Εξαιρετικά μικρός είναι και ο αριθμός των δοτών μυελού των οστών, που διαθέτει η χώρα μας. Κάθε χρόνο σε χιλιάδες ασθενείς γίνεται η διάγνωση ασθενειών, οι οποίες αντιμετωπίζονται θεραπευτικά με μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά μπορούν να προέλθουν από δωρεά μυελού των οστών είτε από έναν ιστοσυμβατό συγγενή δότη, είτε από έναν ιστοσυμβατό μη συγγενή εθελοντή. Ωστόσο, το 60-70% των ασθενών δε διαθέτει συμβατό συγγενή. Καθώς 2 στους 3 ασθενείς δε διαθέτουν συμβατό συγγενή δότη, έγινε κατανοητή η ανάγκη για αναζήτηση κατάλληλου δότη μεταξύ εθελοντών δοτών οπουδήποτε στον Κόσμο.

Στην Ελλάδα από τη δεκαετία του '80 λειτούργησαν δυο «δεξαμενές» δοτών, μια στην Αθήνα και μια στη Θεσσαλονίκη, στις οποίες αναφέρονταν οι εθελοντές που τυποποιούνταν σε πέντε Κέντρα Δοτών. Από το τέλος του 2002 λειτουργεί μια κεντρική «δεξαμενή» στον ΕΟΜ. Οι καταχωρημένοι Ελληνες εθελοντές στις 25/10/2005 ήταν 19.533, αριθμός που είναι εξαιρετικά μικρός, αν αναλογιστεί κανείς τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των ασθενών που χρειάζονται μεταμόσχευση. Το 2005 χρειάστηκε αναζήτηση μη συγγενούς δότη για 96 Ελληνες ασθενείς και τελικά βρέθηκε κατάλληλος δότης μόνο για 30 από αυτούς και έγιναν οι μεταμοσχεύσεις σε τρία ελληνικά μεταμοσχευτικά κέντρα που έχουν διεθνή άδεια λειτουργίας για πραγματοποίηση μη συγγενικών μεταμοσχεύσεων μυελού των οστών. Κι αυτά ενώ έχει υπολογιστεί ότι με 100.000 Ελληνες εθελοντές θα βρισκόταν κατάλληλος δότης για το 80% των Ελλήνων ασθενών.

Το ΚΚΕ έχει τοποθετηθεί επανειλημμένα για την ανάγκη ολόπλευρης στήριξης της διάδοσης της ιδέας και έμπρακτης αποδοχής από τον κόσμο, της δωρεάς οργάνων σώματος και ιστών, αφού η ανάπτυξη της δωρεάς μπορεί να σώσει χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Εχει, επίσης, θέσει το θέμα της δημιουργίας των αναγκαίων, κατάλληλων υποδομών με την ανάλογη στελέχωση, στο δημόσιο τομέα Υγείας.

Παράλληλα, θεωρεί ότι η ανάπτυξη της πολιτικής των μεταμοσχεύσεων, η αύξηση του αριθμού, σχετίζεται πρώτα απ' όλα με το χαρακτήρα και τις αξίες που διέπουν συνολικά την κοινωνία και το σύστημα Υγείας. Κι εδώ υπάρχουν σοβαρότατες πολιτικές ευθύνες, ευθύνες των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, για την ιδιωτικοποίηση του συστήματος Υγείας. Η εμπορευματοποίηση της Υγείας, η μετατροπή του δημόσιου τομέα Υγείας σε χώρο εμπορικών πράξεων, πάνω και κάτω από το τραπέζι, είναι βασικό εμπόδιο για την αύξηση των μεταμοσχεύσεων.

Το ΚΚΕ θέτει τα εξής ζητήματα: Οταν το προσωπικό των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) είναι ελάχιστο. Οταν από τα 2.000 κρεβάτια ΜΕΘ που χρειαζόμαστε σαν χώρα, έχουμε μόνο 420, κι αυτά με τραγικές ελλείψεις προσωπικού και ανορθολογικά κατανεμημένα. Οταν υπάρχουν στα δημόσια νοσοκομεία 150 κρεβάτια ΜΕΘ πλήρως εξοπλισμένα και δε λειτουργούν, αλλά πληρώνουμε στον ιδιωτικό τομέα για να νοικιάσουμε κάποιες ΜΕΘ, επειδή δεν προσλαμβάνεται το ανάλογο προσωπικό που χρειάζονται για να λειτουργήσουν. Οταν δεν υπάρχουν ομάδες συντονιστών (γιατρών, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, νοσηλευτών κλπ.) στις ΜΕΘ, που θα αναλάβουν την ευθύνη εντοπισμού των δυνητικών δοτών των εγκεφαλικά νεκρών ασθενών.

Τότε πώς και από πού περιμένουμε να βρεθούν τα μοσχεύματα και πώς να αυξηθούν οι μεταμοσχεύσεις;

Το ΚΚΕ καλεί τον απλό άνθρωπο του μόχθου, που καταλαβαίνει από τα βάσανα της ζωής, να γίνει δωρητής οργάνων σώματος και ιστών.

Καλεί τους εργαζόμενους, τις μαζικές λαϊκές οργανώσεις, το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα να πρωτοστατήσουν στον αγώνα για δημόσιο και δωρεάν, υψηλής ποιότητας σύστημα Υγείας, 100% χρηματοδοτούμενο από το κράτος, που θα λειτουργεί με κοινωνικό έλεγχο. Ταυτόχρονα, θα είναι απαγορευμένη η επιχειρηματική δράση στον τομέα της Υγείας, της Πρόνοιας, του Φαρμάκου και της Βιοϊατρικής Τεχνολογίας.

Ενα λαϊκό σύστημα Υγείας, που θα ενσωματώνει τις κατακτήσεις της επιστήμης και τεχνικής και θα τις διαθέτει σε όλους δωρεάν και με ισότιμο τρόπο.

-- Τι είναι μυελός των οστών;

Ο μυελός είναι ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά του σώματος και κυρίως στα οστά της λεκάνης και του στέρνου. Περιέχει αρχέγονα κύτταρα, τα οποία όταν ωριμάσουν μετατρέπονται σε λευκά αιμοσφαίρια, ερυθρά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια. Αρχέγονα κύτταρα υπάρχουν και στο αίμα σε μικρή όμως ποσότητα. Αυτά τα κύτταρα όταν μεταμοσχεύονται σε ασθενείς δημιουργούν νέο υγιή μυελό.

-- Ποιος χρειάζεται μεταμόσχευση μυελού των οστών;

Η μεταμόσχευση μυελού των οστών γίνεται για τη θεραπεία ασθενών που έχουν μυελική απλασία (ανεπάρκεια του μυελού να φτιάξει τα κύτταρα του αίματος), λευχαιμία, κληρονομικά αιματολογικά νοσήματα ή μυελική καταστροφή (από ακτινοβολία ή φάρμακα). Παλιότερα, αυτοί οι ασθενείς ήταν καταδικασμένοι σε θάνατο, σήμερα όμως μπορούν να σωθούν αν λάβουν μυελικό μόσχευμα.

-- Τι είναι μεταμόσχευση μυελού των οστών;

Μεταμόσχευση μυελού των οστών είναι η αντικατάσταση του πάσχοντος μυελού των οστών με κύτταρα από έναν υγιή δότη, τα οποία μεταγγίζονται ενδοφλέβια στον ασθενή, ακριβώς όπως μια μετάγγιση αίματος. Ο μυελός εγκαθίσταται μέσα στα οστά του λήπτη, όπου αντικαθιστά τον ανεπαρκή μυελό του, έτσι ώστε ο νέος μυελός αρχίζει να παράγει φυσιολογικά υγιή κύτταρα.

-- Ποιες είναι πιθανότητες να ταιριάζουν δότης και λήπτης;

Η ανεύρεση ενός συμβατού δότη μεταξύ των μελών της οικογένειας του ασθενούς, που είναι και η περισσότερο επιθυμητή, είναι δυνατή μόνο στο 30% των περιπτώσεων. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις πρέπει να αναζητηθεί ένας εθελοντής μη συγγενής δότης. Η πιθανότητα να ταιριάζει δότης με τον ασθενή είναι πολύ μικρή και εξαρτάται από το πόσο συχνός ή σπάνιος είναι ο «ιστικός τύπος» του ασθενή. Αυτό σημαίνει ότι ένας δότης μπορεί να μην κληθεί και ποτέ. Είναι απαραίτητη λοιπόν η ύπαρξη μεγάλου αριθμού εθελοντών, για να αυξάνονται ουσιαστικά οι πιθανότητες ανεύρεσης συμβατού δότη σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

-- Πώς μπορεί κάποιος να γίνει δότης μυελού των οστών;

Η δήλωση για την εθελοντική δωρεά μπορεί να γίνει από άτομα ηλικίας μεταξύ 18 - 56 ετών, οι οποίοι δεν έχουν ιστορικό μεταδοτικών νοσημάτων. Με τη δήλωση, ένα μικρό δείγμα αίματος λαμβάνεται από τον εθελοντή αιμοδότη για να προσδιοριστούν τα αντιγόνα συμβατότητας. Σχετικές πληροφορίες δίνονται από τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ).

Εύφορο έδαφος για τα κερδοσκοπικά τους παιχνίδια βρήκαν οι ιδιώτες, που οσμίστηκαν κέρδη και στα βλαστοκύτταρα (προέρχονται από το αίμα του ομφάλιου λώρου), τα οποία μπορούν να χρησιμεύσουν στην αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος μυελού των οστών ή άλλες γενετικές παθήσεις. Τα βλαστοκύτταρα συλλέγονται με τη συγκατάθεση της μητέρας, διατηρούνται σε θερμοκρασία -190 βαθμών Κελσίου και μπορούν να διατεθούν σε συμβατούς πάσχοντες σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου.

«Δυστυχώς τα βλαστοκύτταρα είναι πολύ εμπορεύσιμα. Στο εξωτερικό, τα πρώτα χρόνια οι ασφαλιστικές εταιρείες πήγαιναν στις μητέρες και τους έλεγαν: "Γιατί δεν κρατάτε αίμα για το παιδί σας σε περίπτωση που πάθει λευχαιμία;". Και ποια μάνα στον κόσμο δε θα έλεγε ναι; Ετσι εκμαύλισαν τις γυναίκες, έβγαλαν υπερβολικά κέρδη. Αν και η διαδικασία συλλογής του αίματος είναι πάρα πολύ σημαντική, τα έπαιρναν οι μαιευτήρες, και τα έστελναν στις ιδιωτικές τράπεζες, χωρίς να ξέρουν, χωρίς να μετράνε κύτταρα και τα καταψύχανε.

Από τις τράπεζες αυτές του εξωτερικού, που ξεκίνησαν το 1994, έχουν συγκεντρωθεί εκατομμύρια αυτόλογα δείγματα, έχουν γίνει μόνο τέσσερις μεταμοσχεύσεις, αλλά όχι για αιματολογικά νοσήματα. Αρα είναι για πέταμα. Κανένας σοβαρός αιματολόγος δεν πρόκειται να πάρει από ιδιωτική τράπεζα βλαστοκύτταρα», επισήμανε στο «Ρ» η Α. Σταυροπούλου.

Και συμπληρώνει: «Οι ιδιωτικές τράπεζες βγάζουν λεφτά εναντίον της μάνας. Αυτά τα κύτταρα δεν μπορούν να μεταμοσχευτούν για το ίδιο το παιδί όταν πάθει λευχαιμία ή κάποιο άλλο αιματολογικό νόσημα. Είναι λάθος ιατρικά. Τώρα οι ιδιώτες το κατάλαβαν αυτό και το άλλαξαν το παραμύθι. Λένε μήπως χρησιμοποιηθεί για κάποιο αδερφάκι»...

Μάλιστα, οι τράπεζες των βλαστοκυττάρων λειτουργούν χωρίς θεσμικό καθεστώς και αναμένεται νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης, με την οποία θα ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο η σχετική οδηγία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που εκδόθηκε το 2002 και εξισώνει το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Στη χώρα μας λειτουργεί μόλις μια εθνική τράπεζα, η Τράπεζα Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος στο Ιδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών - στην οποία είναι υπεύθυνη η Α. Σταυροπούλου - τρεις ιδιωτικές τράπεζες και άλλα ιδιωτικά κέντρα που κάνουν τους μεσάζοντες για τράπεζες του εξωτερικού, χρεώνοντας στους γονείς από 1.000 έως 2.500 ευρώ.

Οπως επισήμανε η Α. Σταυροπούλου η «εθνική τράπεζα», που συνδέεται επίσημα με το μαιευτήριο «Ελενα Βενιζέλου» και το «Αττικόν», έχει επεξεργαστεί 1.000 δείγματα και έχει καταψύξει 600. Πρόκειται για ετερόλογη τράπεζα βλαστοκυττάρων: Δηλαδή τα φυλασσόμενα βλαστοκύτταρα μπορούν να μεταμοσχευτούν σε οποιοδήποτε άτομο έχει ανάγκη και διαθέτει την ανάλογη ιστοσυμβατότητα.

Ο αριθμός των δοτών ανά εκατομμύριο πληθυσμού ήταν 8,09 το 2005 στην Ελλάδα, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός δοτών ανά εκατομμύριο πληθυσμού στην Ελβετία ήταν 10,4, 11 στη Σουηδία, 12,2 στη Γερμανία και 33,7 στην Ισπανία.

Αυτή η οπισθοδρόμηση της χώρας μας, που στοιχίζει ανθρώπινες ζωές, είναι το αποτέλεσμα της απουσίας των αναγκαίων προγραμμάτων ουσιαστικής ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, των τραγικών ελλείψεων των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), που αποτελούν τον πρώτο κρίκο στην αλυσίδα των μεταμοσχεύσεων, της πολιτικής της εμπορευματοποίησης ακόμα και αυτού του ευαίσθητου τομέα από τον οποίο πρέπει να λείπει κάθε υποψία εμπορευματοποίησης. Την ίδια ώρα στην εμβάθυνση της εμπορευματοποίησης και στον ευαίσθητο τομέα των μεταμοσχεύσεων οδηγεί πρόταση του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) να γίνονται ζώσες μεταμοσχεύσεις οργάνων στον ιδιωτικό τομέα.

Μεταμόσχευση νεφρού στο «Λαϊκό» Νοσοκομείο

Από το ξεκίνημα της συζήτησης, η Αικ. Σταυροπούλου ξεκαθάρισε ότι «η μεγάλη έλλειψη προσωπικού στις ΜΕΘ, το γεγονός ότι υπάρχουν στο ΕΣΥ πλήρως εξοπλισμένα κρεβάτια κλειστά και η απουσία ενημέρωσης επηρεάζουν αρνητικά την εξεύρεση δοτών». Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα τον Ιούνη του 2006 η Ελληνική Εταιρεία Εντατικής Θεραπείας (ΕΕΕΘ), από τις 600 κλίνες ΜΕΘ που διαθέτει η χώρα, το ένα τέταρτο, οι 150 παραμένουν κλειστές, ενώ η κυβέρνηση νοικιάζει κλίνες από τον ιδιωτικό τομέα. Παράλληλα, το λιγοστό προσωπικό των λειτουργούντων ΜΕΘ συνεχώς μειώνεται. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, χρειάζονται έξι νοσηλευτές ανά κλίνη ΜΕΘ, για να καλυφθούν οι τρεις 8ωρες βάρδιες καθημερινά. Στην Ελλάδα, όμως, ο αριθμός νοσηλευτών μειώθηκε από 3 νοσηλευτές ανά κλίνη το 2004 σε 2,4 το 2006...

«Οι γιατροί και το προσωπικό των ΜΕΘ - τονίζει η Αικ. Σταυροπούλου - χρειάζονται υποστήριξη από την ώρα που δηλώνουν ότι στη Μονάδα υπάρχει πτωματικός δότης, δηλαδή ένας εγκεφαλικά νεκρός δότης. Γιατί ο δότης πρέπει να κρατηθεί σε επίπεδο τέτοιο, που τα όργανα να μην έχουν πρόβλημα κατά τη διάρκεια της αναμονής. Αυτό το χρονικό διάστημα είναι αρκετά επίπονο και πολλές φορές αρκετά μακρύ για τους γιατρούς των ΜΕΘ και εκεί είναι το πρόβλημα. Ο γιατρός δεν μπορεί να ασχολείται με ένα δότη μόνο και να έχει 20 βαριά ασθενείς στη Μονάδα».

«Το ισπανικό μοντέλο - επισημαίνει - το οποίο έφτασε να είναι στην κορυφή της μεταμόσχευσης σε παγκόσμια κλίμακα, έλυσε αυτό το πρόβλημα, με το να ορίζει δυο - τρεις ειδικευόμενους γιατρούς σε κάθε μεγάλη ΜΕΘ των νοσοκομείων, οι οποίοι συνεχώς περνούσαν από τη μονάδα να δουν αν υπάρχουν εγκεφαλικά νεκροί δότες και βοηθούσαν τις Μονάδες να κρατήσουν τον δότη. Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι γιατροί των ΜΕΘ ήταν πιο ελεύθεροι να φροντίζουν και τους άλλους ασθενείς των ΜΕΘ και να ενημερώνεται ο ΕΟΜ για τους πιθανούς δότες και να κινητοποιείται ο μηχανισμός».

Οπως αναφέρει η ίδια, είναι κρίσιμο να υπάρχουν τοπικοί συντονιστές στα νοσοκομεία: «Η διαδικασία αυτή τώρα έχει αρχίσει να μπαίνει σε εφαρμογή στην Ελλάδα. Ο ΕΟΜ έχει κάνει τρία πανελλαδικά σεμινάρια για γιατρούς που θέλουν να αναλάβουν αυτό το έργο και σιγά σιγά στελεχώνονται τα νοσοκομεία».

«Από την άλλη μεριά, πρέπει και ο πληθυσμός κατά τακτά χρονικά διαστήματα να ενημερώνεται. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι σύλλογοι, τα σχολεία θα πρέπει να οργανώνουν σεμινάρια, στα οποία εξειδικευμένοι επιστήμονες θα μιλούν για τη σημασία της δωρεάς οργάνων. Ετσι, θα γίνει συνείδηση η δωρεά οργάνων και ο πληθυσμός θα ευαισθητοποιηθεί. Θα ξεπεράσει τους φόβους. Και κυρίως το φόβο του εγκεφαλικού θανάτου, που πρέπει να το καταλάβει ο κόσμος ότι είναι θάνατος μη αναστρέψιμος», επισημαίνει η Αικ. Σταυροπούλου.

Κρίσιμη είναι η ενημέρωση και για τη μεταμόσχευση μυελού των οστών, που αποτελεί σωτηρία για ασθενείς με ένα ευρύτατο φάσμα γενετικών αιματολογικών και μεταβολικών νοσημάτων. «Είναι λάθος όταν βγαίνουν στα ΜΜΕ και λένε στον κόσμο τρέξτε να γίνετε δότες μυελού των οστών για να σώσετε π.χ. ένα παιδάκι που κινδυνεύει. Γιατί κάτω από τη συναισθηματική φόρτιση ο κόσμος τρέχει, αλλά αυτό είναι λάθος στη μεταμόσχευση του μυελού. Γιατί ναι μεν δίνουν δείγμα για το κάθε παιδάκι, αλλά δεν έχουν σκεφτεί ίσως προσεκτικά τι σημαίνει να είσαι δωρητής μυελού. Και όταν θα έρθει η ώρα να δώσουν μυελό ενδέχεται να αρνηθούν. Γι' αυτό λέμε πάντοτε ότι πρέπει κανείς να γίνεται δωρητής με πολλή σκέψη, αφού έχει διαβάσει τα φυλλάδια και έχει ενημερωθεί».

Οι επιστήμονες της χώρας που ασχολούνται με τη μεταμόσχευση είναι αντίθετοι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, στην πρόταση να δοθεί το δικαίωμα σε ιδιωτικά κέντρα να πραγματοποιούν ζώσες μεταμοσχεύσεις, τονίζει η Αικ. Σταυροπούλου. Και ξεκαθαρίζει: «Η πτωματική μεταμόσχευση δεν μπορεί και δεν πρέπει να πάει στον ιδιωτικό τομέα, γιατί πρέπει να ελέγχεται αυστηρά, σε όλα τα στάδια. Από τη διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου, μέχρι το ποιος θα είναι ο υποψήφιος λήπτης. Η πρόταση αναφέρεται στη ζώσα μεταμόσχευση, αλλά και σε αυτό οι επιστήμονες της μεταμόσχευσης είναι αρνητικοί. Η μεταμόσχευση πρέπει να είναι σκληρά ελεγχόμενη από το κράτος, σε όλα τα επίπεδα, γιατί είναι επικίνδυνο θέμα, και επιστημονικά και ηθικά».