Τοσίρο Μιφούνε, Γιόκο Τσουκάσα

Ο Ακίρα Κουρασάβα, μαζί με τον Οζου, σήκωσαν τον ιαπωνικό κινηματογράφο στα ουράνια, του δώσανε κύρος. Το «Γιοζίμπο», συμπεριλαμβάνεται στα αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου. Επηρέασε και ενέπνευσε άλλους σκηνοθέτες. Σε αυτό στήριξη ο Λεόνε το γνωστό «Για μια χούφτα δολάρια».

1860. Ιαπωνία. Η φεουδαρχία εξατμίζεται. Τη θέση της παίρνει η αστική τάξη. Σε μια μικρή πόλη δυο συμμορίες κακοποιών λυμαίνονται τα πάντα. Μια μέρα φτάνει στην πόλη ένας άθλιος τυχοδιώκτης σαμουράι. Ο ίδιος βγάζει τον εαυτό του σε δημοπρασία. Σε ποια από τις δυο συμμορίες θα προσφέρει, έναντι αδράς αμοιβής βέβαια, τις «πολύτιμες» υπηρεσίες του. Τελικά, θα επιλέξει να δουλέψει για τον εαυτό του. Ετσι, βάζει τις δυο συμμορίες να αλληλοεξοντωθούν. Πάντως, αντιλαμβάνεται ότι είναι, ίσως, ο τελευταίος παραδοσιακός σαμουράι. Αφού στις συμπλοκές εμφανίζεται το πρώτο ρεβόλβερ. Τα σπαθιά, καθώς καταλαβαίνετε, στο εξής θα πάνε στην άκρη!..

Αυτό το απλό, φαινομενικά, θέμα, ο Κουρασάβα, το μετέτρεψε σε μια λαϊκή όπερα. Ολη αυτή την ιστορία, όλες τις συμπλοκές, τη δράση, όλες τις κοινωνικές αναφορές και αλληγορίες, που υπάρχουν στην ταινία, τις συγκρούσεις, τα κυνηγητά, τους σκοτωμούς, ο «αυτοκράτορας» του ιαπωνικού κινηματογράφου, τις άπλωσε σε μόλις 400-500 τετραγωνικά μέτρα! Σε έναν επαρχιακό δρόμο. Ενα δρόμο που δεν είναι μεγαλύτερος από μια μεγάλη σκηνή θεάτρου. Βλέποντας, όμως, την ταινία έχεις την αίσθηση ότι βλέπεις ολόκληρη την Ιαπωνία!

Το έργο ολόκληρο ακροβατεί, με μοναδική επιτυχία, ανάμεσα στο σοβαρό και το «μπούφο». Τα πρόσωπα, τα ρούχα, οι κινήσεις, τα ντεκόρ είναι δραματικά αλλά μαζί και «αστεία». Κάποιες στιγμές έχεις την αίσθηση πως οι ήρωες είναι ηθοποιοί που «παίζουν» τους ρόλους τους. Την ίδια στιγμή, όμως, τα δραματικά γεγονότα που συμβαίνουν στην οθόνη ακυρώνουν αυτή σου τη σκέψη! Τελικά φεύγεις χορτασμένος. Είτε γιατί πείστηκες πως αυτό που είδες συνέβη στ' αλήθεια, είτε γιατί σου άρεσε η αναπαράσταση!

Ο Κουρασάβα, πατώντας γερά στις παραδόσεις του τόπου του (το σύνολο των ταινιών του είναι βαθιά Ιαπωνικές και γι' αυτό, βέβαια, παγκόσμιες), μας παρουσίασε ένα ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό έργο. Ενα έργο τέχνης. Η ταινία μυρίζει ιαπωνικές μυρουδιές και αρώματα. Βλέποντας το Γιοζίμπο έχεις την αίσθηση πως βλέπεις μια δική μας τραγωδία. Γιατί έχει αυτή την τελειότητα. Μια τραγωδία, όμως, που την έγραψαν και τη σκηνοθέτησαν από κοινού, ο Ευριπίδης και ο Μένανδρος!

Πολλοί από τους διαλόγους μπορούν να «υπάρξουν» και έξω από την ταινία. Είναι σαν να ακούς «γνωμικά» σοφών ανθρώπων. Αποφθέγματα φιλοσόφων. «Κακό πράγμα η πόλη να έχει ένα αφεντικό. Δυο φορές κακό, όμως, εάν έχει δυο αφεντικά!»

Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο ανεπανάληπτος, ο μοναδικόςκινηματογραφικός σαμουράι.Ο Τοσίρο Μιφούνε.

Μαζί του οι: Γιόκο Τσουκάσα, Τατσούγια Νακαντάι, Ισούζου Γιαμάντα.

Ιαπωνικό αριστούργημα, κορεάτικη βία, βαλκανική τρέλα

και ιρανικός μινιμαλισμός.

Και από κοντά: ελληνική αδυναμία, αμερικανικός σαδισμός, ανοησία και εξωγήινοι!

Ενα κινηματογραφικό παιχνιδάκι. Ενα τέχνασμα. Εχεις την αίσθηση πως παρακολουθείς μια, ακόμα, μεταφυσική ιστορία. Στο τέλος γίνεται η ανατροπή!

Ενα δεκάχρονο αγόρι (Κάμερον Μπράιτ) εμφανίζεται και δηλώνει σε μια 35χρονη χήρα (Νικόλ Κίντμαν) ότι είναι ο χαμένος της άντρας, ο οποίος πέθανε κάνοντας τζόκινγκ (και ως ένα σημείο την πείθει)! Στα πράγματα μπλέκονται συγγενείς και φίλοι ώσπου στο τέλος κλπ. Και, λοιπόν;

Η κόπια που είδαμε ήταν υποφωτισμένη. Με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε την πραγματική ατμόσφαιρα της ταινίας. Επίσης, για τους ίδιους λόγους, δεν μπορέσαμε να «διαβάσουμε» το «παίξιμο» των ηθοποιών!

Παίζουν: Νικόλ Κίντμαν, Λορίν Μπακόλ, Κάμερον Μπράιτ, Ντάνι Χιούστον (γιος του γνωστού σκηνοθέτη), Αλισον Ελιοτ, Αρλις Χάουαρντ κ.ά.

Τζι-Τάε Γιου, Μιν-Σικ Τσόι, Χάι-Τζονγκ Κανγκ

Και το πραγματεύεται με τολμηρό - σεναριακά - τρόπο.

Ενας άνθρωπος φυλακίζεται, σε μια ιδιότυπη φυλακή, χωρίς να γνωρίζει το λόγο, για 15 ολόκληρα χρόνια. Μόλις βγει, όπως είναι φυσικό, ψάχνει να βρει αυτόν που τον φυλάκισε, για να τον εκδικηθεί. Τελικά, όταν θύμα και δράστης ανταμώσουν, θα αποκαλυφθεί πως ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο, ακριβώς γιατί διακατέχονται από το ίδιο συναίσθημα. Την εκδίκηση! Γι' αυτό η σύγκρουση είναι ανελέητη!

Τι τρομερό, πράγματι, συναίσθημα η εκδίκηση! Πόσα μυθιστορήματα, τραγούδια, ποιήματα, θεατρικά και κινηματογραφικά έργα,.. από αρχαιοτάτων χρόνων, δεν έχουν για θέμα τους την εκδίκηση. Η εκδίκηση, που εμφανίζεται με τη μορφή και τη δικαιολογία της απόδοσης δικαιοσύνης, κρύβει μέσα της και ευχαρίστηση! Το άτομο που εκδικείται, την ώρα που εκδικείται, νιώθει και ηδονή. Γι' αυτό, ίσως, μπορεί και διαπράττει, στο όνομα της εκδίκησης, αποτρόπαια και απάνθρωπα - τις περισσότερες φορές - εγκλήματα.

Ο Παρκ σε μεταφέρει σε έναν σκοτεινό καφκικό κόσμο. Ολα είναι στην υπερβολή. Ακόμα και η βία. Και τα αίματα. Ομως, είναι πολύ προσεχτικός και δεν περνάει τα όρια του θέματος. Και στις σκηνές των σκοτωμών ο θεατής περισσότερο «ασχολείται» με τα συναισθήματα παρά με τη βία αυτή καθαυτή! Αλλωστε, όταν φτάσει η ταινία σε αυτές τις κορυφώσεις έχουν ήδη δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις για το βίαιο ξάφνιασμα. Δεν παγιδεύεσαι, όπως στα «απλά» θρίλερ, ας πούμε! Ολα εδώ συμβαίνουν «νομοτελειακά». Υπάρχουν αξιόπιστες δικαιολογίες!

Η ένσταση που υπάρχει για την ταινία έχει να κάνει με την «αντιγραφή». Ο Παρκ δεν ξεχωρίζει από έναν αντίστοιχο Αμερικανό σκηνοθέτη παρόμοιων, τεχνικά και σκηνοθετικά, ταινιών. Εντάξει, είναι σήμερα, ίσως, ο καλύτερος! Ομως, τελικά δε φέρνει τίποτα καινούριο. Η ταινία του είναι μια «δυτική» ταινία. Το μόνο, ίσως, ασιατικό στοιχείο της ταινίας, εκτός βέβαια από τα πρόσωπα των ηθοποιών και λίγα εξωτερικά της Σεούλ, είναι το πάθος των ηρώων. Και η γλώσσα και οι κινήσεις «δένουν» αρμονικά με τα πάθη. Δεν μπορώ να σκεφτώ Βορειοευρωπαίους ή και Βορειοαμερικανούς να παθιάζονται έτσι. Η δεύτερη ένσταση έχει να κάνει με τα «κίνητρα». Η αποκάλυψη μιας αιμομεικτικής σχέσης, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι το «κατάλληλο φόντο» για να αναλύσεις, με σοβαρούς όρους, το συναίσθημα της εκδίκησης! Στις δικές μας τραγωδίες η αιμομειξία δεν ήταν επιλογή. Ηταν τυχαίο γεγονός που προκαλούσε τύψεις και δράματα. Εδώ δικαιώνεται!

Παίζουν: Μιν-Σκ Τσόι, Τζι-Τάε Γιου, Χάι-Τζονγκ Κανγκ.

Οι μικροί «ηθοποιοί» είδαν για πρώτη φορά κινηματογράφο μόλις μια βδομάδα πριν από τα «γυρίσματα»! («Το πιθάρι»)

Το θεοκρατικό σύστημα συντηρεί, σκόπιμα, ό,τι πιο αντιδραστικό έχει προκύψει στην ιστορία αυτού του τόπου. Ετσι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα στην απομακρυσμένη περιφέρεια, μαζί με την αδιαφορία, την καταπίεση και τη φτώχεια, πρέπει να αντιμετωπίσουν και τον ίδιο τους τον εαυτό. Που είναι βουτηγμένος βαθιά μέσα στις προκαταλήψεις και στην αντίδραση σε κάθε τι καινούριο, σε κάθε πρωτοβουλία.

Ο Φορουζές με απλό, σχεδόν απλοϊκό τρόπο, διηγείται μιαν ακόμα «διδακτική» ιστορία, προσπαθώντας να πείσει τους απλούς ανθρώπους να κάνουν κάτι με τις ζωές τους, μέχρι να δουν τι θα γίνει! Μια γυναίκα αναλαμβάνει να συγκεντρώσει το κεφάλαιο για να αντικαταστήσει το χαλασμένο πιθάρι, από το οποίο πίνουν νερό οι διψασμένοι μαθητές (το χωριό είναι στην έρημο).

Παίζουν: Βεχζάντ Κχοδανεϊσί, Φατμέχ Αζράχ, Αλιρέζα Χατζί - Γκασεμί, Ραμαζάν Μόλα - Αμπασί.

(Περισσότερα στο φύλλο της Κυριακής στη στήλη: Η ταινία της βδομάδας).

Η καλή ηθοποιός Θέμις Μπαζάκα («Η αληθινή ζωή»)

Είναι γνωστό πως όσο ταλέντο και να διαθέτεις, αν προσπαθήσεις να κάνεις το ψεύτικο αληθινό, είναι σίγουρα πως θα αποτύχεις! Η Αληθινή Ζωή δεν είναι αληθινή! Με αποτέλεσμα ακόμα και εξαιρετικοί ηθοποιοί, όπως η Θέμις Μπαζάκα, ας πούμε, να είναι αγνώριστοι. Αυτά που συμβαίνουν στην οθόνη μόνο σαν παρωδία μπορείς να τα δεχτείς. Τόσες πολλές συμπτώσεις μαζεμένες ξεφεύγουν του πραγματικού. Ο πλούσιος νέος, που είχε δεσμό με ναρκομανή, αγαπάει φτωχή νέα, με τον αδερφό της οποίας είχε ερωτικές σχέσεις, τα βάζει με την παράξενη μάνα του (καρικατούρα), η οποία μάνα του είχε σχέσεις με τον υπηρέτης της, ο οποίος υπηρέτης της... Τραγέλαφος!

Παίζουν: Νίκος Κουρής, Θέμις Μπαζάκα, Μαρίνα Καλογύρου, Ανά Μουγκλαλίς κ.ά.

Τζούλιαν Μουρ, Ντομινίκ Γουέστ («Η εμμονή»)

Μια γυναίκα επιμένει ότι της έχουν απαγάγει το γιο. Ολοι, ακόμα και ο άντρας της, προσπαθούν να την πείσουν πως ποτέ δεν είχε παιδί. Αυτή επιμένει και ψάχνει. Ψάχνοντας, ανακαλύπτει μια δεύτερη, ακριβώς, περίπτωση. Ενας άντρας, αυτή τη φορά, έχει χάσει, με τον ίδιο τρόπο, το κοριτσάκι του. Από κοινού, πια, θα αγωνιστούν να ανακαλύψουν ποιος και γιατί απήγαγαν τα παιδιά τους. Τα θέλουν για πειράματα; Ποιοι, και γιατί σόι πειράματα;

Αντί οι αυτόχειρες δημιουργοί να βρούνε μια αληθοφανή και πειστική εξήγηση (από μια φαρμακευτική εταιρία μέχρι τη CIA, ας πούμε!), αυτοί προτίμησαν να καταφύγουν σε εξωγήινους, τινάζοντας στον αέρα κάθε ίχνος σοβαρότητας! Από το σημείο αυτό και μετά, τους πήρε η κατρακύλα! Οι εξωγήινοι είναι όμοιοι με εμάς. Φοράνε τα ίδια ρούχα, μιλάνε και συμπεριφέρονται με τον ίδιο με εμάς τρόπο. Στο μόνο που υπερτερούν είναι πως δεν τους πιάνουν οι σφαίρες! Και επιπλέον έχουν την ικανότητα να εξαφανίζονται και μπορούν να εξαφανίζουν και ...εμάς με μαγικό τρόπο! Χαιρετίσματα!

Παίζουν: Τζούλιαν Μουρ, Γκάρι Σίνιζ, Ντομινίκ Γουέστ, Aντονι Eντουαρντς.

Σλάβκο Στίματς, Νατάσα Σόλακ, Βέσνα Τριβάλιτς («Η ζωή είναι ένα θαύμα»)

Στην περίπτωση του Κουστουρίτσα, φοβάμαι, πως δε συμβαίνει αυτό. Η τελευταία του ταινία είναι πολύ πίσω από προηγούμενες. Ετσι δεν υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης. Ολα είναι αναμενόμενα. Σε γνωστές δόσεις. Λίγο χιούμορ, λίγο πόλεμος, λίγο πολιτική (πολλές φορές χωρίς σωστό προσανατολισμό), λίγο έρωτας!

Αυτό, ωστόσο, δε σημαίνει πως ο θεατής θα «χάσει» αν δει την ταινία. Ο Σέρβος σκηνοθέτης ακόμα και στις όχι ευτυχισμένες στιγμές του εξακολουθεί να συγκινεί. Ο ιδιότυπος σουρεαλισμός του εξακολουθεί να αρέσει. Η αντιπολεμική του διάθεση (έστω και ρομαντικά ειρηνόφιλη) είναι πάντα ευπρόσδεκτη. Η βαλκανική τρέλα, οι μουσικές, η τρυφερότητα, τα χρώματα, τα παράλογα, όλα αυτά τα στοιχεία που συναντάς στον Κουστουρίτσα είναι, πάντα, ελκυστικά!

Ο Λούκα, ένας μηχανικός, προσπαθεί με την κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής να ενώσει. Ο πόλεμος που ξεσπάει χρησιμοποιεί τις ίδιες γραμμές για να χωρίσει. Μέσα - και κόντρα - σε αυτό το πολεμικό περιβάλλον ένα «λουλούδι», ο έρωτας, ανθίζει! Του Λούκα, που απλώς θέλει να είναι ευτυχισμένος, «εξωτερικοί παράγοντες» του βάζουν διαρκώς διλήμματα. Να κρατήσει τη γυναίκα που αγαπάει ή να την ανταλλάξει με το γιο του που τον κρατάνε αιχμάλωτο οι ομοεθνείς της και τον οποίο, επίσης, αγαπάει; Να αυτοκτονήσει, καλύτερα! Ομως, ο «από μηχανής θεός», ένας γάιδαρος, έχει αντίθετη γνώμη!..

Σας είπα, ακόμα και στις κακές του στιγμές, ο Κουστουρίτσα συλλαμβάνει τη «βαλκανική τρέλα». Δεν την ερευνά, δεν την αναλύει. Τη συλλαμβάνει και την καταγράφει. Η ταινία του, λοιπόν, είναι μια καταγραφή της «βαλκανικής τρέλας». Μιας τρέλας που κρύβει μέσα της το καλύτερο και το χειρότερο. Καθώς στο μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής, σε αυτό το γεωγραφικό χώρο, δεν κυριαρχεί, φαίνεται, η λογική και η γνώση αλλά το συναίσθημα. Το συναίσθημα που, πολλές φορές, γίνεται η αχίλλειος πτέρνα των λαών. Και τους εμποδίζει να δουν τη ζωή αντικειμενικά και στη συνέχεια να μπορέσουν, με τη δύναμη της αντικειμενικότητας, να αποκρούσουν όλες αυτές τις συντονισμένες εξωτερικές επιθέσεις που δέχονται.

Παίζουν: Σλάβκο Στίματς, Νατάσα Σόλακ, Βέσνα Τριβάλιτς, Βουκ Κόστιτς.

Τι κρίμα που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα ούτε θεός ούτε διάολος, για να εξαγριωθούν, αμφότεροι, με τους σαδιστές «δημιουργούς» του καινούριου Εξορκιστή και, από κοινού, να τους βουτήξουν από το σβέρκο και να τους χώσουν μέσα στους εμετούς και στα περιττώματα που δημιούργησαν.

Μόνον τότε υπήρχε ελπίδα να απαλλαγούμε από το φασισμό της εικόνας. Μιας εικόνας εμετικής και τρισάθλιας. Καθώς δείχνει ό,τι πιο άρρωστο και αηδιαστικό μπορεί να βάλει ο νους σας. (Σε καμία περίπτωση έχουμε να κάνουμε με ταινία, με καλλιτεχνικό έργο. Δεν εξετάζουμε τέτοια περίπτωση).

Ποιος νοιάζεται για την «ιστορία» και τις ανοησίες, που λέγονται στην ταινία; Για τους σταυρούς και τα ξόρκια; Για το «καλό» και το «κακό» και τις άλλες αρλούμπες; Αυτά είναι πταίσματα! Εδώ έχουμε να κάνουμε με αιμοβόρους μαχαιροβγάλτες. Με προπομπούς του πολέμου του Ιράκ. Με ανακριτές του Γκουαντανάμο. Με προμηθευτές άγριων ναρκωτικών. Με ταγματασφαλίτες της βίας. Ελεος! Αυτός δεν είναι κινηματογράφος και ας χρησιμοποιεί τη γλώσσα του.

Παίζουν (οι συνένοχοι): Στέλαν Σκάρσγκαρντ, Τζέιμς Ντ' Αρσι, Ιζαμπέλα Σκορούπκο κ.ά.