή τα μεγαλύτερα παιδιά να μπαίνουν σε πιο υπαρξιακά ζητήματα). Σε κάθε περίπτωση, εμείς χρειάζεται να εξασφαλίσουμε ότι σε κάθε συζήτηση που κάνουμε γι' αυτό το θέμα, θα δίνουμε στο παιδί προοπτική και ελπίδα που μπορεί να προέρχονται από τη δική του δράση και πρωτοβουλία (γιατί οι ιδέες μπολιάζουν τον νου και την καρδιά του ανθρώπου και η δράση του τις κάνει πράξη). Τονίζουμε τις αξίες της φιλίας των λαών και της αλληλεγγύης. Δίνουμε παραδείγματα μέσα από τη ζωή της οικογένειας και του παιδιού για το πώς εκφράζονται αυτές οι αξίες στην πράξη (για παράδειγμα, όταν επισκέφτηκε το φεστιβάλ μεταναστών ή όταν μάζευε ρούχα και παιχνίδια για να στείλει στους πυρόπληκτους - πλημμυροπαθείς μαθητές ή η συμμετοχή του αυτές τις μέρες στις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις του λαού μας). Μιλάμε για τον αγώνα που δίνουμε εμείς οι ίδιοι για έναν πιο όμορφο κόσμο, χωρίς αδικία και εκμετάλλευση, έναν κόσμο όπου θα μπορεί να υπάρχει πραγματική ειρήνη και στον οποίο όλα τα παιδιά θα είναι ευτυχισμένα. Μεταδίδοντας τέτοιες αξίες στα παιδιά μας βοηθάμε να αποκτήσουν ψυχική ανθεκτικότητα που θα τα βοηθήσει να αντέχουν σε μελλοντικές δύσκολες καταστάσεις και να μην απελπίζονται.

Η κοινωνική μας φύση υπαγορεύει ότι μόνο στο πεδίο της συλλογικής δράσης, και μόνο εκεί, μπορεί να καταπολεμηθεί ο φυσιολογικός ατομικός φόβος για το αύριο, για τις δυσκολίες του σήμερα, για την ακρίβεια, για τον πόλεμο. Γι' αυτό προτρέπουμε εκπαιδευτικούς, γονείς, συλλόγους γυναικών να οργανώσουμε δραστηριότητες όπου τα παιδιά θα αισθανθούν ότι μπορούν να κάνουν κάτι για όλα αυτά που συμβαίνουν. Η συμμετοχή σε πολύμορφες δράσεις (με παιχνίδι, ζωγραφική, θέατρο, μουσική κ.ά.) με θέμα τον πόλεμο και τη φιλία των λαών μπορεί να συμβάλει στη διαπαιδαγώγηση και την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού.

Παραπομπές

1. Το έναυσμα μπορεί να είναι ένα παραμύθι, λογοτεχνικό κείμενο, θεατρική παράσταση, ποίημα ή τραγούδι που κατά καιρούς προτείνονται και μέσα από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη».

2. Για όλα αυτά τα ερωτήματα υπάρχει πλούσιο υλικό και σε παλιότερα άρθρα της στήλης αυτής και στις σελίδες του περιοδικού «κόκκινο Αερόστατο» και δημοσιεύσεις από διάφορες εκδηλώσεις των επιτροπών ειρήνης και των συλλόγων γυναικών.