Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία τουλάχιστον τεσσάρων «ζωνών αποκλιμάκωσης των συγκρούσεων» στη Συρία και η υπογραφή σχετικού μνημονίου μεταξύ Ρωσίας, Τουρκίας και Ιράν, στο πλαίσιο των ενδοσυριακών έμμεσων διαβουλεύσεων, που ολοκληρώθηκαν την περασμένη Πέμπτη στην πρωτεύουσα του Καζακστάν, Αστάνα, δημιουργούν νέα δυναμική εξελίξεων στον πόλεμο της Συρίας που μετρά πλέον έξι χρόνια.

Η προσπάθεια ξεκίνησε ως πρωτοβουλία του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, με εντολή που έδωσε στο υπουργείο Αμυνας, αφού προηγουμένως (κατά τα φαινόμενα) εξασφάλισε τη συναίνεση της Γερμανίδας καγκελάριου, Αγκ. Μέρκελ και του Τούρκου Προέδρου, Ρ. Τ. Ερντογάν. Το μνημόνιο υπογράφηκε από εκπροσώπους της Ρωσίας, της Τουρκίας και του Ιράν στις 4 Μάη στην Αστάνα, με τη συγκατάθεση της συριακής κυβερνητικής αντιπροσωπείας και τη συναίνεση μέρους της συριακής ένοπλης αντιπολίτευσης (πλην αυτής που ελέγχεται πλήρως από τις ΗΠΑ, τη Σ. Αραβία κ.ά. και η οποία διαφοροποιήθηκε δημοσίως καταγγέλλοντας ως «ανεξήγητο» το ρόλο του Ιράν ως εγγυήτριας δύναμης...). Το μνημόνιο φαίνεται πως επιδιώκει την επίτευξη διαφόρων σκοπών. Μεταξύ αυτών ενδέχεται να είναι:

• Η ενίσχυση της συμφωνίας εκεχειρίας της 30ής Δεκέμβρη σε τέσσερις ζώνες των επαρχιών Ιντλίμπ, Χομς, Χαλέπι, Α. Γκούτα και περιοχές της νότιας Συρίας στα σύνορα με την Ιορδανία («συμπτωματικά» όλες βρίσκονται στη Δυτική Συρία, που βλέπει προς Μεσόγειο).
• Ο διαχωρισμός των αντικαθεστωτικών συριακών οργανώσεων σε συνεργάσιμες και τρομοκρατικές (διακαής πόθος της Μόσχας από την έναρξη της στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία στις 30/9/2015), ώστε να καταστεί αργότερα εφικτό «κοινό μέτωπο» με τις ΗΠΑ και άλλες χώρες.
• Η βολιδοσκόπηση συνθηκών προκειμένου να διαπιστωθεί εάν το σχέδιο των «ζωνών αποκλιμάκωσης συγκρούσεων» μπορεί να τύχει ευρύτερης αποδοχής από άλλες δυνάμεις (ΗΠΑ και οι άλλοι σύμμαχοί τους, πλην Τουρκίας), ώστε να επεκταθεί σε περισσότερες περιοχές ή ακόμη και στο μεγαλύτερο μέρος της Συρίας, μέχρι την «τελική λύση». Τον τερματισμό δηλαδή του πολέμου για το νέο μοίρασμα της «πίτας» μεταξύ ιμπεριαλιστών σε γεωπολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό, ενεργειακό επίπεδο...

Βασικές λεπτομέρειες γύρω από τις τέσσερις ζώνες είναι άγνωστες, κυρίως γιατί ακόμη δεν έχουν αποφασιστεί. Ρώσοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι και διπλωμάτες ανακοίνωσαν πως οι χάρτες για την οριοθέτηση των τεσσάρων ζωνών θα καθοριστούν έως τις 27 Μάη στη διάρκεια διαβουλεύσεων των τριών εγγυητριών δυνάμεων. Τις επόμενες δύο βδομάδες σχεδιάζεται να συγκροτηθεί ομάδα εργασίας από Ρώσους, Ιρανούς και Τούρκους αξιωματούχους, ώστε να οριοθετήσουν «οδικούς χάρτες» για το διαχωρισμό των ένοπλων οργανώσεων που δρουν στις περιοχές αυτές έως τις 4 Ιούνη. Ρώσοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι εκεί δεν θα επιχειρούν ρωσικά, συριακά, τουρκικά, αμερικανικά ή άλλα αεροσκάφη.

Ωστόσο, ο εκπρόσωπος Τύπου στο Πεντάγωνο υποστήριξε ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν δεσμεύονται από τους όρους του μνημονίου για τις τέσσερις ζώνες, επειδή δεν συμμετείχαν στην υπογραφή του (μολονότι ήταν παρούσες με την ιδιότητα του παρατηρητή)... Προειδοποίησε ότι οι ΗΠΑ «μπορούν να χτυπούν τους τρομοκράτες όπου και εάν βρίσκονται, ώστε να μη βρουν πουθενά καταφύγιο».

Σε κάθε περίπτωση, οι ρωσο-αμερικανικές κόντρες στη Συρία θα τεθούν επί τάπητος στη συνάντηση που θα έχουν στην Αλάσκα έως τις 11/5 ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Ρεξ Τίλερσον, και ο Ρώσος ομόλογός του, Σεργκέι Λαβρόφ. Αν τα βρουν, τότε ίσως το σχέδιο για τις «ζώνες αποκλιμάκωσης» να μη μείνει μία ακόμη άσκηση επί χάρτου.