12 του Οκτώβρη 1944. Μια μέρα σαν τη χτεσινή, πριν από 76 χρόνια, ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει την Αθήνα από τους ναζί κατακτητές. Οι Γερμανοί δεν έχουν προλάβει ακόμα να εκκενώσουν την πόλη και ο λαός της πρωτεύουσας, από τις συνοικίες, τα εργοστάσια, τα σχολεία, τα υπουργεία, τα καταστήματα ξεχύνεται στους αθηναϊκούς δρόμους ζητωκραυγάζοντας για την απελευθέρωσή του.

Κύματα κύματα η λαοθάλασσα πλημμυρίζει την πλατεία Συντάγματος, τις οδούς Πανεπιστημίου, Σταδίου, Ακαδημίας, το Ζάππειο, την πλατεία Ομονοίας. Σε λίγες ώρες τα πάντα σημαιοστολίστηκαν με γαλανόλευκες και κόκκινες σημαίες. Τεράστια πανό του ΕΑΜ και του ΚΚΕ υψώθηκαν και τα συνθήματα για μια νέα Ελλάδα, λαοκρατική, περνούν σε όλα τα χείλη.

Οι 1.264 μέρες σκλαβιάς στο φασισμό είχαν πια τελειώσει.

Το νέο ότι οι μαχητές του ΕΛΑΣ κατέβασαν το πρωί (9.45) από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία έκανε αστραπιαία, στόμα με στόμα, το γύρο της πρωτεύουσας. «ΛΕΥΤΕΡΙΑ! ΛΕΥΤΕΡΙΑ! Η ΑΘΗΝΑ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ», γράφει ο «Ριζοσπάστης» την επόμενη μέρα. «Χάθηκε», σημειωνόταν στο ρεπορτάζ, «το βρωμερό κουρέλι του Φασισμού απ' την Ακρόπολη (...) Η μπαρουτοκαπνισμένη Αθήνα, που γνώρισε την πείνα και το βόλι του κατακτητή, το στιλέτο του προδότη (...) ξεχύθηκε ζωντανή ανθρωποθάλασσα να διαλαλήσει τη Νίκη της (...) Διαδηλώσεις που πρώτη φορά βλέπει η Αθήνα ξεχύνονται από παντού. Απ' το Σύνταγμα ως την Ομόνοια (...) Και πάνω απ' όλα μια φωνή που αγκαλιάζει όλη την Αθήνα (...): Ε-Α-Μ! Ε-Α-Μ!».

Εκτός από μέρες γιορτής για το λαό της Αθήνας, ήταν και μέρες μάχης, αφού οι ναζί εγκαταλείποντας την πρωτεύουσα της χώρας σκόπευαν να μην αφήσουν τίποτα όρθιο. Ακόμα και στις τελευταίες στιγμές τους ως κατακτητές, συνέχιζαν την εγκληματική τους δράση. Την ίδια μέρα (12 Οκτώβρη) δινόταν η μάχη για να σωθούν η στρατιωτική αποθήκη στους Αγ. Αναργύρους (σημερινό 301 ΕΒ) και η Ραδιοφωνία, που οι Γερμανοί σχεδίαζαν να ανατινάξουν. Μια μέρα μετά, στις 13 Οκτώβρη, δίνεται με επιτυχία από τον ΕΛΑΣ η Μάχη της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι (βλ. σελ. 15), για να σωθεί το εργοστάσιο από την ανατίναξη, αφού οι φασίστες το είχαν ζώσει με εκρηκτικά για να βυθίσουν στο σκοτάδι την πρωτεύουσα.

Οι ναζί φεύγουν ηττημένοι, ο λαός γιορτάζει τη νίκη του, μα οι αστοί και οι σύμμαχοί τους ετοιμάζονται ήδη για την «επόμενη μέρα». Ενα νέο συγκλονιστικό κεφάλαιο της λαϊκής πάλης ανοίγει, που περιλαμβάνει τον ηρωικό Δεκέμβρη του 1944, τη βία και την τρομοκρατία σε βάρος των αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης και την τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ.