Στο σημερινό 4σέλιδο «Νεολαία» μπορούμε να βρούμε:

• Αποσπάσματα από την κεντρική εισήγηση στην 8η Πανελλαδική Συνάντηση του Μετώπου Αγώνα Σπουδαστών.
• Αφιέρωμα Οκτωβριανή Επανάσταση και Παιδεία: Για την οργάνωση του συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης στην ΕΣΣΔ.
• Δραστηριότητες των Οργανώσεων της ΚΝΕ: Χριστουγεννιάτικο Φεστιβάλ για παιδιά, συναυλία - αφιέρωμα στον Αλκη Αλκαίο, έκθεση Σοβιετικής Αφίσας.

Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα αποσπάσματα από την κεντρική εισήγηση στη Συνάντηση, την οποία έκανε ο Κώστας Θεοδωρόπουλος, από την Εκτελεστική Γραμματεία, και θα συνεχίσει σε επόμενα φύλλα του να δημοσιεύει υλικά από τις εισηγήσεις, τις αποφάσεις και τη συζήτηση στη Συνάντηση.

Βασική πλευρά της εισήγησης αφορά τα μέτωπα πάλης που ανοίγει το ΜΑΣ με κριτήριο τις ανάγκες των σπουδαστών, κόντρα στα σχέδια κυβέρνησης - ΕΕ - μονοπωλίων για τις σπουδές και τη ζωή τους. Σημειώνεται σχετικά:

«Στον ίδιο δρόμο με τις προηγούμενες κινείται η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ και στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Και αυτό όχι μόνο γιατί διατηρεί όλες τις αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις που προωθήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια (όπως νόμο - πλαίσιο, σχέδιο "Αθηνά" κ.ά.), αλλά ταυτόχρονα προχωράει και προετοιμάζει νέες αλλαγές.

Ο Κ. Θεοδωρόπουλος

• Η κυβέρνηση προχωρά σε οικονομικό στραγγαλισμό των σχολών μας (...) Απέναντι σε αυτήν την πολιτική προτάσσουμε τον δικό μας αγώνα, για άμεση αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης στο ύψος των σύγχρονων αναγκών μας! Δεν ανεχόμαστε να αμφισβητούνται ακόμα και τα βασικά ώστε να μπορέσουμε να σπουδάσουμε. Δεν είμαστε πελάτες, δεν ανεχόμαστε η σίτιση, η στέγαση, τα συγγράμματά μας να εξαρτώνται από εργολάβους που με βάση τα κέρδη τους καθορίζουν τις ανάγκες μας!
• Αντί για δωρεάν, ολόπλευρη μόρφωση για τους φοιτητές, παρέχεται γνώση με το κομμάτι σαν εμπόρευμα (...) Απέναντι όμως σε αυτό το "παζάρι" γνώσης υπάρχει η δική μας θέληση για ολοκληρωμένη μόρφωση. Γι' αυτό χρειάζεται να δυναμώσει η διεκδίκηση ώστε: Να υπάρχει ένα ενιαίο πτυχίο ανά επιστημονικό αντικείμενο, αυτό να είναι η μόνη προϋπόθεση για να δουλέψουμε στο αντικείμενό μας. Με ενιαίο πρόγραμμα σπουδών που παρέχει όλες τις σύγχρονες επεξεργασίες και εξελίξεις του επιστημονικού αντικειμένου. Να δυναμώσει η πάλη μας ώστε να σταματήσει η άθλια μεταφορά μαθημάτων εκτός πτυχίου, σε πιστοποιητικά, με αφορμή ακόμη και την έλλειψη καθηγητών. Που τελικά οδηγούν σε αλλαγές στα προγράμματα σπουδών, που αφαιρούν γνώσεις από το πτυχίο μας! Να καταργηθούν τα δίδακτρα στα μεταπτυχιακά - Να μην μπουν δίδακτρα σε όσα δεν έχουν!
• Αντί για έρευνα στην υπηρεσία των λαϊκών αναγκών, γίνεται έρευνα που ξεπουλιέται σε επιχειρήσεις και στις ΝΑΤΟικές δολοφονικές μηχανές (...) Θέλουμε να μάθουμε ολοκληρωμένα το αντικείμενό μας, με σύγχρονο εργαστηριακό εξοπλισμό. Δεν ανεχόμαστε το μυαλό μας, οι κόποι μας να αξιοποιούνται για να σπέρνουν δυστυχία. Θέλουμε να προσφέρουμε στην κοινωνία και τις ανάγκες του λαού μας για την ευημερία και την πρόοδό του».

«Η κατάσταση του φοιτητικού κινήματος πρέπει να αλλάξει. Είναι προϋπόθεση η αγωνιστική ανασυγκρότηση των συλλόγων μας για να δυναμώσει ο αγώνας μας», σημειώνει η εισήγηση και αναφέρεται στις προσπάθειες που έγιναν στις σχολές, στα έτη, στα τμήματα για να στηθούν εστίες αντίστασης επισημαίνοντας ότι αυτές οι προσπάθειες φανερώνουν δυνατότητες, δείχνουν όμως παράλληλα ότι παραμένουν σημαντικά εμπόδια για την ανάπτυξη των αγώνων. Σ' αυτό το πνεύμα το ΜΑΣ βάζει στόχο να μετρήσει βήματα ως εξής:

• «Να αναμετρηθούμε με όσα κρατούν ένα σημαντικό μέρος συναδέλφων μας έξω από τον αγώνα. Να δυναμώσει η εμπιστοσύνη προς τη συλλογική διεκδίκηση, κόντρα στον "ατομικό δρόμο" (...) Γιατί στα κοινά μας προβλήματα και τις αγωνίες χρειάζονται κοινές απαντήσεις! Με τον ατομικό αγώνα κανείς δεν γλίτωσε από τις επιπτώσεις της αντιλαϊκής πολιτικής! Να αναμετρηθούμε στα ίσα με την απογοήτευση, το συμβιβασμό, τη μιζέρια τού "τίποτα δεν αλλάζει με τον αγώνα". Το μόνο που καταφέρνουμε με το συμβιβασμό είναι όλα να αλλάζουν αλλά εις βάρος των δικών μας δικαιωμάτων. Να αναδείξουμε τις κατακτήσεις που έχουμε από τους αγώνες μας, συζητώντας την πολύτιμη πείρα του εργατικού κινήματος, εξηγώντας ότι ο αγώνας δεν είναι μονόπρακτο αλλά έχει διάρκεια, δεν είναι μια κι έξω αλλά στάση ζωής. Να θέσουμε ανοιχτά ερωτήματα: Αραγε, αν δεν αλλάζει τίποτα από τους αγώνες γιατί κυβερνήσεις και τσιράκια του συστήματος διαχρονικά τους πολεμούν;
• Να αναμετρηθούμε με φαινόμενα που διώχνουν τους συμφοιτητές μας από τους συλλόγους και τις διαδικασίες τους. Χρειάζεται να πάρουμε μέτρα για να αντιμετωπίσουμε φαινόμενα εκφυλισμού των συλλογικών διαδικασιών. Να πάρουμε άμεσα όλα τα πρακτικά μέτρα που χρειάζεται για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση, με ψηφίσματα στις Γενικές Συνελεύσεις, που θα καθορίζουν πώς θα γίνονται οι συνεδριάσεις, ανοιχτές συνεδριάσεις των ΔΣ που θα συμβάλλουν ώστε περισσότεροι φοιτητές να μαζικοποιήσουν το Σύλλογο. Να αξιοποιηθούν ως παράδειγμα λειτουργίας οι Σύλλογοι που συσπειρώνονται στο ΜΑΣ - Να προχωρήσουμε σε αποφασιστικά μέτρα αλλαγής της λειτουργίας των Συλλόγων, ώστε να είναι ζωντανοί, να εκφράζουν στην πράξη τους φοιτητές, τις ανάγκες, τα δικαιώματα, τα ενδιαφέροντά τους.
• Να κάνουμε στην άκρη τους εκπροσώπους των Συλλόγων που δεν ανταποκρίνονται στην οργάνωση του αγώνα μας. Ολο αυτό το διάστημα, από την έναρξη της ακαδημαϊκής χρονιάς, έχει συγκεντρωθεί αρκετή πείρα. Χρειάζεται να απασχολήσει, τελικά, ποιον βολεύουν, ποιον εξυπηρετούν εκπρόσωποι που στηρίζουν ανοιχτά τα σχέδια υποχρηματοδότησης των σχολών μας; Ποιον εξυπηρετούν οι εκπρόσωποι που δεν βγάζουν άχνα για τις ελλείψεις σε στέγαση, συγγράμματα, ενώ παράλληλα στηρίζουν την επιχειρηματική λειτουργία και τους εργολάβους μέσα στις σχολές, αποτέλεσμα των οποίων είναι η εμπορευματοποίηση της φοιτητικής μέριμνας; Για ποιον ακριβώς δουλεύουν οι εκπρόσωποι που στηρίζουν ανοιχτά τις ΝΑΤΟικές συμφωνίες της κυβέρνησης; Είναι οι βασικοί υποστηρικτές της αντιλαϊκής πολιτικής μέσα στο Πανεπιστήμιο, είναι οι βασικοί οπαδοί του "καλού Πανεπιστημίου" μόνο για όσους τα έχουν - και για όλους εμάς δεξιότητες και σκόρπιες γνώσεις. Αλλωστε, στους Συλλόγους που οι υποστηρικτές της αντιεκπαιδευτικής πολιτικής κυριαρχούν αυτοί έχουν να συνεδριάσουν χρόνια ολόκληρα, οι φοιτητές δεν ενημερώνονται για τίποτα, μόνο μπόχα, πελατειακές σχέσεις και φαινόμενα σιχαμένα έχουν να επιδείξουν! (...)
• Να σπάσει στην πράξη η διαχρονική προσπάθεια κυβερνήσεων, υπουργών, ΜΜΕ και άλλων καλοθελητών του συστήματος ώστε οι Σύλλογοι να μετατραπούν σε μαγαζάκια του συστήματος (...) Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, ΝΔ και οι υπόλοιπες δυνάμεις του συστήματος κάνουν συγκεκριμένη προσπάθεια να παρέμβουν στους Φοιτητικούς και Σπουδαστικούς Συλλόγους για να τους μετατρέψουν σε στηρίγματα των υπουργείων και των επιχειρηματιών στις σχολές. Είτε με νόμους και οδηγίες είτε βάζοντας στο ίδιο καζάνι τη δράση των Φοιτητικών Συλλόγων με φαινόμενα που καμία σχέση δεν έχουν με τους φοιτητές. Προωθούν το δόγμα "νόμος και τάξη για να είναι τα επιχειρηματικά συμφέροντα εντάξει", καλλιεργώντας την τρομοκρατία, την καταστολή, με αποτέλεσμα οι φοιτητές να βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο και να δέχονται την επίθεση και οι επιχειρηματίες να αλωνίζουν ελεύθεροι στις σχολές».

Επιστημονικό Ερευνητικό Κέντρο στη Σαμαρκάνδη (Ουζμπεκιστάν)

Ουσιαστικά, η ιστορία της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη Σοβιετική Ενωση είναι η ιστορία της αναζήτησης της βέλτιστης λύσης στο ερώτημα πώς η παραγωγική διαδικασία της Ανώτατης Εκπαίδευσης θα στελεχώσει τη σχεδιοποιημένη οικονομία και, γενικά, θα εξυπηρετήσει τις ανάγκες της σοβιετικής κοινωνίας.

Η επίδραση του κεντρικού, πανεθνικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και την αξιοποίηση του παραγωγικού δυναμικού της χώρας από τη σοβιετική εξουσία, στο έδαφος της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής, ήταν καθοριστική και για την ανάπτυξη της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην ΕΣΣΔ. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι σε πανεθνικό επίπεδο μπορούσαν να σχεδιαστούν και να κατανεμηθούν οι όγκοι της παραγωγής, έβρισκε την αντιστοιχία του στο γεγονός ότι ο αριθμός των αποφοίτων αλλά και το «προφίλ» (γνώσεις, ικανότητες κ.λπ.) που αυτοί αποκτούσαν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, αποτελούσαν εξίσου αντικείμενο σχεδιασμού, προκειμένου να αντιστοιχηθούν με τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας εν γένει.

Φοιτητές σε δωμάτιο μέτρησης ραδιενέργειας κάνουν υπολογισμούς μετρήσεων (Οκτώβρης 1974)

Παράλληλα με τους παραπάνω στόχους, καθώς αποτελούσε και τη βάση για την επιτυχή εκπλήρωσή τους, ζητούμενο για τα σοβιετικά πανεπιστήμια ήταν να εκπαιδεύσουν και να προετοιμάσουν ολόπλευρα τους φοιτητές τους για να στελεχώσουν τη σοβιετική κοινωνία, να λειτουργήσουν, δηλαδή, ως Σοβιετικοί πολίτες, ως στελέχη της εργατικής εξουσίας. Η ιδεολογική αυτή διάσταση πήγαινε «πακέτο» με την επαγγελματική και ο συνδυασμός αυτών των δύο αποτελεί και το ιδιαίτερο γνώρισμα της Ανώτατης Εκπαίδευσης στο σοσιαλισμό, αφού μόνο σε συνθήκες κοινωνικοποιημένης παραγωγής και εργατικής εξουσίας μπορεί το πανεπιστήμιο να λειτουργήσει σε αυτά τα πλαίσια. Κατ' αντιστοιχία, άλλωστε, προκύπτει και το βασικό γνώρισμα των πανεπιστημίων στη σύγχρονη αστική κοινωνία, δηλαδή η στελέχωση της καπιταλιστικής παραγωγής και η αναπαραγωγή και προαγωγή της αστικής ιδεολογίας, με κυρίαρχα τα στοιχεία του ατομικισμού και του ανταγωνισμού σε συνθήκες εργασιακής ζούγκλας για τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων. Η αντιπαραβολή των δύο τύπων πανεπιστημίου, δηλαδή, είναι ουσιαστικά αντιπαραβολή των δύο κοινωνιών και είναι τόσο αναπόφευκτη, όσο εξόφθαλμα είναι και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτή.

Το 1987, στην ΕΣΣΔ υπήρχαν πάνω από 1,5 εκατ. επιστήμονες ή το ένα τέταρτο του παγκόσμιου συνόλου τους

Εκτός από τις ριζικές αλλαγές στη δομή και την οργάνωση της Ανώτατης Εκπαίδευσης, τα πρώτα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης έγιναν και αρκετοί πειραματισμοί σε ό,τι αφορά την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία, γεγονός ενδεικτικό του ενδιαφέροντος που υπήρχε να αναδομηθεί συνολικά η Ανώτατη Εκπαίδευση, τόσο ως προς τη δομή, όσο και ως προς το περιεχόμενο, προκειμένου να αντιστοιχεί με το χαρακτήρα του νέου, σοβιετικού κράτους. Για παράδειγμα, για μια περίοδο στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας δοκιμάστηκε αντί των διαλέξεων η μορφή της «ομαδικής - εργαστηριακής μεθόδου» στην εκπαιδευτική διαδικασία, με ομάδες 3 - 5 φοιτητών να δουλεύουν από κοινού πάνω στις διάφορες πτυχές του προγράμματος σπουδών, ενώ οι τελικές εξετάσεις είχαν αντικατασταθεί από συλλογικές εργασίες. Η μέθοδος αυτή εγκαταλείφθηκε το 1932, όταν και εισήχθησαν νέα προγράμματα σπουδών και οριστικοποιήθηκαν οι αλλαγές στη μορφή των ιδρυμάτων της Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Με αυτόν τον τρόπο τέθηκαν οι βασικές αρχές οργάνωσης της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη Σοβιετική Ενωση που, παρά τις αρκετές αλλαγές που ακολούθησαν, διατηρήθηκαν μέχρι τέλους.

Οι ρυθμοί ανάπτυξης των σοβιετικών πανεπιστημίων κορυφώθηκαν τα επόμενα χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ το ακαδημαϊκό έτος 1929 - 1930 υπήρχαν 152 πανεπιστήμια στη χώρα, την αμέσως επόμενη χρονιά (1930 - 1931) ο αριθμός τους έφτασε τα 579 και το επόμενο ακαδημαϊκό έτος (1931 - 1932) τα 701 (Chanbarisov 1988, pp. 193- 94)!

Η τεράστια αυτή ανάπτυξη οφείλεται κατά κύριο λόγο στην απόφαση να συνδεθούν τα ιδρύματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης πιο οργανικά με τις ανάγκες της σοσιαλιστικής οικονομίας, που οδήγησε στην απόσχιση τμημάτων από τα κεντρικά πανεπιστήμια και τη διασύνδεσή τους με τις παραγωγικές δομές, με ευθύνη των αντίστοιχων οργάνων της σοβιετικής εξουσίας (David-Foks 2012).

Η ανάπτυξη της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη Σοβιετική Ενωση συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής της. Για παράδειγμα, τη δεκαετία του 1970, ο αριθμός των πανεπιστημίων στην ΕΣΣΔ έφτασε τα 805, στα οποία σπούδαζαν 4,58 εκατ. φοιτητές. Ακόμα πιο εντυπωσιακό, αν λάβει κανείς υπόψη τις συνθήκες στις οποίες ξεκίνησε η σοσιαλιστική οικοδόμηση στις περιοχές αυτές, είναι ότι τα 348 εξ αυτών των πανεπιστημίων βρίσκονταν στις υπόλοιπες Σοβιετικές Δημοκρατίες, πλην Ρωσίας, ενώ ο αριθμός των φοιτητών στα ιδρύματα αυτά άγγιζε τα 2 εκατ. (τα στοιχεία παρατίθενται στο Zinov'evet al. 1969-78).

Η ανάπτυξη αυτή δεν αφορούσε μόνο το πλήθος των ιδρυμάτων και των φοιτητών, αλλά και τη συνεχή προσπάθεια να αντιστοιχούν καλύτερα με τις ανάγκες του σοβιετικού κράτους οι σπουδές. Ετσι, για παράδειγμα, το 1971 συνολικά στα σοβιετικά πανεπιστήμια προσφέρονταν 400 προγράμματα σπουδών που οδηγούσαν σε πτυχίο (Zinov'evet al. 1969-78), με τον αριθμό αυτό να διαφοροποιείται σημαντικά στο διάβα των χρόνων, κυμαινόμενος από τα 300 έως τα 900 (Johnson 2008, σελ. 1, 64).

Ο Κανονισμός για τα πανεπιστήμια, που νομοθετήθηκε το 1921 από το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού της Σοβιετικής Ρωσίας, τη σοβιετική κυβέρνηση δηλαδή, καθόρισε την οργάνωση της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα. Βασικό ζητούμενο ήταν η καθιέρωση ενιαίων αρχών και λειτουργίας για τα ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Η επόμενη μεγάλη τομή συντελέστηκε το 1928, όταν το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Οικονομίας της ΕΣΣΔ αποφάσισε την ίδρυση της Γενικής Διεύθυνσης Ανώτατης και Ανώτερης Τεχνικής Εκπαίδευσης (Glavvtuz). Ηδη από το 1926, το 15ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος είχε εντοπίσει ότι οι δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης της οικονομίας υποσκάπτονταν από το χαμηλό επίπεδο και τις ελλείψεις σε βασικές τεχνολογίες στην παραγωγή και έθεσε το στόχο να ξεπεραστεί το συντομότερο δυνατό το αντίστοιχο επίπεδο των πιο ισχυρών καπιταλιστικών κρατών, ενώ η Ολομέλεια της ΚΕ τον Ιούλη του 1928 εντόπιζε ότι για την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν απαραίτητο να ενσωματωθούν στην παραγωγή τα πιο σύγχρονα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας και έδωσε την κατεύθυνση για τη συναρμογή της ανάπτυξης της επιστήμης, της τεχνολογίας και της παραγωγής και το συντονισμό της επιστημονικής εργασίας με τις ανάγκες της σοσιαλιστικής οικονομίας. Οπως χαρακτηριστικά ανέφερε η συγκεκριμένη απόφαση της ΚΕ, η αποφασιστική βελτίωση στην εκπαίδευση εργατικού δυναμικού υψηλής επιστημονικής ειδίκευσης ήταν το πιο σημαντικό καθήκον που είχε να επιτελέσει το Κόμμα.

Ετσι, οι ανάγκες της σοβιετικής οικονομίας οδήγησαν στην απόφαση να υπαχθούν τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην ευθύνη των Λαϊκών Επιτροπάτων στους αντίστοιχους κλάδους, με το Λαϊκό Επιτροπάτο Εκπαίδευσης να διατηρεί τη μεθοδολογική υποστήριξη της λειτουργίας τους και τις παιδαγωγικές και καλλιτεχνικές σχολές να παραμένουν υπό την αιγίδα του. Ετσι, οι γεωπονικές σχολές συνδέθηκαν με το Λαϊκό Επιτροπάτο που είχε αρμοδιότητα για την αγροτική οικονομία, οι ιατρικές σχολές με το Λαϊκό Επιτροπάτο Υγείας κ.ο.κ. Επίσης, εξειδικευμένα τμήματα αυτονομήθηκαν από τα έως τότε υπάρχοντα πανεπιστήμια και έγιναν αυτοδύναμα ιδρύματα.

Σε αυτό το πλαίσιο, στις αρχές της δεκαετίας του 1930, δημιουργήθηκαν στις μεγάλες πόλεις της χώρας πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα με εξειδίκευση στους ορυκτούς πόρους, στη μεταλλουργία, στην αεροπλοΐα, στη μηχανολογία, στις μεταφορές, στις κατασκευές και τη χημική τεχνολογία, καθώς και πολλά πολυτεχνικά ινστιτούτα. Επίσης, αποδεσμεύτηκαν από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα, στα οποία ήταν μέχρι πριν ενταγμένες πάνω από 40 παιδαγωγικές, ιατρικές, οικονομικές και άλλες σχολές (Zinov'evet al. 1969-78).

Αξίζει να σημειωθεί ότι την ίδια περίοδο ιδρύθηκαν και τα πρώτα πανεπιστημιακού τύπου ιδρύματα που ήταν απευθείας συνδεδεμένα με συγκεκριμένες παραγωγικές μονάδες, με την αρχή να γίνεται το 1930. Το σκεπτικό πίσω από την ίδρυση τέτοιων σχολών αφορούσε τη διαπιστωμένη ανάγκη βελτίωσης της ταξικής σύνθεσης του φοιτητικού πληθυσμού, με ενίσχυση του εργατικού στοιχείου. Αυτό ήταν κρίσιμο ζήτημα για τη σοβιετική εξουσία, προκειμένου να εξασφαλίσει, σε δεύτερο χρόνο, την κυριαρχία του εργατικού στοιχείου στην εργαζόμενη διανόηση, από την οποία θα αναδεικνύονταν και τα μελλοντικά στελέχη της παραγωγής. Η ίδρυση τέτοιων σχολών εξυπηρετούσε αυτόν το σχεδιασμό, αφού απευθύνονταν πρώτα και κύρια σε όσους εργάζονταν ή επρόκειτο να εργαστούν στις παραγωγικές μονάδες με τις οποίες οι σχολές ήταν συνδεδεμένες. Το δεύτερο κίνητρο για την ίδρυση τέτοιων σχολών είχε να κάνει με την επιδίωξη για την επίτευξη του βέλτιστου συνδυασμού μεταξύ παραγωγικής και εκπαιδευτικής διαδικασίας, ζήτημα που άλλωστε την ίδια περίοδο απασχολούσε έντονα όλη την κλίμακα της Εκπαίδευσης, με χαρακτηριστικές τις σχετικές συζητήσεις αναφορικά με το πολυτεχνικό σχολείο.

Ουσιαστικά, με τις αλλαγές που σηματοδότησε η απόφαση του 1928 και τη μορφή που αυτές πήραν στις αρχές της δεκαετίας του 1930, έγινε προσπάθεια να συνδεθούν καλύτερα τα ιδρύματα με τις ανάγκες που προέκυπταν σε επίπεδο κλάδου και περιφέρειας, με την οργανωτική δομή της Ανώτατης Εκπαίδευσης να προσαρμόζεται κατάλληλα στις κεντρικές στοχεύσεις και προτεραιότητες του σοβιετικού κράτους.

Προκειμένου να βελτιωθεί το οργανωτικό μοντέλο που προέκυψε από τις αλλαγές του 1928, το 1932 συγκροτήθηκε η Πανενωσιακή Επιτροπή για την Ανώτερη και Τεχνική Εκπαίδευση (VKVTO), στις αρμοδιότητες της οποίας περιήλθαν πλευρές που είχαν ανατεθεί στα κλαδικά Λαϊκά Επιτροπάτα σε ό,τι αφορά το συντονισμό των ιδρυμάτων, χωρίς όμως να υπεισέρχεται σε θέματα λειτουργίας τους. Μέχρι το 1934 περιήλθαν υπό την αιγίδα της σχεδόν όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και η VKVTO είχε πλέον την ευθύνη για το διδακτικό σκέλος της προετοιμασίας των εξειδικευμένων επιστημόνων που θα αποφοιτούσαν από τα ιδρύματα. Ως αποτέλεσμα των κατευθύνσεων που έδωσε η VKVTO, τα σοβιετικά πανεπιστήμια διακρίνονταν για το μοναδικό τρόπο με τον οποίο συνδύαζαν την υψηλή εξειδίκευση των σπουδών με ευρύτατη γενική - βασική εκπαίδευση στην εκάστοτε επιστήμη και γενικά.

Οι αλλαγές στην οργανωτική δομή της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη Σοβιετική Ενωση τα χρόνια που ακολούθησαν και μέχρι τη μεταρρύθμιση του 1958 αφορούσαν κυρίως ενισχυτικές - βελτιωτικές κινήσεις στο μοντέλο που περιγράφηκε προηγουμένως. Κατά μείζονα λόγο, οι όποιες αλλαγές προέκυπταν από τη μέριμνα να αντιστοιχηθεί καλύτερα με τις νέες απαιτήσεις που ανέκυπταν στη σοβιετική οικονομία και κοινωνία στο διάβα των χρόνων και εκ των πραγμάτων συνδέονταν με τις εξελίξεις στους τομείς αυτούς.

Για παράδειγμα, τη δεκαετία του 1950, δηλαδή λίγα χρόνια μετά το Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, με τις προοπτικές που διανοίγονταν για την περαιτέρω ανάπτυξη της σοσιαλιστικής οικονομίας και τις δυνατότητες περαιτέρω εμβάθυνσης των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής (ανεξάρτητα από το γεγονός ότι από τα μισά σχεδόν της συγκεκριμένης δεκαετίας και έκτοτε η πορεία που ακολουθήθηκε δεν ήταν αυτή, δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει το γεγονός ότι οι δυνατότητες είχαν διαμορφωθεί), διαπιστώθηκε η ανάγκη αύξησης του αριθμού του υψηλής ειδίκευσης επιστημονικού - εργατικού δυναμικού, με παράλληλη διεύρυνση των αντικειμένων ειδίκευσης. Αυτό, με τη σειρά του, οδήγησε στη σχεδιασμένη αύξηση του αριθμού των φοιτητών και των προσφερόμενων προγραμμάτων σπουδών, όπως και των ιδρυμάτων. Ετσι, ιδρύθηκαν νέα τμήματα ή και ιδρύματα σε διάφορες πόλεις, με ιδιαίτερη, μάλιστα, έμφαση να δίνεται σε αντικείμενα όπως η ραδιολογία, ο αυτοματισμός, η ηλεκτρονική, οι υπολογιστές, η βιοφυσική και η βιοχημεία, καθώς και σχολές μηχανικών. Τα αντικείμενα αυτά ξεχωρίζουν στο σχεδιασμό, καθώς απαντούν στη διαπιστωμένη ανάγκη για εισαγωγή τεχνολογικά προηγμένων λύσεων σε βασικούς βιομηχανικούς κλάδους ώστε να ενισχυθεί η δυναμική περαιτέρω ανάπτυξής τους, καθώς και στην αμυντική βιομηχανία (Kuzminov etal., σελ. 274).

Το 1958 αποφασίστηκε μια ευρείας έκτασης μεταρρύθμιση στο εκπαιδευτικό σύστημα της ΕΣΣΔ, πλευρές της οποίας αφορούσαν και την Ανώτατη Εκπαίδευση. Σε ό,τι αφορά την Ανώτατη Εκπαίδευση, οι αλλαγές αφορούσαν κυρίως την ενίσχυση της πρακτικής διάστασης στην εκπαίδευση των επιστημόνων και την ευρύτερη γεωγραφική διασπορά των ιδρυμάτων. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι τροποποιήσεις που έγιναν το 1962.

Η ανάλυση του συγκεκριμένου τρόπου με τον οποίο οι αλλαγές αυτές συσχετίζονται με τη στροφή στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης που σηματοδοτήθηκε από το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956, καθώς και του αντίκτυπού τους, αποτελεί ζήτημα που ξεφεύγει από τους σκοπούς του κειμένου. Αξίζει να αναφερθεί, σε κάθε περίπτωση, ότι ακόμα και μελετητές που δε διάκεινται φιλικά προς τη σοσιαλιστική οικοδόμηση (π.χ. Kuzminov etal. σελ. 275), εντοπίζουν ότι οι κινήσεις αυτές αντανακλούν διαταραχές στον κεντρικό σχεδιασμό κατανομής εργατικού δυναμικού.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, καθώς και την επόμενη δεκαετία, καταγράφεται μια αξιοσημείωτη μετακίνηση (σε αρκετές περιπτώσεις, με παράλληλη ανασυγκρότηση) τμημάτων ή και ιδρυμάτων από κεντρικές πόλεις στην περιφέρεια, ώστε να συνδεθούν πιο άμεσα με βασικές παραγωγικές υποδομές στις περιοχές αυτές.

Τα παραπάνω αποτυπώνονται και στη σχετικά μικρή αύξηση του αριθμού των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στη Ρωσία τις δεκαετίες που ακολούθησαν: Ενώ το 1940-'41 υπήρχαν 481 ιδρύματα (με 478,1 χιλιάδες φοιτητές), το 1990-'91 ο αριθμός τους είχε φτάσει τα 514 (με λίγο περισσότερους από 2,8 εκατ. φοιτητές).

Οσο κι αν δεν είναι ο πλέον αντιπροσωπευτικός δείκτης, είναι εντυπωσιακό να αντιπαραβληθεί η - παρά τις όποιες αδυναμίες - σχεδιασμένη ανάπτυξη της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε συνθήκες σοσιαλιστικής οικονομίας με την επίδραση της εγγενούς αναρχίας της καπιταλιστικής ανάπτυξης, όπως αυτή αποτυπώνεται και στον αριθμό των ιδρυμάτων: Από τα 514 πανεπιστημιακά ιδρύματα στη Σοβιετική Ρωσία το 1990-'91, ο αριθμός τους μόλις 20 χρόνια αργότερα εκτοξεύτηκε στα 1.115 στην καπιταλιστική Ρωσία το 2010-'11.

Η εκτόξευση αυτή, φυσικά, δεν οφείλεται σε υπερβάλλουσες εκπαιδευτικές ανάγκες που ανέκυψαν ξαφνικά, αλλά στην κατάλυση της βασικής σχέσης που καθόριζε και την αρχιτεκτονική του εκπαιδευτικού συστήματος, μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται από δύο στοιχεία. Αφενός το γεγονός ότι αυτήν την εικοσαετία ο αριθμός των φοιτητών στα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Ρωσίας αυξήθηκε κατακόρυφα από περίπου 2,82 εκατ. σε λίγο παραπάνω από 7 εκατ.! Προφανώς, έστω και αν η πλήρης ανάλυση της αύξησης αυτής χρήζει περαιτέρω μελέτης, μοιάζει παράλογο να μην αποδοθεί τουλάχιστον κατά ένα σημαντικό μέρος στο γεγονός ότι ο εφιάλτης της ανεργίας όχι απλά επέστρεψε, αλλά έγινε πραγματικότητα που βίωσε μεγάλο μέρος της ρωσικής νεολαίας τα χρόνια αυτά, ενώ επί Σοβιετικής Ενωσης η διασφάλιση της εργασίας ήταν δεδομένη μετά την αποφοίτηση από το σχολείο, μέσα από τους μηχανισμούς του σοσιαλιστικού κράτους, όποιο δρόμο κι αν ακολουθούσε κανείς. Ετσι, ο νέος δεν ήταν αναγκασμένος να αποζητά ατομικά την ενίσχυση του προφίλ του, ώστε στη συνέχεια, και πάλι ατομικά, να αναζητά τον επόμενο εργοδότη του, σε έναν ανηλεή ανταγωνισμό με τους υπόλοιπους με τους οποίους εκκίνησε από αντίστοιχη αφετηρία. Το δεύτερο στοιχείο που επιβεβαιώνει το προηγούμενο συμπέρασμα αφορά την εμφάνιση ιδιωτικών πανεπιστημίων μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση στη Ρωσία, ο αριθμός των οποίων το 2010-'11 έφτασε τα 462 (τα δημόσια ήταν 653), με 1,2 εκατ. φοιτητές, σύμφωνα με στοιχεία της Ομοσπονδιακής Κρατικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ρωσίας.

Avrus, A.I. (2001). Istoriia rossiiskikh universitetov. Moscow: Moskovskii obshchestvennyi nauchnyi fond.

Chanbarisov, Sh.Kh. (1988). Formirovanie sovetskoi universitetskoi sistemy. Moscow: Vysshaia shkola.

David-Foks, M. (2012). Nastuplenie na universitety i dinamika stalinskogo Velikogo pereloma (1928-1932 gg.)». Raspisanie peremen. Ocherki istorii obrazovatel'noi i nauchnoi politiki v Rossiiskoi imperii-SSSR (konets 1880-kh-1930-e gody), Moscow: Novoe literaturnoe obozrenie, 2012, 523-563.

Johnson, M. (2008). Historical Legacies of Soviet Higher Education and the Transformation of Higher Education Systems in Post-Soviet Russia and Eurasia. Στο: The WorldwideTransformation of Higher Education,ed. D.P. Baker and A.W. Wiseman. Bingley, UK: Emerald Group Publishing, 2008,159-176.

Khanin, G.I. (2008). Rossiiskoe vysshee obrazovanie i obshchestvo. EKO, no. 8, 75 -93.

Kuzminov, Ia. I.,Semenov, D.S. & Froumin, I.D. (2015). The Structure of the University Network: From the Soviet to Russian «Master Plan». Russian Education and Society, 57:4, 254-321.

Rosen, S. (1963). Higher Education in the USSR: Curriculums, Schools and Statistics.

Volkov, S.V. (1999). Intellektual'nyi sloi v sovetskom obshchestve. Moscow.

Zinov'ev, S.I., Panov, V.G., and Gorshenev, A.N. (1969-78). Vysshie uchebnye zavedeniia. Bol'shaia sovetskaia entsiklopediia. Moscow: Sovetskaia entsiklopediia, 1969-78.

Την Παρασκευή 15 Δεκέμβρη, στις 9 μ.μ., η ΤΟ Επισιτισμού - Τουρισμού και η ΤΟ Κατάρτισης της ΚΝΕ διοργανώνουν hip-hop live στο Στέκι Εργαζομένων και Νεολαίας Πατησίων - Κυψέλης (Πατησίων 252, πλατεία Κολιάτσου). Θα παίξουν οι: Totem, Το Σφάλμα, Rebellion Connexion, Φρανκ, Drugitiz, Dason και Mek.

Εκθεση Σοβιετικής Αφίσας διοργανώνεται στον Πολυχώρο Πολιτισμού και Νεανικής Δημιουργίας της ΚΝΕ στην Πάτρα (Αστιγγος 77 και Μπιζανίου 1, πλατεία Πυροσβεστείου), από την Παρασκευή 15 Δεκέμβρη έως και την Κυριακή 17 Δεκέμβρη. Η έκθεση θα λειτουργεί 18.00 - 22.00 και οι επισκέψεις θα γίνονται οργανωμένα με ξεναγούς. Στο πλαίσιο αυτό, θα γίνει και βιβλιοπαρουσίαση της νέας έκδοσης του ΚΣ της ΚΝΕ «Αλήθειες και ψέματα για το Σοσιαλισμό. Για την σοσιαλιστική επανάσταση», την Κυριακή 17 Δεκέμβρη, στις 8 μ.μ.

Οι εκδηλώσεις εντάσσονται στον εορτασμό των 100 χρόνων από τη μεγάλη Σοσιαλιστική Επανάσταση των Μπολσεβίκων, που απέδειξε ότι το σημερινό καπιταλιστικό σύστημα δεν είναι αιώνιο και πως ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει πραγματικά ελεύθερος και να προοδεύσει, καταργώντας την εκμετάλλευση μέσα από ένα διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό σύστημα, τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Με αφορμή αυτήν την επέτειο, ο Πολυχώρος Πολιτισμού της ΚΝΕ διοργανώνει την έκθεση με τις σοβιετικές αφίσες. Μέσα από αυτές τις αφίσες και ανάλογα με τη θεματολογία τους, αποδεικνύονται η ανωτερότητα και η ώθηση που δίνεται συνολικά στην κοινωνία από τις νέες σχέσεις στην παραγωγή. Μέσα από τα έργα είναι ξεκάθαρο ότι οι στόχοι, οι ανησυχίες, τα κατορθώματα, ακόμα και τα προβλήματα της συγκεκριμένης κοινωνίας είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας του σοβιετικού κράτους να εξυπηρετήσει τις ανάγκες όλου του λαού και όχι μιας χούφτας καπιταλιστών, όπως ζούμε σήμερα.

Η ΚΝΕ καλεί τη νεολαία και όλο το λαό της Πάτρας να επισκεφτεί την έκθεση, να συζητήσει και να κρατήσει χρήσιμα συμπεράσματα για την περίοδο ύπαρξης της ΕΣΣΔ και τους αγώνες που πρέπει σήμερα να κάνει η εργατική τάξη για ένα μέλλον χωρίς φτώχεια, ανεργία, κρίσεις και πολέμους, για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Αναλυτικά στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται:

• 17.00: Γιορτινό καλλιτεχνικό εργαστήρι. Τα παιδιά, με την καθοδήγηση παιδαγωγών και φοιτητών αντίστοιχων σχολών, θα επιστρατεύσουν όλη τη φαντασία τους για να φτιάξουν πολλά και διαφορετικά γιορτινά στολίδια από λινάτσα, τσόχα, να γεμίσουν μαξιλαράκια, να φτιάξουν διακοσμητικά γούρια για το 2018 και υφασμάτινες μπότες.

Ολη την ώρα των εργαστηρίων, θα υπάρχει χώρος ζωγραφικής και απλών χριστουγεννιάτικων κατασκευών για τα πολύ μικρά παιδιά.

• 18.30: Μέλη της Θεατρικής Ομάδας της ΚΝΕ θα δραματοποιήσουν ένα ιδιαίτερα αγαπημένο παραμύθι του Ευγένιου Τριβιζά, «Η μάγισσα Φρικαντέλλα που μισούσε τα κάλαντα». Η μάγισσα Φρικαντέλλα μισεί οτιδήποτε καλό, μα πάνω από όλα μισεί τα κάλαντα. Τα παιδιά όμως αναλαμβάνουν να της αλλάξουν γνώμη... τραγουδώντας της παραδοσιακά κάλαντα από διάφορα μέρη της Ελλάδας!

• 19.15: «Η Αλίκη στη χώρα των Χριστουγέννων», από το Θέατρο Κούκλας της Ιρίνα Μπόικο «White Puppet Theatre». Η περιπετειώδης αναζήτηση της Αλίκης για να βρει το μαγικό ρολόι για να έρθουν τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά. Με τη βοήθεια των φίλων της θα καταφέρει να το βρει ζώντας μοναδικές στιγμές στη Χιονοχώρα και στη Χώρα των Σερπαντίνων...
• 20.00: Μουσικά παιχνίδια - πάρτι.

Ακόμα, στο χώρο οι μικροί επισκέπτες θα μπορούν να κάνουν face painting, να παίξουν σκάκι και να δημιουργήσουν στον... «λιχουδοχώρο», απολαμβάνοντας ευχάριστες εκπλήξεις! Ξεχωριστή θέση θα έχει και το βιβλίο, καθώς θα λειτουργεί βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής» με πολύ αξιόλογους τίτλους για παιδιά και μεγάλους.

Η αντίστοιχη γιορτή για τα παιδιά στη Θεσσαλονίκη, από τις Οργανώσεις Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, θα είναι Πρωτοχρονιάτικη και θα γίνει την Τετάρτη 27 Δεκέμβρη, στις 6 μ.μ., στο Δημαρχείο της Θεσσαλονίκης.

Χαιρετισμό θα απευθύνει η Αλεξάνδρα Προυσανίδου, μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ και υπεύθυνη της Επιτροπής Πολιτισμού του ΚΣ.

Κάποια από τα αγαπημένα τραγούδια, που τους στίχους τους υπογράφει ο Αλ. Αλκαίος και θα ακουστούν στη συναυλία, είναι: Αγύριστο κεφάλι, Για μια Ντολόρες, Ερωτικό (Πιρόγα), Μια παλιά φωτογραφία, Πάντα γελαστοί, Πρωινό τσιγάρο, Πουέρτο Ρίκο...

Προσκλήσεις διακινούνται από τις Οργανώσεις της ΠΟ ΑΕΙ Αττικής της ΚΝΕ.

Πέντε χρόνια συμπληρώνονται φέτος από το θάνατο του Αλ. Αλκαίου, στις 10 Δεκέμβρη του 2012, σε ηλικία 63 χρόνων. Μας συντροφεύουν όμως και θα μας συντροφεύουν πάντα τα τραγούδια του, εκατοντάδες ποιητικές δημιουργίες, μελοποιημένες από πολλούς, αξιολογότατους συνθέτες και χιλιοτραγουδισμένες...

Ο Αλκης Αλκαίος (το πραγματικό του όνομα ήταν Βαγγέλης Λιάρος) ήταν ένας ποιητής «που υποδυόταν τον στιχουργό και άλλαξε τη ρότα του μεταπολιτευτικού τραγουδιού», όπως έχει πει χαρακτηριστικά ο Θάνος Μικρούτσικος, ο οποίος έχει μελοποιήσει δεκάδες τραγούδια του και μάλιστα ήταν αυτός που τον «ανακάλυψε» στιχουργικά.

Από τα τέλη της δεκαετίας του '70, ο Αλ. Αλκαίος δημοσιεύει ποιήματά του και κείμενα για την τέχνη στον «Ριζοσπάστη» (είχε ενταχθεί στις γραμμές του ΚΚΕ με τη μεταπολίτευση). Στις 12 Φλεβάρη του 1978, δημοσιεύεται στον «Ριζοσπάστη» το ποίημα του Αλ. Αλκαίου «Φλεβάρης 1848». Εκεί το διάβασε ο Θάνος Μικρούτσικος και αποφάσισε να το μελοποιήσει. Το ερμήνευσε η Μαρία Δημητριάδη και εντάχθηκε στο δίσκο «Τα τραγούδια της λευτεριάς» που κυκλοφόρησε το Δεκέμβρη του 1978. Από τότε ξεκίνησε η συνεργασία στιχουργού και συνθέτη, που έδωσε αργότερα τους δίσκους «Εμπάργκο» και «Στου αιώνα την παράγκα» και πολλά ακόμα εξαιρετικά τραγούδια.

Το ποίημα του Αλ. Αλκαίου που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» το 1978 και έγινε αφορμή να αρχίσει η πορεία του ως στιχουργού