Εξω από κυπριακό φυλάκιο. Στο βάθος αριστερά διακρίνεται το ξενοδοχείο «Λύδρα Παλλάς», σήμερα αρχηγείο του ΟΗΕ στην «πράσινη γραμμή» |
Από όλα όσα είδαμε και γνωρίσαμε κατά την επίσκεψή μας αυτή στην Κύπρο, θα' θελα μόνο να σταθώ στο μικρό χωριό Δερύνια -γνωστό από τα γεγονότα του Αυγούστου 1966, στην εκδήλωση «ημέρα μνήμης» και την εν ψυχρώ δολοφονία των Σολωμών Σολωμού και Τάσου Ισαάκ από τους «συμμάχους» μας Τούρκους.
Η Δερύνια βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του νησιού και απέχει μόλις δυο χιλ. από την πόλη - φάντασμα, τη λεηλατημένη και έρημη Αμμόχωστο. Από δε τη διαχωριστική γραμμή την «πράσινη», όπως την ονόμασαν οι ΝΑΤΟικοί, απέχει μόλις 300 μέτρα. Το χωριό σήμερα έχει περίπου 6.500 κατοίκους(το 1974 είχε 4.500) και είναι ο φτωχότερος Δήμος του νησιού. Αυτό οφείλεται σε δυο μεγάλους βασικούς παράγοντες. Στο ότι το 80% της γης τους(χωράφια, κτήματα, παραλία) από το '74 βρίσκονται σε τουρκικά χέρια και στο ότι δεν υπάρχει καμία τουριστική ανάπτυξη.
Ετσι το χωριό στερημένο από αυτούς τους δυο παράγοντες και επί πλέον δεχόμενο ένα μεγάλο κύμα προσφύγων, βρέθηκε σ' αυτή την τραγική θέση.
Και εδώ είναι το μεγαλείο αυτών των ανθρώπων που με μια σωστή Δημοτική Αρχή και με την εργατικότητά τους, είπαν ένα μεγάλο ΣΤΟΠ σ' αυτές τις αντιξοότητες. Κατόρθωσαν ο δήμος τους σήμερα, να έχει το μικρότερο ποσοστό ανεργίας από όλους τους Δήμους του νησιού και να πλησιάζει το 0%. Εδώ πρέπει να σημειωθεί, ότι στο Δημοτικό Συμβούλιο της Δερύνιας, που αποτελείται από 10 μέλη, τα 8 ανήκουν στο ΑΚΕΛ.
Η φιλόξενη και μαχητική δήμαρχος του χωριού, σ. Φλώρα Ιωάννου, μας πληροφόρησε για πολλά ενδιαφέροντα γύρω από τις δραστηριότητες του Δήμου της, όπως ο προγραμματισμός δημιουργίας μονάδας αφαλάτωσης. Στην Κύπρο έχει να βρέξει εδώ και 5 χρόνια και αυτή η ανομβρία έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα, ιδιαίτερα στη γεωργία.
Σήμερα στο χωριό λειτουργούν 3 Δημοτικά σχολεία και υπό ανέγερση βρίσκεται Γυμνάσιο για 500 μαθητές. Λειτουργούν 3 βρεφονηπιακοί σταθμοί και ένας για παιδιά εργαζομένων γονιών. Δημιούργησαν ακόμα παιδικό σταθμό, σχεδόν επάνω στο «ανάχωμα» (πράσινη γραμμή), με θέα την Αμμόχωστο, έτσι για να μην ξεχνούν...
Σπίτια, δρόμοι, πλατείες, είναι όλα καθαρά και σύγχρονα και μέσα στο πρόγραμμα του δήμου υπάρχει το σχέδιο για βελτίωση της πολεοδομίας.
Εξω από το χωριό δημιούργησαν μια μικρή βιομηχανική ζώνη με 40 περίπου μικρές Βιοτεχνίες (Ξύλου - Ιματισμού κ.ά.). Καλλιεργούν και παράγουν βασικά δυο γεωργικά προϊόντα, πατάτα και φράουλα, η οποία μάλιστα κάλυψε το 30% της όλης παραγωγής του νησιού.
Οσο δε για προβλήματα βίας, ναρκωτικών, κλεψιάς, αυτά τους είναι άγνωστα. Και σε όλα αυτά επισημαίνει η δήμαρχος, δυστυχώς η κρατική βοήθεια προς το δήμο της είναι πολύ μειωμένη σε σύγκριση με τη βοήθεια που παίρνουν οι άλλοι δήμοι του νησιού.
Αξίζει, νομίζω, ένα μεγάλο εύγε στη σ. δήμαρχο και μια ευχή, να αποτελεί ο Δήμος Δερύνιας παράδειγμα προς μίμηση, για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Στα τέλη του Αυγούστου, στη θέση «ΜΠΕΧΤΕΣΙ» (Ξηρόλακας) του Ολύμπου, έγινε, όπως κάθε χρόνο, από το παράρτημα της ΠΕΑΕΑ Ελασσόνας και της κοινότητας Καρυάς, εκδήλωση αφιερωμένη στην επέτειο της ορκωμοσίας των πρώτων ανταρτών του ΕΛΑΣ Ολύμπου. Εγινε όμως, και πάλι «προς τιμή» της μίας μόνο ανταρτοομάδας και όχι των δύο, που είχαν συγκροτηθεί τότε στο Νότιο Ολυμπο, και είχαν ορκιστεί μαζί. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι είχε επισημανθεί η παράλειψη στους οργανωτές της εκδήλωσης και τους είχαν αναφερθεί βάσιμα και αδιάσειστα στοιχεία.
Το πιο ατράνταχτο στοιχείο είναι το κείμενο, που έχουν γράψει οι αρχηγοί των δύο αυτών ομάδων Ν. Ξυνός (Σμόλικας) και Δ. Σαρακατσάνης (Μακεδόνας), μαζί με τους Διονύση Γκουγκούση (Καραντάου) και Χαράλαμπο Σουφλή. Το κείμενο αυτό είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό «ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, Επίσημα Κείμενα», Συλλογή Δέκατη, Οκτώβρης 1971, σελίδες 121 έως 128. Και να τι λέει (παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από τις σελίδες 121-122):
«Ετσι στο Νότιο Ολυμπο δημιουργούνται δύο ομάδες, μία στην περιοχή Ελασσόνας με τον σ. Ν. Ξυνό (Σμόλικα) και τους σ. Λευτέρη Παπαστεργίου, Αντώνη Καραμήτσο, Κ. Κηπουρό, Δημήτρη Παπά, Ξεν. Παπανικολάου και Βασ. Οικονόμου, όλοι από την Τσαριτσάνη, εκτός από τον τελευταίο που είναι από το Δομένικο Ελασσόνας. Η πρώτη ομάδα συγκροτήθηκε στις 20 Μάη 1942 στο Κουκούλι Διάβας (Πρόποδες Ολύμπου). Η δεύτερη ομάδα στην περιοχή Τεμπών, με αρχηγό τον Δημ. Σαρακατσάνη (Γερμανός ή Μακεδόνας), τον Γ. Κάλδη και οι δύο από το χωριό Βογατσικό, Δυτ. Μακεδονίας, τους Δημ. Πούλιο, Βάγιο Κορδέλλα από τους Γόνους Τυρνάβου, Αθανάσιο Καρούλα, Χρυσόστομο Μπουρουτζίκα από το Μακρυχώρι Λάρισας στις 15 Μάη 1942. Στις 6 Ιούνη 1942 συντάσσεται και υπογράφεται το ιδρυτικό καταστατικό των δύο ομάδων. Στις 20 Ιούνη 1942 γίνεται η πρώτη συνάντηση των ομάδων στο Μπιχτέσι Ολύμπου, όπου απασχολούνται με 1) Ορκωμοσία (Ο όρκος ήταν παρμένος από το δεύτερο φύλλο του «ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗ», κεντρικό όργανο του ΕΛΑΣ), 2) Μελέτη για την ανάπτυξη του αντάρτικου».
Είναι, νομίζω, καθαρότατο ότι οι πρώτες ομάδες στο Νότιο Ολυμπο ήταν δύο και ότι συναντήθηκαν και ορκίστηκαν μαζί στον ίδιο όρκο του ΕΛΑΣ. Γιατί, λοιπόν, οι οργανωτές της εκδήλωσης επιμένουν να αποσιωπούν την άλλη ομάδα, η οποία μάλιστα συγκροτήθηκε πρώτη, στις 15 Μάη 1942; Γιατί προβαίνουν σε μία αυθαίρετη και αδικαιολόγητη διαστρέβλωση της ιστορικής αλήθειας;
Στο φύλλο της 22-8-00 διάβασα το ρεπορτάζ, που αφορούσε την εκδήλωση που έγινε στον Πύργο Κοτύλης του Γράμμου στις 20-8-2000, με τον τίτλο: «Φόρος τιμής στους σταυραετούς του ΔΣΕ». Το δημοσίευμα αυτό αναφερόταν, εκτός των άλλων, και στην ηρωική αυτοθυσία των τριών πολυβολητών - μαχητών, που με την πράξη τους δημιούργησαν το νέο Ζάλογγο της σύγχρονης ιστορίας μας. Η επιχείρηση, λοιπόν, αυτή δεν έγινε το καλοκαίρι του 1948, όπως γράφτηκε, αλλά το καλοκαίρι του 1947 και συγκεκριμένα στις 17-7-1947, στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Γράμμου, με την επωνυμία «Εαρινή εκστρατεία» των κυβερνητικών δυνάμεων.
Η μάχη αυτή, ενός τάγματος του ΔΣΕ εναντίον τετραπλάσιων και πάνω δυνάμεων του κυβερνητικού στρατού, ήταν τρομερά άνιση και σκληρή. Αρχισε τα χαράματα και τελείωσε το βράδυ. Ηταν ιστορικής σημασίας και ήταν θέμα τιμής και γοήτρου του ΔΣΕ, γιατί κινδύνευε να αιχμαλωτιστεί ολόκληρο το Γενικό Αρχηγείο του. Μια ολόκληρη μέρα, η Αεροπορία του αντιπάλου, εκτός των άλλων, σφυροκοπούσε τις δυνάμεις του ΔΣΕ και το πυροβολικό στην κορυφή του υψώματος «Χάρος», ένα κακοτράχαλο γυμνό ύψωμα πάνω από 2.600 μ.
Τελικά, χάρις στη σθεναρή αντίσταση των μαχητών του ΔΣΕ, διασώθηκε το Γενικό Αρχηγείο και συμπτύχθηκε κανονικά. Κατά τη διάρκεια της μάχης, ο διοικητής του τάγματος Χαράλαμπος Ηλιάδης από το Κιλκίς, του οποίου έχω την τιμή να είμαι αδελφός του, βρισκόμενος σε συνεχή κίνηση, από λόχο σε λόχο και από διμοιρία σε διμοιρία, για την καλύτερη έκβαση της επιχείρησης, έπεσε κι αυτός στο πεδίο της μάχης από ριπή πολυβόλου αεροπλάνου.
Για την ιστορική αλήθεια σας στέλνω ένα ντοκουμέντο, ποίημα που γράφτηκε τότε, το 1947, με νωπά τα δραματικά γεγονότα, από έναν αγωνιστή, τον Ανδρέα Πίνδο, και αναφέρεται στη θρυλική εποποιία του Πύργου της Κοτύλης.
Συντροφικά
Σημ. Σύνταξης: Από το ποίημα «Ο Πύργος» του Α. Π., δημοσιεύουμε ορισμένους στίχους: Πύργο σε λέγανε και Πύργος/ της δόξας έγινες λαμπρός./ Στα βράχια, κει στ' ακρόκορφά σου,/ εστήθη κι έλαμψ' η θωριά σου/ Νέου Ζαλόγγου ο χορός.
Φωτιά, καπνός, λυωμέν' ατσάλι./ Παντούθε καίγετ' η κορφή./ Οι μαχητές του Ηλιάδη/ - Χαράματ' ως αργά το βράδυ -/ Στη μάχη πολεμούν ορθοί./...
Από την εκδήλωση που πραγματοποίησε στο Δημοτικό Θέατρο Καλλιθέας στις 21-11-2000, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Απογόνων και Φίλων της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, για να τιμήσει την επέτειο της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο και τους ήρωές του.
Στη φωτογραφία ο πρόεδρος του Συλλόγου, γιατρός Ηλίας Γεωργόπουλος στο βήμα, στην κεντρική ομιλία της εκδήλωσης. Το καλλιτεχνικό μέρος της εκδήλωσης κάλυψαν, ο τραγουδιστής Τάκης Κωνσταντακόπουλος με το συγκρότημά του και η Χορωδία της ΠΕΑΕΑ.
Το πρόγραμμα παρουσίασε ο ηθοποιός Χρήστος Νάτσιος και νέοι ηθοποιοί απήγγειλαν ποιήματα των Ρίτσου και Βρεττάκου.
Η Κεντρική Διοίκηση της Πανελλήνιας Ενωσης Αντιστασιακών Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΑΕΑ) και οι άλλες Αντιστασιακές Ενώσεις που συγκροτούν την Πανελλήνια Ομοσπονδία Αντιστασιακών Οργανώσεων (ΠΟΑΟ), σε σχετική ανακοίνωσή τους, κάνουν γνωστό στα μέλη των Παραρτημάτων της Ενωσης, σ' όλους τους αντιστασιακούς, στους φίλους και οπαδούς της Αντίστασης, ότι ο γιορτασμός της 58ης επετείου της Ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοπόταμου, καθώς και της μνήμης των θυμάτων από τις νάρκες στην ίδια περιοχή αρκετά χρόνια αργότερα, θα γίνει στις 3 του Δεκέμβρη 2000 στις 11.30 το πρωί. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στον τόπο της επιχείρησης των ανταρτών, στη Γέφυρα του Γοργοπόταμου.