Σάββατο 18 Απρίλη 2020 - Κυριακή 19 Απρίλη 2020
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 24
ΙΣΤΟΡΙΑ
«ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 1967 - 1974, ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ»
Μια ενδιαφέρουσα και επίκαιρη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής»

To 2017, με αφορμή τα 50 χρόνια από την εγκαθίδρυση της δικτατορίας, κυκλοφόρησε από τη «Σύγχρονη Εποχή» μια σημαντική ειδική έκδοση με τίτλο «Δικτατορία 1967 - 1974, Κείμενα και Ντοκουμέντα», που επιμελήθηκε το Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Η συγκεκριμένη έκδοση αποτελεί μια συλλογική εκτεταμένη μελέτη του ΚΚΕ για την περίοδο 1967 - 1974, μέρος των υλικών που είναι σε διαδικασία επεξεργασίας για το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Γ΄ τόμος 1967 - 1974, που ήδη βρίσκεται υπό διαμόρφωση.

Σε αυτήν την έκδοση περιέχονται μια σειρά από άρθρα, όπως «Το αστικό πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1960», μέσα από το οποίο αναδεικνύεται ότι η χούντα δεν προέκυψε από τα «Ιουλιανά» του 1965 και από τα γεγονότα που τα ακολούθησαν, αλλά ότι τα «Ιουλιανά» συνιστούσαν έναν κρίκο στην αλυσίδα των οξυμένων αντιθέσεων ανάμεσα στις αστικές πολιτικές δυνάμεις, καθώς και ανάμεσα σε αυτές και το Παλάτι για τις αρμοδιότητες του τελευταίου και των κυβερνήσεων, για τον έλεγχο του στρατού κ.ά.

Ενα άλλο άρθρο αναφέρεται στον αντικομμουνισμό ως ιδεολογικό υπόβαθρο για τη δικτατορία 1967 - 1974 και στη συντήρηση του εν λόγω κλίματος τη δεκαετία του 1950, κατά κύριο λόγο όμως τη δεκαετία του 1960.

Μια τρίτη αναφορά αφορά στους τόπους βασανισμού, φυλάκισης και εξορίας, κείμενο που αναδεικνύει την ηρωική στάση χιλιάδων κομμουνιστών και κομμουνιστριών κρατουμένων, καθώς και άλλων αντιδικτατορικών αγωνιστών εκείνης της περιόδου.

Ενα από τα άρθρα εξετάζει ορισμένες πλευρές της ιδεολογίας της δικτατορίας 1967 - 1974, ενώ άλλο παρουσιάζει τις τάσεις της ελληνικής οικονομίας κατά τη δικτατορία.

Η στρατηγική του ΚΚΕ στη δικτατορία 1967 - 1974 είναι το άρθρο το οποίο τοποθετείται στα δύο καίρια ζητήματα του ΚΚΕ: Η εξέλιξη της στρατηγικής του από το 8ο έως και το 9ο Συνέδριο, η διάλυση των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων και η ανασυγκρότησή τους μετά από τη 12η Ολομέλεια της ΚΕ (1968), σε συνδυασμό με την ίδρυση της ΚΝΕ.

Ξεχωριστή αναφορά γίνεται στο άρθρο για το ΚΚΕ και την ΚΝΕ στον αντιδικτατορικό αγώνα καθώς και τις άλλες αντιδικτατορικές οργανώσεις.

Το άρθρο για τη «φιλελευθεροποίηση» του 1973 αντιμετωπίζει το στόχο της δικτατορίας να διαμορφώσει συνθήκες που θα επέτρεπαν να λειτουργήσει απρόσκοπτα το αστικό πολιτικό σύστημα με κοινοβουλευτική μορφή, διατηρώντας το ανοιχτά αντικομμουνιστικό πλαίσιο.

Το άρθρο για το Πολυτεχνείο αναλύει τις συνθήκες που οδήγησαν σ' αυτό, το ρόλο του ΚΚΕ, της ΚΝΕ και της Αντι-ΕΦΕΕ στην κορυφαία αντιδικτατορική εκδήλωση.

Η έκδοση κλείνει με το Χρονολόγιο γεγονότων της περιόδου 1967 - 1974, από το οποίο παρουσιάζουμε σήμερα αποσπάσματα από την ενότητα που αφορά στο 1967.

Η έκδοση προσφέρεται για την ανάδειξη ενός πλήθους πλευρών που αφορούν την περίοδο της 7ετούς δικτατορίας και ιδιαίτερα της ηρωικής δράσης των κομμουνιστών, άλλων αγωνιστών, στο πλαίσιο της αντιδικτατορικής δράσης, της αλύγιστης στάσης τους παρά τις σκληρές διώξεις, τις φυλακίσεις, τις εξορίες και τα βασανιστήρια. Στιγμές ηρωικές που εμπνέουν τους νέους αγωνιστές κάθε περιόδου.

***

Εχει όμως αξία να σταθούμε σε δύο σημαντικές πλευρές που αναδεικνύονται από τη συγκεκριμένη έκδοση. Αφορούν την απάντηση που δίνεται σε δύο βασικά ερωτήματα για την περίοδο. Το πρώτο αφορά το ποιες ήταν οι αιτίες, τι οδήγησε στη στρατιωτική δικτατορία 1967 - 1974.

Οι αιτίες που οδήγησαν στη στρατιωτική δικτατορία πρέπει να αναζητηθούν πρωταρχικά στους κόλπους του μετεμφυλιακού αστικού πολιτικού συστήματος που διαμορφώθηκε από το 1946. Χαρακτηριστικό στοιχείο του ήταν η συσπείρωση όλων των αστικών δυνάμεων, οργανώσεων και δομών, που, παρά τις διαφορές τους, συναντήθηκαν στο στόχο της ήττας του ΔΣΕ. Κοινή σημαία τους ήταν ο αντικομμουνισμός, με προεξάρχοντα το ρόλο του Παλατιού και των Ενόπλων Δυνάμεων. Απαντιούνται έτσι οι θέσεις που πρόβαλλαν μια σειρά από αστικές δυνάμεις σε σχέση με την αιτία της δικτατορίας. Για παράδειγμα, η θέση που πρόβαλλε η ΝΔ ότι η δικτατορία ήταν έργο κάποιων «αφρόνων αξιωματικών» ή το χαλκευμένο από τη χούντα προπαγανδιστικό πυροτέχνημα ότι η δικτατορία έγινε εξαιτίας του «κομμουνιστικού κινδύνου». Αλλά και η θέση που προβαλλόταν κυρίως από το ΠΑΣΟΚ και άλλους του κεντρώου και σοσιαλδημοκρατικού χώρου ότι στη δικτατορία οδήγησαν τα αποκαλούμενα «Ιουλιανά» γεγονότα. Πρόκειται για ισχυρισμό που στοχεύει στη συγκάλυψη των βαθύτερων αιτιών και επιλογών της αστικής τάξης, καθώς και στον εξωραϊσμό της Ενωσης Κέντρου και του αρχηγού της Γεωργίου Παπανδρέου (ως «γέρου της δημοκρατίας»).

Τα «Ιουλιανά» του 1965 αν και ήταν προϊόν και έκφραση των οξυμένων ενδοαστικών αντιθέσεων, δεν συνιστούσαν τη γενεσιουργό αιτία της δικτατορίας. Ανέδειξαν πιο έντονα τους τριγμούς του αστικού πολιτικού συστήματος και την αδυναμία του να τους αντιμετωπίσει.

Το χουντικό στρατιωτικό καθεστώς στηρίχτηκε στο μετεμφυλιακό θεσμικό πλαίσιο που διατηρούσαν διαδοχικά όλες οι κυβερνήσεις, της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενωσης (ΕΡΕ), της Ενωσης Κέντρου (ΕΚ), καθώς και οι κυβερνήσεις με τη συμμετοχή των λεγόμενων «αποστατών» μετά τον Ιούλη του 1965. Το Σύνταγμα που ίσχυε από το 1952, νομιμοποιούσε την εκτροπή από τον αστικό κοινοβουλευτισμό, δίνοντας δικαίωμα στον βασιλιά να αναλάβει τέτοια πρωτοβουλία μετά από πρόταση του υπουργικού συμβουλίου.

Οι προϋπάρχουσες αντιθέσεις ανάμεσα στα αστικά κόμματα και το Παλάτι, που πραγματοποιούσε συμμαχίες πότε με το ένα και πότε με το άλλο κόμμα, ενώ άμεσα και άλλοτε έμμεσα ανέτρεπε με τους συμμάχους του και κυβερνήσεις, οξύνθηκαν τη δεκαετία του 1960. Η δικτατορία των συνταγματαρχών γεννήθηκε μέσα από την κρίση του αστικού πολιτικού συστήματος και με στόχο να το βγάλει από αυτή. Δίχως να έχουν και οι ίδιοι οι πραξικοπηματίες ενιαία αντίληψη και εξαρχής καθαρό στις λεπτομέρειές του αυτό που επιδίωκαν να φέρουν, καθώς και το χρόνο πραγματοποίησής του, συνάγεται ότι επιδίωξή τους ήταν: Να διαμορφωθεί ένα «υγιές» πολιτικό σύστημα, «σύγχρονο», σαφώς αντικομμουνιστικό, με βασικό πυλώνα του την «εθνικόφρονα» παράταξη και με χαρακτηριστικά «αστυνομικού κράτους». Στο πλαίσιό του θα εναλλάσσονταν στην κυβερνητική εξουσία τα αναμορφωμένα αστικά κόμματα, ενώ θα ήταν κατοχυρωμένος και ο παρεμβατικός ρόλος του στρατού στις πολιτικές εξελίξεις.

Ταυτόχρονα, οι ενδοαστικές αντιθέσεις διαπλέκονταν με την όξυνση των διεθνών καπιταλιστικών ανταγωνισμών στην περιοχή και πιο ειδικά με το Κυπριακό. Εδώ αναδεικνύεται ο ιδιαίτερος ρόλος των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην καλλιέργεια του εδάφους και τη δημιουργία προϋποθέσεων για την επιβολή της δικτατορίας. Η οργάνωση και η εκτέλεση του πραξικοπήματος στηρίχτηκαν πάνω στον πολυπλόκαμο μηχανισμό βίας που είχε στηθεί με τη συμβολή των ΗΠΑ, της CIA και του ΝΑΤΟ στη χώρα μετά το 1949 με παρέμβαση στο στρατό και άλλες κρατικές και παρακρατικές δυνάμεις καταστολής. Το πραξικόπημα όχι μόνο ήταν σε γνώση τους, αλλά είχε τουλάχιστον την ανοχή, αν όχι και τη στήριξη μηχανισμών τους. Στήριξαν άλλωστε τη χούντα με κριτήριο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους στη Μεσόγειο, στη Μ. Ανατολή και τη Β. Αφρική, την επιθετική πολιτική ενάντια στην ΕΣΣΔ και τα άλλα σοσιαλιστικά κράτη, τις αντιθέσεις με άλλα καπιταλιστικά κράτη της Ευρώπης.

***

Ενα δεύτερο βασικό ερώτημα που απαντιέται από την έκδοση είναι πώς βρέθηκε το εργατικό - λαϊκό κίνημα, και πρώτα απ' όλα η πρωτοπορία του, το Κομμουνιστικό Κόμμα, τη στιγμή εκδήλωσης του πραξικοπήματος. Η πραγματικότητα είναι πως το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα δεν συνάντησε άμεση λαϊκή αντίδραση - πέρα από μεμονωμένες περιπτώσεις - καθώς δεν υπήρχε καμιά ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική προετοιμασία του εργατικού - λαϊκού κινήματος, πρώτα απ' όλα από το ΚΚΕ αλλά και από την ΕΔΑ. Η έλλειψη μιας τέτοιας προετοιμασίας ανέκοψε τις όποιες διαθέσεις υπήρχαν μέσα στα πιο ριζοσπαστικοποιημένα τμήματα του λαού, που είχαν τις εμπειρίες και μνήμες του ΕΑΜικού αγώνα και του τρίχρονου αγώνα του ΔΣΕ. Στην έλλειψη άμεσης μαζικής αντίδρασης επέδρασαν και οι χιλιάδες συλλήψεις που πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα και αμέσως μετά την πραγματοποίηση του πραξικοπήματος.

Το ΚΚΕ βρέθηκε με υποχώρηση στην αυτοτελή ιδεολογική - πολιτική δράση του, με δεδομένη την απόφαση της 8ης Ολομέλειας του 1958 για διάλυση των Κομματικών Οργανώσεών του αλλά και με βαθιά επίδραση οπορτουνιστικών θέσεων στη στρατηγική και πολιτική του γραμμή. Βρισκόταν κάτω από την επίδραση της απροκάλυπτα επιθετικής προσπάθειας της οπορτουνιστικής ομάδας (που λειτουργούσε επί πολλά χρόνια, πριν από το πραξικόπημα, στην ΚΕ, στο ΠΓ, στο Κλιμάκιο της ΚΕ στην Ελλάδα) να οδηγήσει το ΚΚΕ σε πλήρη μετάλλαξη, αυτοδιάλυση, ανυπαρξία. Στην ΕΔΑ, στην οποία συμμετείχαν και δρούσαν οι κομμουνιστές, κυριαρχούσε ο εφησυχασμός και έλειπε η επαγρύπνηση για τις εξελίξεις. Χαρακτηριστικό γεγονός το πρωτοσέλιδο άρθρο της εφημερίδας «Αυγή» ανήμερα του πραξικοπήματος με τίτλο «Γιατί δεν θα γίνει δικτατορία στην Ελλάδα».

Παρ' όλα αυτά το ΚΚΕ αντέδρασε από την πρώτη στιγμή με ανακοίνωση του ΠΓ και προκήρυξη της ΚΕ. Κάλεσε σε δράση για την ανατροπή της δικτατορίας. Ξεκίνησε την προσπάθεια δημιουργίας των πρώτων αντιδικτατορικών οργανώσεων. Δεν συμβιβάστηκε με τη δικτατορία ούτε με τις διάφορες προσπάθειες «φιλελευθεροποίησης».

Η σημαντική στροφή στη δράση του Κόμματος πραγματοποιήθηκε μετά τη 12η Ολομέλεια της ΚΕ (5 - 15 Φλεβάρη 1968), στη διάρκεια της οποίας έγιναν η ρήξη και η διάσπαση από την ομάδα του δεξιού οπορτουνισμού, που στη συνέχεια συγκρότησε το ονομαζόμενο, σκοπίμως, «ΚΚΕ εσωτερικού». Η Ολομέλεια αυτή έκρινε την ιστορική συνέχεια του ΚΚΕ και δικαιολογημένα απέκτησε μεγάλη ιστορική σημασία. Η πλειοψηφία της καθοδήγησης του ΚΚΕ που ήταν έξω από την Ελλάδα καθώς και η μεγάλη πλειοψηφία των εξόριστων κομμουνιστών και κομμουνιστριών μέσα στην Ελλάδα αποτέλεσαν τη δύναμη της οργάνωσης του Κόμματος πανελλαδικά και της ανάληψης ηρωικών πρωτοβουλιών δράσης. Μεγάλης σημασίας γεγονότα υπήρξαν η επανέκδοση του «Ριζοσπάστη» και η δημιουργία της ΚΝΕ τον Αύγουστο του 1968. Αναδείχτηκαν από τη δράση του Κόμματος την περίοδο της δικτατορίας οι βαθιές ρίζες που είχε το ΚΚΕ στην ελληνική κοινωνία. Οι ζωντανές ρίζες του ΚΚΕ φανερώθηκαν από την πρώτη στιγμή με την απόφασή του να διαθέσει στον αγώνα με κάθε θυσία όσες δυνάμεις είχε στο εσωτερικό, να στρατολογήσει νέες, αλλά και να οργανώσει παράνομες αποστολές στελεχών από το εξωτερικό, προκειμένου να ξεκινήσει η μαζική δράση για την ανατροπή της δικτατορίας.

Βεβαίως, παρέμενε ένα μεγάλο ζήτημα: Η στρατηγική επεξεργασία του Κόμματος παρ' όλα τα βήματα και τις βελτιώσεις που έγιναν στο 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ, με δεδομένο ότι παρέμενε η λογική των σταδίων που επικρατούσε τότε στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, καθώς και μη αντικειμενικές εκτιμήσεις για την ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού, τη θέση του στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Η δικτατορία παρείχε νέα πείρα για τον ανεδαφικό χαρακτήρα της εκτίμησης που κυριαρχούσε στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα και στο ΚΚΕ ότι ο δρόμος πάλης για μια προωθημένη αστική δημοκρατία αποτελεί το πρόσφορο πεδίο συγκέντρωσης δυνάμεων και προσέγγισης της επαναστατικής διαδικασίας. Εκτίμηση που εμπόδισε τον προσανατολισμό της λαϊκής πάλης συνολικά ενάντια στον αντίπαλο, στη δικτατορία της αστικής τάξης και τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες της, όπως το ΝΑΤΟ.

Το συμπέρασμα που επιβεβαίωσε η περίοδος 1967 - 1974 είναι ότι το ΚΚ στον καπιταλισμό πρέπει να έχει στρατηγική ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας, ανεξάρτητα από τη μορφή της ή τις συνθήκες δράσης του Κόμματος (νόμιμες, ημινόμιμες, βαθιά παράνομες). Ακόμα, ανεξάρτητα από το αν η μορφή της καπιταλιστικής εξουσίας είναι κομματική κυβέρνηση στηριγμένη στο Κοινοβούλιο ή όχι, ή κυβέρνηση τεχνοκρατών ή στρατιωτικών εκπροσώπων της αστικής τάξης, σε εμπόλεμη ή μη εμπόλεμη κατάσταση.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ