«Ο ΟΑΕΔ έρχεται πιο κοντά στις ανάγκες του πολίτη και φιλοδοξεί να γίνει ο δικός του ΟΑΕΔ»: Με την παραπάνω κατακλείδα παρουσίασε στις αρχές του μήνα η διοικήτρια του Οργανισμού, Μαρία Καραμεσίνη, την ολοκλήρωση του προγράμματος για τον «επαναπροσδιορισμό του επιχειρησιακού μοντέλου του ΟΑΕΔ». Πίσω από τις διακηρύξεις για τη μετατροπή του Οργανισμού σε «μια σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνική υπηρεσία Απασχόλησης», μέσω του λεγόμενου «επανασχεδιασμού», αποτυπώνονται οι αντεργατικές κατευθύνσεις της ΕΕ, στις οποίες συγκλίνουν οι διάφορες κυβερνήσεις και τις υλοποιούν απαρέγκλιτα σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ, τα προηγούμενα χρόνια η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ.

Τη στιγμή που η ανεργία, παρά τους πανηγυρισμούς της κυβέρνησης και τις αλχημείες της επίσημης στατιστικής, παραμένει σε υψηλά επίπεδα, οι εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι είναι ουσιαστικά απροστάτευτοι. Το ύψος του επιδόματος και η διάρκεια καταβολής του δεν καλύπτουν τις ανάγκες αξιοπρεπούς διαβίωσης του ανέργου και της οικογένειάς του. Τα «προγράμματα απασχόλησης» περιλαμβάνουν κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας με ημερομηνία λήξης για τους «ωφελούμενους», προσφέροντας πάμφθηνη εργατική δύναμη και άλλα «κίνητρα» στις επιχειρήσεις, αλλά και αυξανόμενες «δεσμεύσεις» των εγγεγραμμένων ανέργων στα μητρώα του Οργανισμού. Τα παραπάνω αποτελούν τις βασικές όψεις του «προσώπου» της αντιλαϊκής πολιτικής που αντικρίζουν οι άνεργοι. Ενός «προσώπου» που γίνεται όλο και πιο αποκρουστικό, με τις προωθούμενες «αναδιοργανώσεις» στα πρότυπα των πιο «προωθημένων» αντεργατικών πρακτικών στις ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες της ΕΕ.

«Ξεκινώντας τη θητεία μου έθεσα ως στόχο για τον ΟΑΕΔ την αλλαγή σελίδας και τη μετατροπή του από δημόσιο γραφειοκρατικό οργανισμό επιδοματικής πολιτικής σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνική υπηρεσία Απασχόλησης», δήλωσε η διοικήτρια του ΟΑΕΔ. Τον ίδιο στόχο μοιράζονταν και οι προκάτοχοί της, που βρέθηκαν στο πόστο των διοικητών τοποθετημένοι από διαφορετικές κυβερνήσεις.

Η προστασία των ανέργων, η επιδότησή τους, η οποία μάλιστα δεν ήταν ποτέ επαρκής και αφορά μόνο ένα μικρό ποσοστό τους, μπαίνει στο στόχαστρο, δαιμονοποιείται ως «γραφειοκρατική επιδοματική πολιτική», απέναντι στην οποία προτάσσονται οι «ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης», η ακόμα μεγαλύτερη και άμεση προσαρμογή του ΟΑΕΔ στις εκάστοτε ανάγκες του κεφαλαίου.

Το πρόγραμμα του «επαναπροσδιορισμού του επιχειρησιακού μοντέλου» του ΟΑΕΔ ξεκίνησε το 2012, ως ένα έργο που υλοποιούνταν σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης μιας σειράς χωρών της ΕΕ.

Η υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος συμπεριλήφθηκε στις «μνημονιακές υποχρεώσεις» του 3ου μνημονίου.

Στο πλαίσιο των «διαρθρωτικών πολιτικών για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης», η αναδιοργάνωση του ΟΑΕΔ είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της ενίσχυσης της ικανότητας της κυβέρνησης και του υπουργείου Εργασίας «να πραγματοποιεί μεταρρυθμίσεις της κοινωνικής πρόνοιας και ενεργητικές πολιτικές αγοράς εργασίας».

Ανάμεσα στους άξονες και τα κομβικά σημεία του «επαναπροσδιορισμού του επιχειρησιακού μοντέλου» του ΟΑΕΔ περιλαμβάνεται η «βελτίωση των σχέσεων» με τους εργοδότες, καθώς - όπως επισημαίνεται - η προσέγγιση των εργοδοτών «αποτελούσε πάντα βασική έλλειψη». Στην ίδια κατεύθυνση, επιδιώκεται ο επανασχεδιασμός των «ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης», σύμφωνα με «τις ανάγκες της αγοράς εργασίας» και των «δυναμικών κλάδων» της οικονομίας. Προωθείται δηλαδή η ακόμα αμεσότερη προσαρμογή τους στα μέτρα των αναγκών των επιχειρήσεων για επιδοτούμενο από τον Οργανισμό και τα προγράμματά του προσωπικό, με έμφαση μάλιστα στους κλάδους όπου το κεφάλαιο προσδοκά αυξημένη κερδοφορία.

Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΑΕΔ έχει στόχο να γενικευτεί η εφαρμογή της μεθοδολογίας για την καταγραφή του προφίλ, η τμηματοποίηση και κατηγοριοποίηση των ανέργων (profiling), την οποία ήδη εφαρμόζει πιλοτικά.

Πρόκειται για μεθοδολογία που κατατάσσει τους ανέργους σε κατηγορίες με βάση τα ατομικά τους χαρακτηριστικά. Σε κάθε κατηγορία «θα αντιστοιχεί ένα συγκεκριμένο μενού υπηρεσιών», διαφοροποιημένο «ως προς το είδος και την ένταση των παρεχόμενων υπηρεσιών και ως προς τα προγράμματα ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης».

Το «νέο μοντέλο» προβλέπει τη συνεργασία του ανέργου με τον «εργασιακό σύμβουλο» για την κατάρτιση «Ατομικού Σχεδίου Δράσης». Το «Σχέδιο» μπορεί να περιλαμβάνει τη συμμετοχή σε προγράμματα συμβουλευτικής, κατάρτισης, «απόκτησης εργασιακής εμπειρίας», ενώ «επικαιροποιείται» στην περίπτωση που παρέλθουν 18 μήνες χωρίς ο άνεργος να βρει δουλειά.

Με κριτήριο την αποτελεσματικότερη ανταπόκριση στις ανάγκες των επιχειρήσεων, κυβέρνηση και ΟΑΕΔ επανεξετάζουν την υλοποίηση των «ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης» (ΕΠΑ), με στόχο να διαμορφώσουν «ένα "ανοικτό πλαίσιο", σύμφωνα με τις προσεγγίσεις πολιτικής της ΕΕ, που παρέχει σταθερά επιλογές στους ανέργους ανάλογα με το προφίλ και τις ανάγκες τους». Μάλιστα, το «Στρατηγικό Πλαίσιο για τον Ανασχεδιασμό των Ενεργητικών Πολιτικών Απασχόλησης» του υπουργείου Εργασίας ξεκαθαρίζει πως «αν χρειαστεί θα ενισχυθεί η γεωγραφική τους κινητικότητα (σ.σ. των ανέργων) σε διαφορετικό τόπο - Περιφέρεια από τον τόπο κατοικίας τους, μέσω και της καταβολής επιδόματος μετεγκατάστασης για τη συμμετοχή τους σε διαθέσιμη ενεργητική πολιτική απασχόλησης».

Το εργασιακό τοπίο που διαμορφώνουν για τους ανέργους κυβερνήσεις και ΕΕ είναι γνωστό και αποτυπωμένο στα προγράμματα που ήδη εφαρμόζονται: Οι χιλιάδες άνεργοι που δουλεύουν προσωρινά μέσα από αυτά αμείβονται στα όρια του βασικού μισθού, μένουν συχνά απλήρωτοι, εκτίθενται σε επαγγελματικούς κινδύνους χωρίς μέτρα για την ασφάλεια και την προστασία της υγείας τους, ενώ μετά από το ολιγόμηνο «διάλειμμα» επιστρέφουν στις ουρές της ανεργίας.

Αναλλοίωτες σε «παλιά» και «νέα» μοντέλα, σε «αριστερές» και «δεξιές» κυβερνήσεις, παραμένουν οι παροχές - ψίχουλα για τους ανέργους.

Το επίδομα για τους εργαζόμενους που δούλευαν με πλήρη απασχόληση πριν βρεθούν στην ανεργία αντιστοιχεί στο 55% του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη. Η τεράστια μείωση του κατώτατου μισθού και ημερομισθίου, που νομοθετήθηκε το 2012, συμπαρέσυρε το μηνιαίο επίδομα ανεργίας προς τα κάτω, ενώ η πρόσφατη πολυδιαφημισμένη «αύξηση» του κατώτατου μισθού πρόσθεσε μόλις 40 ευρώ στο μηνιαίο επίδομα με το οποίο καλούνται οι άνεργοι να επιβιώσουν.

Πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι οι άνεργοι που λαμβάνουν έστω και αυτό το επίδομα των 400 - πλέον - ευρώ είναι ένα μικρό ποσοστό του συνόλου των εγγεγραμμένων ανέργων στα μητρώα του Οργανισμού.

Ενώ οι παροχές για τους ανέργους μένουν καθηλωμένες σε πολύ χαμηλά επίπεδα, το «καθηκοντολόγιο» και οι «υποχρεώσεις» τους αυξάνονται, προσθέτοντας έναν επιπλέον μοχλό στον μηχανισμό αξιοποίησής τους ως φτηνό εργατικό δυναμικό, στο όνομα της «επανένταξης» στην αγορά εργασίας.

Για παράδειγμα, η υποχρέωση του εγγεγραμμένου ανέργου να συναινεί σε «κατάλληλες θέσεις εργασίας» συναρτά την «καταλληλότητα» μιας θέσης εργασίας με τη διάρκεια της ανεργίας: Οσο οι μήνες της ανεργίας αυξάνονται, τόσο ο πήχης κατεβαίνει, επιβάλλοντας στον άνεργο την αποδοχή θέσεων εργασίας με χειρότερους όρους αμοιβής.

Αντίστοιχα, η υποχρέωση του εγγεγραμμένου ανέργου να «αναζητεί ενεργά εργασία» συμπεριλαμβάνει την επαφή του με «ιδιωτικό γραφείο ευρέσεως εργασίας». Πρόκειται για τα σύγχρονα «δουλεμπορικά», που λειτουργούν ως μεσάζοντες και «νοικιάζουν» εργαζόμενους σε επιχειρήσεις, διαφημίζοντας τον «υψηλό βαθμό ευελιξίας» που παρέχουν στους πελάτες τους, μειώνοντας παράλληλα το «κόστος» των εργαζομένων.

Ο προσδιορισμός μιας σειράς «υποχρεώσεων» και «καθηκόντων» των ανέργων αποτελεί βήμα στην κατεύθυνση της εισαγωγής και επιβολής «ποινών», μέσα από τις οποίες ο ΟΑΕΔ θα αξιοποιείται συνολικότερα ως μηχανισμός περικοπής επιδομάτων και παροχών.

Χαρακτηριστικά για την προσπάθεια αυτή είναι όσα προβλέπονται για τους άνεργους δικαιούχους του «Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης» (ΚΕΑ). Η ένταξη στο ΚΕΑ, εκτός από τη χορήγηση ενός χρηματικού βοηθήματος και ορισμένων προνοιακών παροχών, περιλαμβάνει «υπηρεσίες ενεργοποίησης» των δικαιούχων για την «ένταξη ή επανένταξή τους στην αγορά εργασίας», όπως η συμμετοχή σε προγράμματα «κοινωφελούς εργασίας», επαγγελματικής κατάρτισης και «απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας».

Οι άνεργοι δικαιούχοι του ΚΕΑ υποχρεούνται «να επισκέπτονται όποτε κληθούν» τις υπηρεσίες του ΟΑΕΔ, «να συνεργάζονται με τους εργασιακούς συμβούλους για την παροχή υπηρεσιών εξατομικευμένης προσέγγισης», «να αποδέχονται κάθε προτεινόμενη κατάλληλη θέση εργασίας», καθώς και «τη συμμετοχή σε κάθε δράση προώθησης στην εργασία, όπως δράσεις επαγγελματικής κατάρτισης, συμβουλευτικής και επιχειρηματικότητας». Η άρνηση να εκπληρώσουν τις «υποχρεώσεις» αυτές «επιφέρει τη διακοπή της καταβολής της εισοδηματικής τους ενίσχυσης».

Ο «επανασχεδιασμός» του ΟΑΕΔ, την ολοκλήρωση του οποίου διαφημίζει αυτό το διάστημα η διοίκηση του Οργανισμού, υλοποιήθηκε σε συνεργασία με δημόσιες Υπηρεσίες Απασχόλησης χωρών της ΕΕ. Μεταξύ των υπηρεσιών που έδωσαν «τα φώτα τους» στο εγχείρημα, συμπεριλαμβάνονται οι υπηρεσίες της Βρετανίας και της Γερμανίας.

Η βαρβαρότητα που αντιμετωπίζουν οι άνεργοι στην ΕΕ και τις πιο ανεπτυγμένες χώρες της είναι διαφωτιστική για τους στόχους των ελληνικών κυβερνήσεων. Με λίγα λόγια, η μετατροπή του ΟΑΕΔ σε μια «σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνική Υπηρεσία Απασχόλησης» γίνεται στα ...ευρωπαϊκά πρότυπα της αιχμαλωσίας στη φτώχεια, των επιδομάτων που κινούνται στα επίσημα όριά της και κάτω από αυτά, του ασφυκτικού ελέγχου που ισοπεδώνει την προσωπικότητα των ανέργων, της μετατροπής τους σε εργατικό δυναμικό χωρίς δικαιώματα.

Πλευρές της «προνοιακής» πολιτικής που ισοπεδώνει τους ανέργους, παρουσιάζονται παρακάτω, αντλώντας από το πλούσιο υλικό εκτενέστερων ρεπορτάζ που έχει δημοσιεύσει στο παρελθόν στις σελίδες του ο «Ριζοσπάστης».

Στη Γερμανία το επίδομα ανεργίας και τα προνοιακά επιδόματα «Hartz IV» (Χαρτζ 4), τα οποία ξεκίνησαν να εφαρμόζονται την περίοδο 2003 - 2005 από τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση Σρέντερ (SPD), ισοδυναμούν με την επιβολή του πιο ασφυκτικού ελέγχου του κράτους πάνω στους ανέργους και τους πάμφτωχους που τα λαμβάνουν.

Η «αιχμαλωσία» των εργαζομένων που βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανεργία ξεκινά από τη μέρα που θα απευθυνθούν στην Υπηρεσία Ανέργων (Jobcenter) για να λάβουν το σχετικό επίδομα (Arbeitslosengeld Ι). Από το σημείο αυτό και στο εξής είναι στη διάθεση της Υπηρεσίας, την οποία οφείλουν να ενημερώνουν για κάθε τους κίνηση. Για παράδειγμα, για να λείψει από τον τόπο κατοικίας του ο άνεργος, πρέπει να έχει την άδεια της Υπηρεσίας. Η παράβαση των όρων μπορεί να επιφέρει περικοπή του επιδόματος. Μια ακόμα υποχρέωση του ανέργου είναι να αποδεικνύει ότι ψάχνει για δουλειά, στέλνοντας βιογραφικά, πηγαίνοντας σε συνεντεύξεις και συμμετέχοντας σε προγράμματα «εργασιακής ένταξης».

Η κατάσταση γίνεται χειρότερη για τους μακροχρόνια ανέργους, δηλαδή για όσους μετά τον ένα χρόνο του επιδόματος ανεργίας δεν έχουν καταφέρει να βρουν δουλειά. Αυτοί κατευθύνονται στα επιδόματα «Χαρτζ 4», τα οποία υπολείπονται ακόμα και από το επίσημο όριο της φτώχειας, ενώ συνοδεύονται από ένα καθεστώς πραγματικής «ομηρίας» από το κράτος, που ελέγχει κάθε πλευρά της ζωής των δικαιούχων, με σκοπό να εντοπίσει πιθανές «παραβιάσεις» των όρων χορήγησης των επιδομάτων και να επιβάλει τις ανάλογες κυρώσεις.

Προϋπόθεση για τη χορήγηση του «Χαρτζ 4» είναι ο άνεργος να μην έχει περιουσιακά στοιχεία. Για τους μετανάστες η προϋπόθεση αφορά τυχόν περιουσιακά στοιχεία όχι μόνο στη Γερμανία αλλά και στη χώρα καταγωγής τους. Αν υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία, όπως ένα σπίτι, ένα οικόπεδο, ακόμα και ένα αυτοκίνητο αξίας πάνω από 7.000 ευρώ, οι υποψήφιοι «δικαιούχοι» πρέπει πρώτα να τα πουλήσουν, ενώ είναι υποχρεωμένοι να εξαντλήσουν τυχόν οικονομίες τους, όπως καταθέσεις σε τραπεζικό λογαριασμό της τάξης των 1.500 ευρώ, προτού πάρουν το επίδομα.

Στην περίπτωση των παντρεμένων ή ζευγαριών που συζούν, το εισόδημα του συντρόφου υπολογίζεται στο τελικό ποσό του επιδόματος. Το κράτος έχει το δικαίωμα να διενεργεί ελέγχους στο σπίτι των ανέργων, «ερευνώντας» μεταξύ άλλων και για τυχόν συγκατοικήσεις που δεν έχουν δηλώσει οι δικαιούχοι, ενώ η άρνηση των αιφνιδιαστικών αυτών «επισκέψεων» μπορεί να επιφέρει τη μείωση ή και πλήρη κατάργηση του επιδόματος.

Ασφαλώς, οι επιδοτούμενοι με «Χαρτζ 4» είναι υποχρεωμένοι να δέχονται κάθε δουλειά που προσφέρει η Υπηρεσία Ανέργων και συνήθως αποτελούν μια δεξαμενή πάμφθηνων εργατικών χεριών.

Οι συνθήκες ασφυκτικού ελέγχου και πίεσης, το πλαίσιο εξευτελισμού και του κοινωνικού «ρατσισμού» οδηγούν τουλάχιστον 1 στους 3 δικαιούχους των σχετικών επιδομάτων να παραιτούνται από αυτό το δικαίωμά τους, ενώ υπολογίζεται ότι το 34-44% των δυνητικών δικαιούχων δεν υποβάλλουν καν αίτηση.

Υπό τη διαρκή «καταδίωξη» των Κέντρων Απασχόλησης (Job Centre Plus), με καθημερινές απειλές και κυρώσεις διακοπής του επιδόματος, βρίσκονται οι άνεργοι και στη Βρετανία.

Οι εκάστοτε κυβερνήσεις, τόσο των Εργατικών όσο και των Συντηρητικών, αφήνουν με το νομικό πλαίσιο που διαμορφώνουν ελεύθερο το πεδίο όχι μόνο στην αρμόδια υπηρεσία αλλά και στον κάθε υπάλληλο που αναλαμβάνει τον άνεργο, να αξιοποιεί μια σειρά μέσα για να «κόβει» όσο το δυνατόν περισσότερους δικαιούχους του επιδόματος.

Δικαιούχοι του επιδόματος ανεργίας - ή καλύτερα του επιδόματος ευρέσεως εργασίας (Jobseeker's Allowance) όπως ονομάζεται - είναι όσοι δεν εργάζονται ή απασχολούνται για λιγότερο από 16 ώρες τη βδομάδα. Το δικαίωμα του ατόμου στην παροχή λήγει μόλις το εισόδημά του φτάσει τις 78 λίρες τη βδομάδα, ποσό που απέχει πάρα πολύ από το πραγματικό κόστος της ζωής.

Οι δικαιούχοι πρέπει να εμφανίζονται στα ραντεβού με την υπηρεσία κάθε 7 ή 14 μέρες και να αποδεικνύουν ότι έχουν περάσει 35 ώρες ψάχνοντας για δουλειά μέχρι την επόμενη συνάντηση, ενώ η απόφαση για το αν ο άνεργος έψαξε «αρκετά» λαμβάνεται από τον εκάστοτε υπάλληλο.

Μια ακόμα υποχρέωση του ανέργου είναι να δίνει τον τραπεζικό του λογαριασμό. Σε περίπτωση που αρνηθεί, το επίδομά του «κόβεται» μέχρι να εκδοθεί δικαστική απόφαση που επιτρέπει στην υπηρεσία να τον ελέγξει.

Οι έλεγχοι δεν περιορίζονται στους τραπεζικούς λογαριασμούς, αλλά επεκτείνονται και στον τόπο κατοικίας των ανέργων. Εκεί οι αιφνιδιαστικές «επισκέψεις» έχουν στόχο να ελέγξουν αν ο δικαιούχος έχει αποκρύψει ότι έχει σύντροφο, με τον οποίο μένουν μαζί, καθώς κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με απόκρυψη εισοδήματος.

Σε περίπτωση «κυρώσεων» τα επιδόματα κόβονται για 4 βδομάδες, αλλά μπορεί να κοπούν και για 3 μήνες ή και έναν χρόνο, στερώντας τον άνεργο και την οικογένειά του από το μόνο εισόδημα που έχουν για να επιβιώσουν.

Οι άνεργοι καλούνται να δουλέψουν σε όποια δουλειά τους προσφερθεί, αρκεί να μπορούν να την κάνουν με βάση τις δεξιότητες που διαθέτουν, ενώ οι πιο εξειδικευμένοι έχουν περιθώριο 6 μόνο μηνών να βρουν δουλειά στο αντικείμενό τους. Πολλές φορές άνεργοι και χαμηλόμισθοι καλούνται να δουλέψουν εθελοντικά, για να αποδείξουν στον υπάλληλο του Κέντρου Απασχόλησης ότι προσπαθούν να βρουν δουλειά. Ωφελημένοι από το καθεστώς αυτό είναι οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι, οι «φιλανθρωπικές» οργανώσεις και οι διάφορες ΜΚΟ που χρησιμοποιούν τους δικαιούχους επιδομάτων ως τσάμπα εργατικό δυναμικό.