«Ας έρθουν τα μάρμαρα ακόμη και με τη μορφή ενός μακροχρόνιου δανεισμού. Σημασία έχει να είναι στην Αθήνα, στην Ελλάδα».

Αυτή η, πρόσφατη, δήλωση-πρόταση του υπουργού Πολιτισμού, Ε. Βενιζέλου, προσδιορίζει τη νέα εξέλιξη στο ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο - όπου βρίσκονται από την εποχή που ο Ελγιν τα έκλεψε στις αρχές του 19ου αιώνα - στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης... το οποίο βρίσκεται ακόμη στο στάδιο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού.

Στην πραγματικότητα, αυτή η πρόταση για δανεισμό με ανταλλάγματα δεν είναι νέα. Σύμφωνα με τον υπουργό, είχε γίνει και επί εποχής της προηγούμενης θητείας του στο ΥΠΠΟ και επαναλήφθηκε λίγους μήνες πριν, στο συγχαρητήριο τηλεγράφημά του προς τη νέα υπουργό Πολιτισμού της Μ. Βρετανίας. Σε ό,τι αφορά στα ανταλλάγματα προς τη βρετανική «γενναιοδωρία», ο υπουργός πρόσθεσε πως «βεβαίως, εμείς δεν πρόκειται να υποτιμήσουμε τη χειρονομία αυτή του Βρετανικού Μουσείου και της βρετανικής κυβέρνησης. Θα φροντίσουμε να υπάρχουν πολύ σημαντικές, παγκοσμίου ενδιαφέροντος εκθέσεις στις αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου. Αυτό θα γίνεται σε μία συνεχή, περιοδική βεβαίως, αλλά συνεχή βάση. Δηλαδή σε μια αλληλουχία χωρίς κενό πολύ σημαντικών περιοδικών εκθέσεων».

Ετσι, λοιπόν, η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται επισήμως να προσφέρει - και μάλιστα σε συνεχή βάση - σημαντικές αρχαιότητές της στους Βρετανούς για να μπορεί να έχει τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Οσο κι αν ακούγεται κυνική αυτή η πρόταση, είναι λιγότερη κυνική από την ίδια την αποδοχή εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης του εκβιασμού των Βρετανών. Διότι, επί της ουσίας, η ελληνική κυβέρνηση κατάλαβε πολύ καλά τι εννοούσε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Τ. Μπλερ, τον περασμένο Μάρτη σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Το Βήμα», όταν έλεγε πως «τα Γλυπτά του Παρθενώνα ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο, όπως πληροφορούμαι, δε σκοπεύει να επιστρέψει οποιοδήποτε μέρος της συλλογής του στη χώρα προέλευσής της... Αξίζει να σκεφτεί κανείς ότι έξι εκατομμύρια άνθρωποι επισκέπτονται κάθε χρόνο το Βρετανικό Μουσείο και μπορούν να εκτιμήσουν την ομορφιά των Γλυπτών και την εξαίρετη συμβολή της Ελλάδας στον παγκόσμιο πολιτισμό».

Είναι γεγονός πως δεν αφήνεις έτσι εύκολα να σου φύγουν έξι εκατομμύρια εισιτήρια. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα θελήσεις να τα ξαναφέρεις κοντά σου με έκθεμα ή εκθέματα ανάλογης - όσο γίνεται - σημασίας με αυτά των Γλυπτών του Παρθενώνα. Και όπως φαίνεται, η ελληνική κυβέρνηση «έπιασε» το μήνυμα. Το ερώτημα είναι τι είδους αντικείμενα θα φεύγουν «περιοδικώς» προς το Βρετανικό Μουσείο. Η βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν» σε πρόσφατο δημοσίευμά της γράφει πως τα ανταλλάγματα θα αποτελούν σημαντικές ελληνικές αρχαιότητες, στις οποίες θα περιλαμβάνονται προτομές, γλυπτά και αμφορείς από την ίδια κλασική περίοδο με τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Με λίγα λόγια, για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, θα ανεβοκατεβαίνουν από Αθήνα προς Λονδίνο και τούμπαλιν σημαντικές κλασικές αρχαιότητες, με ό,τι μπορεί αυτό να συνεπάγεται για την ασφάλειά τους. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να ακουγόταν και η γνώμη του πλέον αρμόδιου κρατικού οργάνου για το θέμα, του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, τα μέλη του οποίου φρίττουν και συζητούν επί ώρες ακόμη και για την προσωρινή εξαγωγή σε ξένα μουσεία λιγότερων σε ποσότητα και νεότερων σε χρονολογία αντικειμένων από τις αρχαιολογικές και βυζαντινές μας συλλογές...

Κι όμως, ενώ πρόκειται για μια πρόταση την οποία ούτε στα καλύτερα όνειρά τους δεν τολμούν να «ακούσουν» οι διευθυντές ξένων μουσείων, οι Βρετανοί δε φαίνονται θετικοί - μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές τουλάχιστον - στην αποδοχή της. Ζητούν περισσότερα ή δε θέλουν να χάσουν το εισπρακτικό «κελεπούρι» που ονομάζεται Γλυπτά του Παρθενώνα; `Η μήπως πρόκειται για μία ακόμη έκφραση του βρετανικού κυνισμού; Ο οποίος έχει εκφραστεί και με άλλους τρόπους σε ό,τι αφορά στο συγκεκριμένο θέμα. Ας μην ξεχνάμε τις πρόσφατες αποκαλύψεις για την καταστροφική «συντήρηση» των Γλυπτών κατά τη δεκαετία του '30, αλλά και τα δείπνα (!) στην αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου όπου εκτίθενται.

Αν η ελληνική κυβέρνηση εκτιμά, διά στόματος Ε. Βενιζέλου, ότι ο διαμελισμός των στοιχείων του Παρθενώνα είναι «τεράστιο, διεθνές... οικουμενικό, πολιτιστικό πρόβλημα», τότε τα Γλυπτά δεν (μπορεί να) έχουν ανταλλακτική αξία, και ως εκ τούτου, η ελληνική κυβέρνηση, όχι μόνο θα έπρεπε να μην προχωρήσει σε τέτοιου είδους προτάσεις, αλλά να απαιτήσει την επιστροφή τους χωρίς όρους. Αν όμως, εν τέλει, η φετιχοποίηση, εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας, των Γλυπτών του Παρθενώνα απηχεί τον εθνικισμό της εγχώριας αστικής τάξης, τότε θα πρέπει να γίνει καθαρό, πως η επιστροφή τους κάθε άλλο παρά «εθνικό θέμα» είναι. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως αυτή η «υπερκινητικότητα» της ελληνικής πλευράς τα τελευταία χρόνια για την επιστροφή των Γλυπτών συνδέεται άμεσα και κοινώς ομολογούμενα με την άλλη... «εθνική υπόθεση» του 2004.

Οσο δύσκολο είναι στα προπαγανδιστικά επιτελεία της αστικής τάξης να εξηγήσουν για ποιο λόγο είναι «εθνική υπόθεση» οι Ολυμπιακοί Αγώνες, άλλο τόσο δύσκολο είναι να εξηγήσουν τους λόγους που οι ελληνικές κυβερνήσεις της τελευταίας 20ετίας έχουν αναδείξει την επιστροφή των Γλυπτών σε «εθνική διεκδίκηση». Ενώ, αντιθέτως, ανάλογη κινητικότητα δεν παρατηρείται για την επιστροφή της Αφροδίτης της Μήλου ή για τη Νίκη της Σαμοθράκης.

Ο υπουργός Πολιτισμού σε πρόσφατες δηλώσεις του από τη Θεσσαλονίκη είπε πως «δεν κάνουμε ένα κίνημα επιστροφής όλων των αρχαιοελληνικών και βυζαντινών θησαυρών στην κοιτίδα τους. Θεωρούμε ότι τα αγαθά αυτά της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς κακώς βρέθηκαν εκτός Ελλάδος, υπό τις συνθήκες που βρέθηκαν, αλλά εν πάση περιπτώσει υπάρχει μια πραγματικότητα αιώνων τώρα πια, άρα σεβόμαστε αυτή την πραγματικότητα για όσα δεν είναι προϊόντα αρχαιοκαπηλίας και για όσα δεν έχουν διαφύγει βεβαίως παρανόμως και κατά παράβαση της αρχαιολογικής νομοθεσίας». Δεδομένου ότι τα ξένα μουσεία διαθέτουν ελληνικές αρχαιότητες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων «βρέθηκε» εκεί καταστρατηγώντας το σύνολο της αρχαιολογικής νομοθεσίας, η ελληνική κυβέρνηση και μόνο με αυτό το επιχείρημα θα έπρεπε να έχει ξεσηκώσει, όντως, νομικό «κίνημα» επιστροφής.

Δεν το κάνει όμως γι' αυτά, αλλά το κάνει για τον Παρθενώνα. Γιατί; Διότι, σύμφωνα πάντα με τον υπουργό, «τα Μάρμαρα του Παρθενώνα δεν είναι αντικείμενο υψίστης αρχαιολογικής αξίας, όπως, για παράδειγμα, η Αφροδίτη της Μήλου, η Νίκη της Σαμοθράκης. Είναι μέλη ενός ακίνητου μνημείου. Εχουμε διαμελισμό ενός κτίσματος που υπάρχει και χάσκει και θέλουμε να αποκαταστήσουμε την ακεραιότητα του μνημείου». Πιο πριν, στην ίδια δήλωση, ο υπουργός επανέλαβε το γνωστό, ότι το Νέο Μουσείο Ακρόπολης δεν μπορεί να μην έχει τα Γλυπτά. Απλά υπενθύμισε πως τα Γλυπτά θα τοποθετηθούν σε ειδικά αφιερωμένη σε αυτά αίθουσα του νέου μουσείου. Συνεπώς δεν πρόκειται για καμία αποκατάσταση ακεραιότητας του Παρθενώνα.

Πιο κάτω έκανε λόγο για «ειδικό πρόβλημα που αφορά το μέγιστο συμβολικό μνημείο του πολιτισμού, του δυτικού πολιτισμού». Σε αυτό το επιχείρημα, το οποίο βέβαια δεν είναι καινούριο, είχε απαντήσει ο καθηγητής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ και βουλευτής του ΚΚΕ, Γιώργος Χουρμουζιάδης, σε συνέντευξή του στο «Ρ» πριν μερικούς μήνες: «Μα ο συμβολισμός δεν έχει εθνικά σύνορα. Αυτά συμβολίζουν έναν πολιτισμό μιας συγκεκριμένης εποχής, είτε είναι εδώ είτε όχι. Αυτός ο συμβολισμός δεν αίρεται ακόμη κι αν βρίσκονταν στο Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας. Μόνο γεωγραφικός συσχετισμός θα προκύψει από το να έρθουν δίπλα στον Παρθενώνα. Ετσι κι αλλιώς δεν πρόκειται να επανατοποθετηθούν στον Παρθενώνα, αλλά θα πάνε πάλι σε μουσείο».

Μέχρι να έρθουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Ελλάδα, η κυβέρνηση θα πρέπει να ασχοληθεί περισσότερο με την ουσιαστική προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, εντός της χώρας.