Τετάρτη 3 Μάρτη 2021
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 12
ΝΕΟΛΑΙΑ (ΤΕΤΡΑΣΕΛΙΔΟ)
ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ
ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΕΙ - ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Τα «business plans» για τον εταιρικό μετασχηματισμό των πανεπιστημίων

Eurokinissi

Αυτήν την περίοδο οι οικονομικοί αναλυτές έχουν στρέψει την προσοχή τους στη δημοσίευση των ετήσιων οικονομικών αποτελεσμάτων των εισηγμένων στο ΧΑΑ εταιρειών. Μετά τη δημοσίευση των οικονομικών καταστάσεων, οι εταιρείες πραγματοποιούν conference calls για την ενημέρωση των αναλυτών, ώστε οι πιθανοί ενδιαφερόμενοι επενδυτές να έχουν ξεκάθαρη εικόνα για τους επιχειρηματικούς σχεδιασμούς των εταιρειών, τους τρόπους που απεργάζονται οι διοικήσεις τους ώστε να βελτιώσουν τα οικονομικά μεγέθη και την ανταγωνιστικότητά τους, τα επενδυτικά τους projects και τους τρόπους χρηματοδότησης που θα τα υποστηρίξουν.

Οι διοικήσεις των πανεπιστημίων της χώρας βρίσκονται ακριβώς στην ίδια θέση, καθώς τις επόμενες βδομάδες καλούνται να υποβάλουν στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) τα δικά τους business plans, που κατ' ευφημισμό ονομάζονται «προτάσεις για τον τετραετή προγραμματισμό 2022 - 2025» (κάτι όχι και τόσο νέο - βλ. τετραετείς προγραμματισμούς που προέβλεπε ο ν. Διαμαντοπούλου), προκειμένου να συναφθούν οι «συμφωνίες προγραμματικού σχεδιασμού» με το υπουργείο Παιδείας.

Μέσα από τη διαδικασία αυτή αναδεικνύεται ξεκάθαρα ο ρόλος που έρχεται να επιτελέσει η ΕΘΑΑΕ, που συγκροτήθηκε στη θέση της ΑΔΙΠ, με αναβαθμισμένες ευθύνες και καθήκοντα. Η ΕΘΑΑΕ καλείται να εκφράσει γνώμη για τη στρατηγική των Ιδρυμάτων, τοποθετούμενη επί των προτάσεων των πανεπιστημίων. Η θετική της εισήγηση αποτελεί προϋπόθεση για την έγκριση και χρηματοδότηση των προγραμματικών συμφωνιών από το υπουργείο Παιδείας, με την ΕΘΑΑΕ να παρακολουθεί και την πορεία υλοποίησής τους μέσω των διαδικασιών πιστοποίησης και αξιολόγησης. Εξάλλου, η ΕΘΑΑΕ γνωμοδοτεί για την κατανομή της τακτικής επιχορήγησης των Ιδρυμάτων από τον κρατικό προϋπολογισμό, με την αξιολόγησή τους να σχετίζεται πλέον και με τη χρηματοδότησή τους, σύμφωνα με τις επιταγές του νόμου που ψηφίστηκε πέρυσι από την κυβέρνηση της ΝΔ.

Τι περιλαμβάνουν οι προγραμματικές συμφωνίες


Οι προγραμματικές συμφωνίες αφορούν τον καθορισμό συγκεκριμένων βημάτων και χρονοδιαγράμματος για την επίτευξη των στόχων στους οποίους δεσμεύονται τα πανεπιστήμια, με πενταετή ορίζοντα. Στο πλαίσιο της «αξιολόγησής» τους, τα Ιδρύματα θα ελέγχονται για το κατά πόσο τηρούνται οι όροι της προγραμματικής συμφωνίας και, με βάση την απόδοσή τους, θα καθορίζεται η χρηματοδότησή τους.

Στο πλαίσιο των προγραμματικών συμφωνιών, τα πανεπιστήμια καλούνται να προσδιορίσουν μεταξύ άλλων:

  • Τα ιδιαίτερα στοιχεία της φυσιογνωμίας και της αποστολής τους στον ελληνικό, ευρωπαϊκό και διεθνή ακαδημαϊκό χώρο - δηλαδή τη θέση τους και τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα σε σχέση με τον ανταγωνισμό.
  • Τους στόχους του Ιδρύματος και των επιμέρους ακαδημαϊκών του μονάδων, ιεραρχώντας τις προτεραιότητές τους - δηλαδή το πώς θα βελτιώσουν τη θέση τους σε σχέση με τον ανταγωνισμό.
  • Τα μέτρα για την ανάπτυξη και υποστήριξη των εκπαιδευτικών και ερευνητικών στόχων - δηλαδή τη βιωσιμότητα του σχεδιασμού τους για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους.
  • Τη βελτίωση και ανάπτυξη των διαθέσιμων υποδομών, εξοπλισμού και παρεχόμενων υπηρεσιών - δηλαδή τα προϊόντα και τις υπηρεσίες με τις οποίες θα διεκδικήσουν την αναβάθμιση της θέσης τους στον ανταγωνισμό.
  • Τον συντονισμό των δραστηριοτήτων και λειτουργιών τους με τις σχετικές εξελίξεις στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας - δηλαδή τη διασφάλιση της προώθησης της στρατηγικής του κεφαλαίου για την Ανώτατη Εκπαίδευση και την Ερευνα.

Προφανώς όλα τα παραπάνω έχουν και οικονομική διάσταση, γι' αυτό και οι προγραμματικές συμφωνίες εξειδικεύονται ως προς τις λειτουργικές δαπάνες, τις επενδύσεις και το προσωπικό κάθε κατηγορίας. Και από τη στιγμή που στη βάση αυτών των συμφωνιών και της πορείας υλοποίησής τους η ΕΘΑΑΕ θα γνωμοδοτεί για την κατανομή της τακτικής επιχορήγησης, ζητούμενο είναι να αποτυπώνεται με σαφήνεια πώς θα διασφαλίζεται η μεγιστοποίηση των ιδίων εσόδων (π.χ. έσοδα από τη διαχείριση και αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας τους, «δωρεές» ιδιωτών και επιχειρήσεων, έσοδα των ΕΛΚΕ από τη σύμπραξη των πανεπιστημίων σε έργα με επιχειρήσεις και άλλους φορείς, από τα δίδακτρα των ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων, από την περαιτέρω αύξηση του αριθμού των μεταπτυχιακών φοιτητών που καλούνται να καταβάλλουν δίδακτρα, από τα διάφορα προγράμματα κατάρτισης, «θερινά σχολεία» κ.λπ.), δηλαδή η διαρκώς μεγαλύτερη εξάρτησή τους από πόρους πέραν του κρατικού προϋπολογισμού.

Μοχλός περαιτέρω προώθησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας

Οι προγραμματικές συμφωνίες αποτελούν βασικό μοχλό προώθησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας μέσα στα Ιδρύματα, αλλά και από τα ίδια τα πανεπιστήμια, στο πλαίσιο και της ενσωμάτωσής τους στους περιφερειακούς και κλαδικούς σχεδιασμούς και προτεραιότητες του κεφαλαίου. Πρόκειται ίσως για την πιο σημαντική πτυχή της συζήτησης, καθώς σε αυτόν τον άξονα κινούνται όλες οι εξελίξεις στα πανεπιστήμια τα τελευταία χρόνια.

Από την άποψη αυτή, ο παραλληλισμός που επιχειρήσαμε στην αρχή δεν είναι αυθαίρετος, αλλά δείχνει την κατεύθυνση που δίνεται, με τον επικείμενο νέο νόμο - πλαίσιο να φέρνει νέες παρεμβάσεις στην οργάνωση της διοίκησης των Ιδρυμάτων. Το μείζον θέμα δεν είναι αν επανέρχονται ή όχι τα Συμβούλια Ιδρύματος, αλλά το κατά πόσο η νέα οργανωτική - διοικητική δομή υπηρετεί τους σκοπούς που ενιαία προωθούν με την πολιτική τους η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και τα άλλα αστικά κόμματα, έστω και μέσω διαφορετικών παρακαμπτήριων οδών, που καταλήγουν στον ίδιο προορισμό. Οταν μονάδες όπως οι ΕΛΚΕ, οι ΜΟΔΙΠ, οι Εταιρείες Διαχείρισης και Αξιοποίησης Περιουσίας, τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης κ.λπ. αποκτούν όλο και βαρύνοντα ρόλο στη λειτουργία των Ιδρυμάτων, η αλλαγή του μοντέλου εταιρικής διακυβέρνησης προκύπτει ως επιταγή προσαρμογής στις εξελίξεις αυτές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ενόψει των προγραμματικών συμφωνιών η ΕΘΑΕΕ ζητά από τα Ιδρύματα να καταθέσουν άμεσα τα εξής, ανάμεσα σε άλλα:

- Ανάλυση SWOT. Είναι μια μέθοδος στρατηγικού επιχειρησιακού σχεδιασμού για να εντοπιστούν δυνατά (Strengths) και αδύνατα σημεία (Weaknesses) ως προς τους διαθέσιμους πόρους (π.χ. γνωρίσματα και δεξιότητες στελεχών, τεχνογνωσία, χρηματοοικονομική κατάσταση, ικανότητα προσαρμογής σε νέα επενδυτικά εγχειρήματα κ.λπ.), καθώς επίσης ευκαιρίες (Opportunities) και απειλές (Threats) που επιδρούν (π.χ. χαρακτηριστικά υφιστάμενων και δυνητικών ανταγωνιστών, ζητήματα που αφορούν το υφιστάμενο νομικό και ρυθμιστικό περιβάλλον, ευκαιρίες σε νέες αγορές και πεδία δραστηριοποίησης κ.λπ.).

- Ανάλυση στρατηγικών στόχων και δράσεων. Στη βάση της ανάλυσης SWOT που θα κάνουν, τα Ιδρύματα καλούνται να καταρτίσουν τη στρατηγική τους για την περίοδο 2022 - 2025, διατυπώνοντας συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους για την Εκπαίδευση (διάρθρωση σχολών, κατεύθυνση προγραμμάτων σπουδών κ.λπ.), την Ερευνα (τομείς προτεραιότητας, διαμόρφωση υποδομών κ.λπ.), τη «σύνδεση με την κοινωνία» (δηλαδή τις σχέσεις με επιχειρηματικούς φορείς, τις κατά τόπους Περιφέρειες και δήμους κ.λπ.), τη διεθνοποίηση (δηλαδή τη βελτίωση της παρουσίας τους και των σχέσεών τους με τον διεθνή ανταγωνισμό), το πανεπιστημιακό περιβάλλον (όρους και τρόπους λειτουργίας των Ιδρυμάτων κ.λπ.) και τη διασφάλιση ποιότητας (δηλαδή μηχανισμούς διασφάλισης και ελέγχου της πορείας υλοποίησης των στρατηγικών στόχων). Η πλούσια πείρα των τελευταίων χρόνων από τα διάφορα εγχειρήματα αναμόρφωσης του ακαδημαϊκού χάρτη και τα κλεισίματα σχολών που αυτές σηματοδότησαν, ή από τις αλλαγές στον προσανατολισμό, στην οργάνωση και στο περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών, δείχνει τι σημαίνουν όλα αυτά για τις σπουδές των φοιτητών.

- Ετήσιο σύνολο χρηματοδότησης ανά πηγή. Στους πίνακες που καλούνται να συμπληρώσουν τα Ιδρύματα, πέρα από τον τακτικό προϋπολογισμό (με την κρατική επιχορήγηση όμως να μην είναι εκ των προτέρων γνωστή και να κατανέμεται με βάση τις προγραμματικές συμφωνίες - άρα, στην καλύτερη περίπτωση, το ζητούμενο στοιχείο αποτελεί ευχολόγιο), ζητούνται στοιχεία και σε σχέση με τους σχεδιασμούς τους για το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το ΕΣΠΑ, τους ιδίους πόρους και άλλες πηγές (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ΣΔΙΤ κ.ά). Επιβεβαιώνεται έτσι η κατεύθυνση που προωθείται εδώ και πολλά χρόνια, ώστε μεγάλο μέρος του ετήσιου προϋπολογισμού των Ιδρυμάτων να προέρχεται από άλλες πηγές. Εξ ου και η συζήτηση που καλλιεργείται από τα αστικά κόμματα και τις πρυτανικές αρχές περί αυτοτέλειας και αυτοδιοίκητου. Προκύπτει με σαφήνεια η στόχευση της σύνδεσης της «αξιολόγησης» με τη χρηματοδότηση, αφού η ΕΘΑΑΕ θα γνωμοδοτεί για την κατανομή της τακτικής επιχορήγησης ανάλογα με το πώς αξιολογείται η πορεία επίτευξης των στόχων που αποτυπώνονται στις προγραμματικές συμφωνίες. Στην πράξη, έτσι, το αν θα αναπτυχθούν υποδομές όπως νέα κτίρια για χώρους διδασκαλίας, νέες εστίες, βιβλιοθήκες κ.λπ. εξαρτάται όλο και περισσότερο από το ενδιαφέρον που έχουν κατασκευαστικοί όμιλοι να συμπράξουν σε ΣΔΙΤ και να κερδίσουν από την εκμετάλλευση και διαχείριση των υποδομών, ενώ το πώς θα οργανώνεται η εκπαιδευτική και ερευνητική δραστηριότητα στα Ιδρύματα θα εξαρτάται από την προσπάθεια προσαρμογής τους στις κατά κλάδο και Περιφέρεια στοχεύσεις και ιεραρχήσεις του κεφαλαίου και της αστικής εξουσίας.

- Πρόβλεψη εξέλιξης του αριθμού του προσωπικού. Τα πανεπιστήμια, που με διαχρονική ευθύνη των κυβερνήσεων αντιμετωπίζουν τεράστιες ελλείψεις σε όλες τις κατηγορίες προσωπικού, καλούνται να αποτυπώσουν το πλήθος των μελών ΔΕΠ, ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ και ΕΕΠ ανά έτος. Σε ό,τι αφορά μάλιστα τα μέλη ΔΕΠ, ζητείται να αναφερθούν οι εγκεκριμένες νέες θέσεις που βρίσκονται σε διαδικασία πλήρωσης και οι θέσεις που απαιτούνται για να φτάσει ο αριθμός τους σε τυχόν υποστελεχωμένα Τμήματα στο 12 (ώστε να διαφανεί η βιωσιμότητα των Τμημάτων - ζόμπι που διαμόρφωσαν ο νόμος Γαβρόγλου και οι κατοπινές παρεμβάσεις της κυβέρνησης ΝΔ, και να προετοιμαστεί ο νέος γύρος αναδιαρθρώσεων). Οι κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ αρνούνται να προκηρύξουν έστω τον αριθμό των θέσεων όσων αφυπηρετούν κάθε χρόνο, με όσες έχουν εξαγγελθεί και κατανεμηθεί τα τελευταία χρόνια (η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων όχι απλά δεν έχει πληρωθεί, αλλά ούτε καν προκηρυχθεί ακόμα) να μη φτάνουν για να καλύψουν τα προϋπάρχοντα κενά, ενώ οι ανάγκες διαρκώς αυξάνονται. Αντίθετα, θεσπίζουν διάφορες μορφές συμβασιούχων διδασκόντων, η αναλογία των οποίων σε σχέση με τα μέλη ΔΕΠ διαρκώς αυξάνεται.

- Πρόβλεψη για αριθμό εισακτέων φοιτητών. Την ώρα που με τον νόμο Κεραμέως - Χρυσοχοΐδη η κυβέρνηση περιορίζει κατά δεκάδες χιλιάδες τον αριθμό των εισακτέων, την ώρα που διαχρονικά οι κυβερνήσεις δεν διαθέτουν τους απαιτούμενους πόρους ώστε να υπηρετηθούν οι ανάγκες όσων φοιτούν, την ώρα που είναι ανύπαρκτες οι φοιτητικές εστίες για όσους φοιτούν σε άλλη πόλη από αυτή που ζουν οι οικογένειές τους... τα πανεπιστήμια καλούνται να προϋπολογίσουν τον αριθμό των εισακτέων ανά έτος! Βέβαια, παρότι και σήμερα τα πανεπιστήμια στέλνουν κάθε χρόνο τις σχετικές τους προτάσεις, ο τελικός προσδιορισμός του αριθμού των εισακτέων γίνεται από την κυβέρνηση. Αυτό που αλλάζει έχει να κάνει με τον ρόλο της συγκεκριμένης πρόβλεψης στον αλγόριθμο για την κατανομή της χρηματοδότησης και με τα κριτήρια αξιολόγησης, όπου λαμβάνονται υπόψη τόσο ο αριθμός των φοιτητών όσο και η αναλογία τους προς τα μέλη ΔΕΠ και τους διδάσκοντες. Ετσι, για να είναι βιώσιμος ο στρατηγικός τους σχεδιασμός, η πρόβλεψη των πανεπιστημίων για τον αριθμό των φοιτητών θα πρέπει να συμβαδίζει με την πρόβλεψη για τους ιδίους πόρους, στη λογική κόστους - οφέλους.

Κρίσιμη αντιπαράθεση με την αστική στρατηγική για την Ανώτατη Εκπαίδευση

Οι προγραμματικές συμφωνίες αποτελούν σημαντικό κρίκο της αστικής στρατηγικής για τη διαμόρφωση του πανεπιστημίου που θα περιφρουρήσουν η πανεπιστημιακή αστυνομία και οι νέοι μηχανισμοί καταστολής που θεσπίστηκαν με τον νόμο Κεραμέως - Χρυσοχοΐδη. Είναι ο κρίκος που συνδέει τις αλλαγές που έχουν προηγηθεί και όσα υλοποίησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με τις επικείμενες αλλαγές που θα επιχειρηθούν με τον νέο νόμο - πλαίσιο.

Οι δυνάμεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, παρακολουθώντας από κοντά τις σχετικές εξελίξεις και παρεμβαίνοντας στο κίνημα, στους φοιτητικούς συλλόγους, στους συλλόγους ΔΕΠ, στα σωματεία των εργαζομένων, σε κάθε πρωτοβουλία και μορφή οργάνωσης της συλλογικής δράσης και διεκδίκησης, προτάσσοντας τις σύγχρονες ανάγκες για σπουδές, δουλειά και ζωή με πλήρη δικαιώματα, στο ύψος των σύγχρονων αναγκών, μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά ώστε να ενταθεί η διαπάλη με την αστική στρατηγική, την κυβέρνηση και τα άλλα αστικά κόμματα που την προωθούν, τις πρυτανικές αρχές που αποτελούν τους φορείς της υλοποίησής της στα Ιδρύματα, τις δυνάμεις των αστικών κομμάτων σε Περιφέρειες και δήμους, που ενισχύουν αυτήν την κατεύθυνση.

Μπορούν να δώσουν τον προσανατολισμό, τον τόνο και την αναγκαία ώθηση ώστε τα σημαντικά βήματα που έγιναν το προηγούμενο διάστημα για την αναζωογόνηση του κινήματος στα πανεπιστήμια, για τον απεγκλωβισμό δυνάμεων από την επιρροή των αστικών και οπορτουνιστικών δυνάμεων, να συνεχιστούν και να αποκτήσουν μεγαλύτερη δυναμική. Ετσι θα επιβεβαιωθεί στην πράξη ότι η κυβέρνηση και τα αστικά κόμματα έχουν κάθε δίκιο που φοβούνται την ενίσχυση του διεκδικητικού προσανατολισμού και της οργανωμένης, μαζικής συλλογικής δράσης στα πανεπιστήμια, γι' αυτό και αξιοποιούν κάθε μορφή καταστολής και χειραγώγησης που έχουν στο οπλοστάσιό τους.


Του
Δημήτρη ΚΟΙΛΑΚΟΥ*
* Ο Δ. Κοιλάκος είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Για μειωμένο αριθμό θέσεων διαγωνίζονται οι υποψήφιοι(2022-05-17 00:00:00.0)
Ανακοινώθηκε ο αριθμός των εισακτέων(2017-03-15 00:00:00.0)
Να προχωρήσουν άμεσα όλες οι μετεγγραφές(2014-12-11 00:00:00.0)
Στο «τραπέζι» ο καθορισμός του αριθμού εισακτέων(2014-11-25 00:00:00.0)
Μειωμένοι οι εισακτέοι στην ανώτατη εκπαίδευση(2013-06-12 00:00:00.0)
Θολώνει τα νερά για τη «σφαγή» των εισακτέων(2007-03-02 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ