Τη σημασία της λεγόμενης «Στρατηγικής Πυξίδας» για την ενίσχυση της ΕΕ, στον παγκόσμιο ανταγωνισμό με άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, υπογράμμισε σε πρόσφατο άρθρο του ο επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζ. Μπορέλ. Η «Στρατηγική Πυξίδα» προορίζεται να καθοδηγήσει τις ενέργειες της ΕΕ έως το 2030 σε θέματα Ασφάλειας και Αμυνας, ενώ προσχέδιό της θα παρουσιαστεί στους ηγέτες της ΕΕ τον Νοέμβρη.

«Μέσα σε ένα περιβάλλον μεγάλων γεωπολιτικών αλλαγών, που δοκιμάζουν την ικανότητα της Ευρώπης να υπερασπιστεί το όραμα και τα συμφέροντά της, η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στη δράση και όχι σε αφηρημένες και διχαστικές συζητήσεις», γράφει αναφερόμενος στις αντιθέσεις, στη σύγκρουση ή διαφοροποίηση συμφερόντων που παραμένουν και οξύνονται μέσα στην ΕΕ.

Ενώ όλες οι αστικές κυβερνήσεις συμφωνούν πως η ΕΕ πρέπει να είναι σε θέση να προωθεί πιο αποφασιστικά και με όλα τα μέσα τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών μονοπωλίων σε όλο τον κόσμο, στην πράξη - με βάση τα ιδιαίτερα συμφέροντα κάθε αστικής τάξης - εκφράζονται έντονες διαφωνίες για τον τρόπο αντιμετώπισης της Κίνας και της Ρωσίας, για τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και τον βαθμό «αυτονομίας» της ΕΕ.

Βαθιά και μακροχρόνια είναι η ενδοκαπιταλιστική διαπάλη για το κατά πόσο η ΕΕ μπορεί και πρέπει να επικεντρωθεί στην παραπέρα ενίσχυση των δικών της στρατιωτικών δυνατοτήτων, να πραγματοποιεί μεγάλης κλίμακας ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις ακόμα και χωρίς τις ΗΠΑ, ή κατά πόσο τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών μονοπωλίων μπορούν να υπηρετηθούν καλύτερα μέσα από πλήρη στοίχιση με ΗΠΑ και ΝΑΤΟ. Ολα αυτά φάνηκαν ξανά στο άτυπο δείπνο των 27 ηγετών της ΕΕ στη Σλοβενία την προηγούμενη βδομάδα, με τα συμπεράσματα της συζήτησης να είναι γεμάτα αντιφάσεις, προσπαθώντας να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα.

«Η συζήτηση για τον παγκόσμιο ρόλο της Ευρώπης έχει φτάσει σε κρίσιμο στάδιο», τονίζει ο Ζ. Μπορέλ και προειδοποιεί πως «ο κόσμος δεν θα μας περιμένει», αναπαράγοντας βέβαια και αυτός διατυπώσεις του τύπου «όσο πιο δυνατοί γινόμαστε ως ΕΕ, τόσο ισχυρότερο θα είναι το ΝΑΤΟ», επιχειρώντας να «προσπεράσει» τις αντιφάσεις του ζητήματος.

Σήμερα η ΕΕ βλέπει όλο και πιο κοντά τον κίνδυνο να γίνει «αντικείμενο, αντί για παίκτης στις διεθνείς υποθέσεις, αντιδρώντας στις αποφάσεις άλλων, αντί να οδηγούμε και να διαμορφώνουμε εμείς τα γεγονότα», επισημαίνει ο Μπορέλ, αναφέροντας ότι υπάρχουν δύο μεγάλες τάσεις που «πιέζουν την ΕΕ όλο και περισσότερο»:

Πρώτον, η «ενισχυμένη αντίδραση στην άνοδο και την ισχύ της Κίνας», όπως φάνηκε ενδεικτικά με τη στρατηγική συμφωνία Αυστραλίας - Βρετανίας - ΗΠΑ (AUKUS). Πίσω από αυτήν την ορολογία, στην πραγματικότητα βρίσκονται η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης ΗΠΑ - Κίνας και η αυξανόμενη πίεση στην ΕΕ να «πάρει θέση», με πιο «καθαρή» συστράτευση με τις ΗΠΑ.

Δεύτερον, η λεγόμενη «πολυπολική δυναμική», η ανάδυση παικτών, όπως η Ρωσία κ.ά., που «επιδιώκουν να αυξήσουν το περιθώριο δράσης και τη σφαίρα επιρροής τους, σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο», συχνά σε βάρος των συμφερόντων της ΕΕ, όπως σε Συρία, Λιβύη, Μάλι κ.α.

Η «απάντηση» της ΕΕ θα πρέπει να είναι, σύμφωνα με τον Μπορέλ, μια «κοινή στρατηγική κουλτούρα» και μια «κοινή αίσθηση των απειλών», κάτι βέβαια που εμποδίζεται στην πράξη από τη σύγκρουση συμφερόντων και τον ανταγωνισμό και εντός της ΕΕ.

«Πολλοί ηγέτες δικαίως τόνισαν ότι η διατλαντική συνεργασία παραμένει αναντικατάστατη», προσθέτει το άρθρο, «ωστόσο, όπως επανειλημμένα δηλώθηκε τα τελευταία χρόνια και αποδείχθηκε από τις πρόσφατες εξελίξεις (Αφγανιστάν και AUKUS), οι Αμερικανοί περιμένουν από εμάς να αναλάβουμε μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική μας και την παγκόσμια ασφάλεια».

Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο Μπορέλ «παραβλέπει» σκόπιμα πως και αυτές οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν ότι ΗΠΑ και ΕΕ δεν είναι ακριβώς και παντού «μαζί»...

Σε αυτό το φόντο, ενώ ΗΠΑ και ΕΕ βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις για «αναθέρμανση» της συνεργασίας σε όλο το φάσμα του ανταγωνισμού με την Κίνα (εμπόριο, νέες τεχνολογίες, επενδύσεις κ.ά.), ο Ζ. Μπορέλ συναντήθηκε την Πέμπτη στην Ουάσιγκτον με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, Αντ. Μπλίνκεν.

Ο Μπορέλ παρουσίασε τα σχέδια για τη «Στρατηγική Πυξίδα» και ο Μπλίνκεν εμφανίστηκε να υποστηρίζει «μια ισχυρότερη και ικανότερη ευρωπαϊκή άμυνα που συμβάλλει θετικά στην υπερατλαντική και παγκόσμια ασφάλεια και είναι συμβατή με το ΝΑΤΟ».

Υπενθυμίζεται ότι ο γγ του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, επέκρινε έντονα την περασμένη βδομάδα μια «ευρωπαϊκή άμυνα» που θα είναι «ανταγωνιστική προς το ΝΑΤΟ».

Οι Μπλίνκεν και Μπορέλ συμφώνησαν ακόμη να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις ΗΠΑ - ΕΕ, έναν ειδικό διάλογο για την Ασφάλεια και την Αμυνα, μέχρι τα τέλη του έτους.

Παράλληλα συζητήθηκαν οι επικείμενοι διάλογοι υψηλού επιπέδου ΗΠΑ - ΕΕ για τη Ρωσία και την Κίνα, ενώ ο Αμερικανός ΥΠΕΞ «χαιρέτισε» τη στρατηγική της ΕΕ για τον Ινδο-Ειρηνικό και συμφώνησαν να ξεκινήσουν διαβουλεύσεις υψηλού επιπέδου για την περιοχή στα τέλη του 2021, «με στόχο την ενίσχυση της διατλαντικής συνεργασίας και κοινής συμμετοχής στην περιοχή» (αναφορές που έγιναν στο φόντο των ευρωενωσιακών αντιδράσεων για τη συγκρότηση της AUKUS μετά από μυστικές διαπραγματεύσεις, από τις οποίες «αποκλείστηκε» η ΕΕ).

Στο επίκεντρο των συνομιλιών βρέθηκαν επίσης οι εξελίξεις γύρω από το Αφγανιστάν και η ευρωενωσιακή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων, με τις ΗΠΑ να τονίζουν την ανάγκη να προχωρήσουν οι συνομιλίες για Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία.

Για τη Βενεζουέλα εξέφρασαν «ισχυρή θέληση» να υποστηρίξουν «τις πολιτικές διαδικασίες για την αποκατάσταση της σταθερότητας και της δημοκρατικής συμφιλίωσης».

Επιπλέον, συζήτησαν τις «προσπάθειες σταθεροποίησης» στην περιοχή του Σαχέλ.

Σε ό,τι αφορά τον Ινδο-Ειρηνικό, σκόπιμα ο Μπορέλ στο άρθρο του αναφέρεται στην «αυτονομία» που επιδιώκει η ΕΕ στην προσέγγισή της, στον τρόπο που «αντιμετωπίζουμε την Κίνα και αναπτύσσουμε σχέσεις με την υπόλοιπη περιοχή που θα σηματοδοτήσει τα παγκόσμια γεγονότα στον 21ο αιώνα».

Οι αντιθέσεις εντός της ΕΕ εκφράζονται φυσικά και στη στάση απέναντι στην Κίνα, στην «ισορροπία» πίεσης και συνεργασίας. Στην πράξη εκδηλώνονται έντονες αντιθέσεις σε ποιο βαθμό η Κίνα είναι για κάθε κράτος - μέλος «εταίρος», «ανταγωνιστής» και «συστημικός αντίπαλος» (οι τρεις «ιδιότητες» που επαναλαμβάνει για το Πεκίνο και ο Μπορέλ).

«Για μένα είναι σαφές ότι ο καλύτερος τρόπος για να εμπλακούμε με την Κίνα είναι από τη θέση της ενότητας και της ισχύος», με συνεργασία π.χ. στην «πολιτική για το κλίμα», αλλά και αντίσταση σε κινεζικές αποφάσεις «που έρχονται σε αντίθεση με τις απόψεις μας, κυρίως στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις γεωπολιτικές επιλογές», σημειώνει ο επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ.

Υπογραμμίζοντας τον ρόλο της περιοχής του Ινδο-Ειρηνικού, ο Μπορέλ υπενθυμίζει πως το 40% του εμπορίου της ΕΕ διέρχεται από τη Νότια Κινεζική Θάλασσα και η περιοχή παράγει το 60% της παγκόσμιας ανάπτυξης.

Η ΕΕ είναι επίσης ο μεγαλύτερος επενδυτής στην περιοχή (όχι η Κίνα, όπως πιστεύουν πολλοί),«οπότε έχουμε μεγάλο μερίδιο και συνεισφορά».

Η ουσία της στρατηγικής της ΕΕ για τον Ινδο-Ειρηνικό σηματοδοτεί, από τη μια, ετοιμότητα συνεργασίας με την Κίνα, όπου αυτό είναι συμφέρον και, από την άλλη, τη διαφοροποίηση των σχέσεων με άλλα κράτη - ανταγωνιστές της Κίνας (εμβάθυνση της συνεργασίας με Ιαπωνία, Ινδία, Νότια Κορέα, με την ένωση ASEAN κ.ά.). Επίσης, πέρα από το εμπόριο, η ΕΕ επιδιώκει να ενισχύσει τη συνεργασία στην «ασφάλεια», π.χ. με θαλάσσια παρουσία.

«Ο Ινδο-Ειρηνικός είναι ένα κορυφαίο γεωστρατηγικό θέατρο και πρέπει να είμαστε παρόντες», με «περισσότερο συντονισμό και λιγότερο κατακερματισμό», καταλήγει ο επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ.

Πιάνοντας μια ακόμα διάσταση της «στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ», ο Ζ. Μπορέλ σε άλλο άρθρο του αναφέρεται στη γεωπολιτική διάσταση της «ενεργειακής ασφάλειας» της ΕΕ, προωθώντας τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών μονοπωλίων σε «όλο τον χάρτη».

Οι υψηλότερες τιμές της Ενέργειας εγείρουν «σημαντικά ζητήματα για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική Ασφαλείας της ΕΕ», επισημαίνεται, καθώς μάλιστα η εξάρτηση της ΕΕ από ξένα ορυκτά καύσιμα (άνθρακας, φυσικό αέριο, πετρέλαιο) αυξάνεται συνεχώς, με εισαγωγές αξίας 363 δισ. ευρώ το 2019, ποσό που αντιστοιχεί στο 2,6% του ΑΕΠ της ΕΕ.

«Αυτή η ισχυρή εξωτερική εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο πρέπει η οικονομία μας να απαλλαγεί από τον άνθρακα» και «αυτός είναι ο σκοπός της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας», αναφέρει ο Μπορέλ, ομολογώντας ταυτόχρονα ότι «η ενεργειακή μετάβαση σίγουρα θα συνοδεύεται από αύξηση της τιμής των ορυκτών καυσίμων».

Παράλληλα, για να διασφαλιστεί η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ, «πρέπει να διαφοροποιήσουμε τις πηγές, τους προμηθευτές και τις διαδρομές μας, να βοηθήσουμε άλλες χώρες να επιταχύνουν τη δική τους ενεργειακή μετάβαση».

Παραδεχόμενος ουσιαστικά ότι η «ενεργειακή ασφάλεια» είναι «σημαντικός λόγος» για τις ιμπεριαλιστικές παρεμβάσεις και επεμβάσεις της ΕΕ και συμμάχων της σε όλο το τόξο Ανατολικής Μεσογείου - Μέσης Ανατολής - Βόρειας Αφρικής - Σαχέλ και ακόμα παραπέρα, ο Μπορέλ βαφτίζει αυτές τις επεμβάσεις και τις αντίστοιχες αποστολές της ΕΕ ...«προσπάθειες για σταθερότητα».

Ετσι, αναφέρει, η ΕΕ εντείνει τις προσπάθειες για «σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο» αλλά και στην περιοχή του Κόλπου, π.χ. μέσω της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και τη «σταθεροποίηση και ανάπτυξη» του Ιράκ. Τα ευρωπαϊκά μονοπώλια θέλουν να επενδύσουν στη «μετάβαση των χωρών του Κόλπου σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας», αλλά και στην Ενέργεια του πράσινου υδρογόνου, ενώ παράλληλα η ΕΕ επιδιώκει βαθύτερη «συνεργασία» για «θέματα ασφάλειας των υδάτων».

Αντίστοιχα, υπογραμμίζει ότι «η ενεργειακή ασφάλεια σχετίζεται επίσης με τη σταθεροποίηση της περιοχής του Σαχέλ» και σε χώρες όπως η Λιβύη ή η Μοζαμβίκη και με την αποτροπή της «διάδοσης της τρομοκρατίας» στην αφρικανική ήπειρο.

«Αυτός είναι επίσης ένας λόγος για τον οποίο πρέπει να είμαστε παγκόσμιος πάροχος θαλάσσιας ασφάλειας», προσθέτει ο Μπορέλ, «όπως είμαστε ήδη με την EUNAVFOR Atalanta για την καταπολέμηση της πειρατείας στη Σομαλία, στη θάλασσα κοντά στο Κέρας της Αφρικής ή με τη νέα μας ιδέα για τις Συντονισμένες Θαλάσσιες Παρουσίες (CMP) στα ανοικτά των ακτών της Δυτικής Αφρικής».