Οξύνονται οι ήδη έντονοι ενεργειακοί ανταγωνισμοί στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, με τα διεθνή και ντόπια μονοπώλια Ενέργειας να διαγκωνίζονται μεταξύ τους στην προσπάθεια να κερδίσουν τις ευρωπαϊκές αγορές, σε μία περίοδο κατά την οποία στις περισσότερες χώρες της «Γηραιάς Ηπείρου» εξελίσσεται η συζήτηση (όχι χωρίς αντιθέσεις) για τη λεγόμενη απεξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Ο υποθαλάσσιος ορυκτός πλούτος της περιοχής θεωρείται σημαντικός. Μελέτη της Αμερικανικής Γεωλογικής Εταιρείας το 2010 εκτιμούσε ότι τα υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πάνω από 345 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα και τα πετρελαϊκά πάνω από 3,4 τρισ. βαρέλια. Κρίσιμο λοιπόν ζήτημα δεν είναι μόνο ποια μονοπώλια θα εξασφαλίσουν τη μερίδα του λέοντος από την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων (σε βάρος των λαϊκών συμφερόντων), αλλά και πώς θα εξαχθούν τα προϊόντα των γεωτρήσεων προς τις αγορές της Ευρώπης.

Πολυεθνικά μεγαθήρια Ενέργειας όπως η γαλλική «Total», η ιταλική ΕΝΙ, η βρετανική ΒΡ, οι αμερικανικές «ExxonMobil» και «ChevronTexaco», οι ρωσικές «Gazprom» και «Rosneft», ήδη κάνουν μπίζνες στην περιοχή ή ανοίγουν δρόμους για νέες δραστηριότητες, «ζυγίζοντας» τα πράγματα σε μία στρατηγική περιοχή με ανοιχτά αρκετά μέτωπα πολέμων και επικίνδυνων εντάσεων (Συρία, Λιβύη, Ιράκ, όξυνση στις σχέσεις Λιβάνου - Ισραήλ, περιφερειακοί ανταγωνισμοί ανάμεσα σε Ισραήλ και χώρες του Κόλπου με το Ιράν κ.λπ.).

Με φόντο αυτό το «εκρηκτικό» σκηνικό, έχουν υπογραφεί συμφωνίες ή έχουν γίνει σχεδιασμοί για νέα δίκτυα αγωγών φυσικού αερίου, όπως ο υποθαλάσσιος «EastMed Gas» (που υπεγράφη τον περσινό Απρίλη στο Τελ Αβίβ μεταξύ των ηγετών Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου και Ιταλίας), ή άλλων τρόπων αξιοποίησης του παραγόμενου στην Ανατολική Μεσόγειο φυσικού αερίου, όπως π.χ. μέσω υγροποίησής του στα δύο αιγυπτιακά ειδικά εργοστάσια που βρίσκονται στις περιοχές Edku (της νομαρχίας Μπεχέιρα) και Domyat (που ανήκει στην ισπανοϊταλική εταιρεία «Fenosa Gas») και φτιάχτηκαν στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, με κόστος 3,2 δισ. δολάρια και σημερινή αξία άνω των 16 δισ. δολαρίων.

Η διαδρομή των αγωγών είναι κρίσιμο ζήτημα για τα μονοπώλια και τις αστικές τάξεις όχι μόνο των χωρών που αναφέρθηκαν αλλά και της Τουρκίας, που επίσης θέλει να παίξει ρόλο ενεργειακού κόμβου. Η έκβαση των παζαριών και των συρράξεων που μαίνονται σε διάφορα μέτωπα στην ευρύτερη περιοχή αναμένεται να παίξει αποφασιστικό ρόλο σχετικά με το ποιος ή ποιοι τρόποι θα επιλεγούν τελικά, προκειμένου να ανεφοδιαστούν από το 2020 και έπειτα οι ευρωπαϊκές αγορές Ενέργειας.

Υπό το πρίσμα αυτού του μπερδεμένου «κουβαριού» ανταγωνισμών και παζαριών θα πρέπει κάποιος να δει τη σημαντική συμφωνία που υπεγράφη στις 19 Φλεβάρη ανάμεσα στην αιγυπτιακή ιδιωτική εταιρεία «Dolphinus Holdings» (αγνώστων συμφερόντων), την ισραηλινή «Delek» και την αμερικανική «Noble», με στόχο την εξαγωγή 64 δισ. κ.μ. ισραηλινού φυσικού αερίου για 10 χρόνια έναντι 15 δισ. δολαρίων από τα υποθαλάσσια κοιτάσματα Ταμάρ (οι γεωτρήσεις έχουν ξεκινήσει ήδη από το 2013) και Λεβιάθαν (οι γεωτρήσεις θα ξεκινήσουν στο τέλος του 2019).

Η συμφωνία υποτίθεται ότι έγινε δίχως τη μεσολάβηση των κυβερνήσεων Αιγύπτου και Ισραήλ, ωστόσο οι ηγέτες των δύο χωρών ήταν οι πρώτοι που έσπευσαν να πανηγυρίσουν. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου χαρακτήρισε τη συμφωνία «ιστορική», εκτιμώντας ότι θα ενισχύσει την ισραηλινή οικονομία και θα δυναμώσει τις σχέσεις του Ισραήλ με άλλες χώρες της ευρύτερης περιφέρειας. Ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας Γιουβάλ Στέινιτζ τόνισε ότι η συμφωνία είναι η πιο σημαντική «συμφωνία εξαγωγών προς την Αίγυπτο από τη διμερή συμφωνία ειρήνης του 1979».

Από την πλευρά του ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ Σίσι θριαμβολόγησε, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία μεταξύ των τριών εταιρειών «πρώτο μεγάλο γκολ» ως προς το στόχο της κυβέρνησής του να γίνει η Αίγυπτος περιφερειακός ενεργειακός κόμβος (σε βάρος ανταγωνιστών όπως η Τουρκία). Σε μια προσπάθεια να διασκεδάσει τις εντυπώσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης, που είδαν με κακό μάτι τη συμφωνία με το Ισραήλ (ένα μήνα πριν από τις αιγυπτιακές προεδρικές εκλογές στις 24 - 26 Μάρτη), επισήμανε ότι δεν την υπέγραψε η κυβέρνησή του αλλά η αιγυπτιακή ιδιωτική εταιρεία Ενέργειας «Dolphinus Holdings». «Η Αίγυπτος μόλις ανέβηκε τα πρώτα σκαλοπάτια ώστε να γίνει περιφερειακός ενεργειακός κόμβος. Αυτό ονειρευόμασταν και τώρα είμαστε σε θέση να το πετύχουμε, γιατί βεβαίως το να γίνεις περιφερειακός ενεργειακός κόμβος έχει πολλές θετικές πλευρές», τόνισε ο Σίσι. Συμπλήρωσε λέγοντας ότι πρόσφατα το αιγυπτιακό Κοινοβούλιο ψήφισε νέο νόμο, που επιτρέπει στις ιδιωτικές εταιρείες να εισάγουν φυσικό αέριο χωρίς κρατική παρέμβαση. «Ο νέος νόμος», είπε ο Αιγύπτιος Πρόεδρος, «εγγυάται πως η Αίγυπτος ωφελείται από το φυσικό αέριο, είτε υγροποιώντας το, είτε εξάγοντάς το σε άλλες χώρες. Θέλω να ξέρετε, και να είστε σίγουροι, πως αυτός ο νόμος διευκολύνει το σύστημα ώστε να γίνει η Αίγυπτος περιφερειακός ενεργειακός κόμβος. Ολο το φυσικό αέριο της περιοχής θα περνά πρώτα από μας», είπε με νόημα.

Ωστόσο, ειδικά στο Κάιρο δεν βρέθηκαν πολλοί, κυρίως από τη μεριά κομμάτων της αντιπολίτευσης, που συμμερίστηκαν την αισιοδοξία του Προέδρου Σίσι.

«Μόλις πριν από τρεις βδομάδες γιορτάζαμε την έναρξη των γεωτρήσεων στο οικόπεδο φυσικού αερίου Ζορ και αγαλλιάζαμε με την προοπτική πως θα εξασφαλίσουμε ενεργειακή αυτάρκεια... και τώρα ήρθε αυτό!», σχολίασε χαρακτηριστικά ο Μοχάμεντ Μπαντράουι, επικεφαλής του αντιπολιτευόμενου εθνικιστικού κοινοβουλευτικού μπλοκ «Αιγυπτιακό Εθνικό Κίνημα», μιλώντας σε δημοσιογράφους του δικτύου CBC. Αλλοι επέκριναν τη συμφωνία ανάμεσα στην αιγυπτιακή εταιρεία και τα μονοπώλια «Delek» και «Noble», που εκμεταλλεύονται κατά κόρον τα ισραηλινά υποθαλάσσια κοιτάσματα Ταμάρ και Λεβιάθαν, εκτιμώντας ότι αφενός θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά σε βάρος της παραγωγής αιγυπτιακού φυσικού αερίου από το κοίτασμα Ζορ (που ξεκίνησε τον περασμένο Δεκέμβρη, με το 60% των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης στην ιταλική ΕΝΙ, το 30% στη «Rosneft» και το 10% στη βρετανική ΒΡ), αφετέρου θα μειώσει τα ήδη χαμηλά συναλλαγματικά αποθέματα της Αιγύπτου σε δολάρια (μετά τα σοβαρά προβλήματα που πέρασε η αιγυπτιακή οικονομία όχι μόνο το 2011, μετά την ανατροπή της κυβέρνησης Μουμπάρακ, αλλά και μετά την ανατροπή του ισλαμιστή Προέδρου Μόρσι το 2014).

Σε κάθε περίπτωση, η συμφωνία του Ισραήλ και της αιγυπτιακής «Dolphinus Holdings» για εισαγωγή και διαμετακόμιση φυσικού αερίου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο παζάρι που «φουντώνει» στην περιοχή και αφορά μεταξύ άλλων τη δημιουργία αξόνων που θα ευνοούν τις επιδιώξεις μονοπωλιακών ομίλων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Αίγυπτος μέχρι τις αρχές της περασμένης δεκαετίας, πριν από την «Αραβική Ανοιξη» (τους αστικούς εκσυγχρονισμούς που αξιοποίησαν και τη λαϊκή δυσαρέσκεια), εξήγε δικό της φυσικό αέριο στο Ισραήλ σε πολύ χαμηλές - προνομιακές τιμές. Ταυτόχρονα, ειδικά με το κοίτασμα Ζορ, η Αίγυπτος «παίζει» σε πολλά «ταμπλό» και με πολλές δυνάμεις, εκτιμώντας ότι μπορεί να καλύψει την εσωτερική ζήτηση και ταυτόχρονα μέρος των περιφερειακών ενεργειακών αναγκών. Ο Σίσι, μάλιστα, δεν φαίνεται να βλέπει αντίφαση στο γεγονός ότι μία ιδιωτική αιγυπτιακή εταιρεία θα εισάγει ισραηλινό φυσικό αέριο για 10 χρόνια ενώ έχουν ήδη αρχίσει οι γεωτρήσεις αιγυπτιακού φυσικού αερίου από το μεγάλο κοίτασμα Ζορ, καθώς θεωρεί πως όλα αυτά μπορούν να γίνονται ταυτόχρονα, στο πλαίσιο σχεδιασμών να γίνει η Αίγυπτος ο μεγαλύτερος ενεργειακός κόμβος στην ευρύτερη περιοχή. Ωστόσο, οι ενεργειακοί σχεδιασμοί σχεδόν πάντα συνοδεύονται και από άλλες σχέσεις, όπως και η στρατιωτική συνεργασία, που η αιγυπτιακή αστική τάξη διευρύνει τόσο με τη Ρωσία, όσο και με το Ισραήλ πρόσφατα.

Στις 3 Φλεβάρη, εκτενές ρεπορτάζ του Ντέιβιντ Κερκιπάτρικ στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», επικαλούμενο Αμερικανούς και Βρετανούς πρώην και νυν αξιωματούχους, περιέγραφε τη μυστική στρατιωτική συνεργασία Αιγύπτου - Ισραήλ, που φαίνεται πως είναι σε εξέλιξη εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια, έναντι των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους» στη Χερσόνησο του Σινά. Το ρεπορτάζ ανέφερε ότι ισραηλινά μη επανδρωμένα αεροσκάφη πραγματοποιούν κατασκοπευτικές πτήσεις και ισραηλινά πολεμικά ελικόπτερα πραγματοποιούν επιδρομές κατά των τζιχαντιστών, τονίζοντας ότι «οι αλλοτινοί εχθροί σε τρεις πολέμους τώρα είναι μυστικοί σύμμαχοι σε πόλεμο κατά ενός κοινού αντιπάλου». Βεβαίως ο ρεπόρτερ αναφέρει τους τζιχαντιστές ως «κοινό εχθρό» Αιγύπτου - Ισραήλ, «ξεχνώντας» μάλλον σκόπιμα τις πληροφορίες για ενεργή στήριξη του Ισραήλ σε τζιχαντιστές που δρουν κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Παρ' όλα αυτά, στο ρεπορτάζ παρουσιάζονται Ισραηλινοί αξιωματούχοι να υποστηρίζουν πως η μυστική συνεργασία Αιγύπτου - Ισραήλ «ενίσχυσε την ασφάλεια των συνόρων του Ισραήλ και τη σταθερότητα της γείτονός του».

Οι εξελίξεις αυτές αποδεικνύουν για μία ακόμη φορά πως οι πόλεμοι και οι ενεργειακοί ανταγωνισμοί πάνε χέρι - χέρι, με μοναδικούς στόχους τον πολλαπλασιασμό της κερδοφορίας των μονοπωλίων και την αύξηση της γεωπολιτικής ισχύος ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, δηλαδή αστικών τάξεων ισχυρών καπιταλιστικών χωρών (ΗΠΑ, Ρωσία, Βρετανία, Ιταλία κ.ά.) και περιφερειακών συμμάχων τους. Οι μόνιμα χαμένοι από αυτά τα επικίνδυνα παιχνίδια μονοπωλίων είναι οι λαοί, που έχουν ως μονόδρομο να αντιταχθούν στους σχεδιασμούς αυτούς, για την ανατροπή της αστικής εξουσίας σε κάθε χώρα, ώστε και οι φυσικοί πόροι να μπορούν να αξιοποιηθούν για τη λαϊκή ευημερία.