Στο «πολυνομοσχέδιο», που από την Παρασκευή συζητιέται στη Βουλή, προβλέπεται μεταξύ άλλων ότι από 1/1/2015 οι τομείς του κλάδου Επικουρικής Ασφάλισης του ΤΕΑΠΑΣΑ και το Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Προσωπικού Ιδρυμάτων Εμπορικού Ναυτικού (TEAΠΙΕΝ) εντάσσονται υποχρεωτικά στο Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) και διέπονται από τις διατάξεις της νομοθεσίας του και τη γενικότερη νομοθεσία, όπως κάθε φορά ισχύουν (άρθρο 221).

Στο ίδιο άρθρο προβλέπεται ότι με Κοινή Υπουργική Απόφαση θα καθορίζονται οι τεχνικές παράμετροι από τις οποίες θα προκύπτει «συντελεστής βιωσιμότητας», ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία ετήσιων ελλειμμάτων σε ταμειακή και δεδουλευμένη βάση, για το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων (ΜΤΠΥ), τους ειδικούς Κλάδους και Λογαριασμούς των Μετοχικών Ταμείων Στρατού, Αεροπορίας και Ναυτικού (ΜΤΣ, ΜΤΑ, ΜΤΝ).

Οι αλλαγές αυτές θα συμπιέσουν προς τα κάτω τις παροχές των ασφαλισμένων και συγκεκριμένα το ύψος του εφάπαξ (θα καθορίζεται με το νέο μαθηματικό τύπο), αλλά και των συντάξεων, καθώς τα Ταμεία αυτά υπάγονται στη ρήτρα του μηδενικού ελλείμματος και υπόκεινται στις μειώσεις που ανακοινώνει κάθε τρίμηνο το ΕΤΕΑ.

Σύμφωνα με τα σωματεία των ενστόλων, οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις οδηγούν σε μείωση των εφάπαξ από 40%-50%. Για να διασκεδάσει, όμως, τις εντυπώσεις, το υπουργείο Εργασίας έκανε προσθήκη στο «πολυνομοσχέδιο», σύμφωνα με την οποία θα ισχύει διαφορετικός συντελεστής βιωσιμότητας για τα εφάπαξ των ενστόλων, ώστε οι μειώσεις να είναι μικρότερες και οι περικοπές να γίνονται σταδιακά.

Ακολούθησε άλλη προσθήκη, με την οποία το υπουργείο Εργασίας δίνει τη δυνατότητα να μετατραπούν το Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Απασχολούμενων στα Σώματα Ασφαλείας (ΤΕΑΠΑΣΑ) και το Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Προσωπικού Ιδρυμάτων Εμπορικού Ναυτικού (ΤΕΑΠΙΕΝ) σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου μέχρι το τέλος του έτους. Δηλαδή, αντί να ενταχθούν στο ΕΤΕΑ, μπορούν να γίνουν Επαγγελματικά Ταμεία. Προϋπόθεση είναι να έχει προηγηθεί η σύμφωνη γνώμη των αντιπροσωπευτικότερων οργανώσεων των κλάδων ασφαλισμένων και να έχει εκπονηθεί αναλογιστική μελέτη.

Η συγκεκριμένη ρύθμιση βάζει τους ενστόλους να διαλέξουν ανάμεσα στη Σκύλλα του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) και τη Χάρυβδη των Επαγγελματικών Ταμείων, με δεδομένη και στις δυο περιπτώσεις την παραπέρα συρρίκνωση των συνταξιοδοτικών τους δικαιωμάτων και των άλλων παροχών. Από αυτή την άποψη, δεν είναι μια εξέλιξη που αφορά στενά τους εργαζόμενους στα Σώματα Ασφαλείας, αλλά σηματοδοτεί τη γενικότερη τάση σε ό,τι αφορά την πολιτική της κυβέρνησης απέναντι στα επικουρικά ταμεία, όσα έχουν απομείνει.

Ας δούμε όμως τι θα σημάνει η μία και η άλλη εξέλιξη για τους ενστόλους και αν οι συνέπειες από τη μετατροπή των επικουρικών τους ταμείων σε επαγγελματικά δικαιολογεί τις θριαμβολογίες της κυβέρνησης ότι «δίνει λύση». Το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης δημιουργήθηκε με το νόμο 4052/2012 και σε αυτό συμμετέχει η συντριπτική πλειοψηφία των σημερινών συνταξιούχων (περίπου ένα εκατομμύριο) και η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων - ασφαλισμένων για επικούρηση (περίπου 2,5 εκατ.)

Μεταξύ άλλων, στο ΕΤΕΑ έχουν υπαχθεί: Το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Μισθωτών (ΕΤΕΑΜ), τομείς του Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης Ιδιωτικού Τομέα (ΤΕΑΙΤ), το Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΕΑΔΥ) και οι τομείς αυτού ΤΕΑΠΟΚΑ και ΤΑΔΚΥ, οι τομείς του Κλάδου Επικουρικής Ασφάλισης του Ταμείου Ασφάλισης Υπαλλήλων Τραπεζών και Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας (ΤΑΥΤΕΚΩ), ο Κλάδος Ασφάλισης Προσωπικού ΔΕΗ του ΤΑΥΤΕΚΩ, ως προς τους κατ' επικουρική ασφάλιση ασφαλισμένους του και άλλα.

Ο νόμος για το ΕΤΕΑ ορίζει ότι η επικουρική σύνταξη για τους ασφαλισμένους, από 1/1/2001 και μετά, θα υπολογίζεται εξ ολοκλήρου με βάση το νέο σύστημα (ατομικό - κεφαλαιοποιητικό). Δηλαδή το ποσό της σύνταξης είναι ακαθόριστο και ατομικό και θα προσδιορίζεται από:

• Τα δημογραφικά δεδομένα.
• Το ατομικό ποσό συσσώρευσης εισφορών με επιτόκιο που καθορίζεται ανάλογα με τη μεταβολή του μισθού των εργαζομένων.
• Το επιτόκιο προεξόφλησης.
• Τη μεταβιβασιμότητα της σύνταξης.

Με δυο λόγια, οι εργαζόμενοι - ασφαλισμένοι στο ΕΤΕΑ γνωρίζουν μόνο τι πληρώνουν για την επικουρική τους σύνταξη (καθορισμένες εισφορές), δεν τους δίνεται όμως καμιά εγγύηση για το ύψος της σύνταξής τους! Με βάση αυτό το νέο τρόπο υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων, οι δικαιούχοι του ΕΤΕΑ είδαν τις συντάξεις τους φέτος να μειώνονται από την 1 Ιούλη κατά 5,2%, ενώ το φθινόπωρο αναμένεται να επαναϋπολογιστούν (και να μειωθούν ξανά), με βάση τη «ρήτρα για μηδενικό έλλειμμα» του Ταμείου που προβλέπει ο νόμος.

Με τον ίδιο τρόπο, μειώσεις θα εφαρμοστούν και στα υπόλοιπα επικουρικά ταμεία που δεν υπάγονται στο ΕΤΕΑ, από την 1/1/2015. Η νέα μείωση υπολογίζεται στο 3%, δεν αποκλείεται όμως να είναι ακόμα μεγαλύτερη.

Η υποτιθέμενη «εναλλακτική» δυνατότητα που έχουν οι ένστολοι, είναι η δημιουργία ενός Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης, που είναι μια μορφή ιδιωτικής «ασφάλισης». Και τα ΤΕΑ, όπως το ΕΤΕΑ, είναι φορείς καθορισμένων εισφορών και όχι παροχών. Δηλαδή, σε αντίθεση με τη Δημόσια Ασφάλιση, το μέλος του ΤΕΑ δε γνωρίζει, ούτε κανείς εγγυάται τι θα πάρει όταν συνταξιοδοτηθεί. Για κάθε εργαζόμενο υπάρχει ατομικός λογαριασμός και βασίζεται στην κεφαλαιοποίηση των εισφορών του καθενός και στις αποδόσεις τους, οι οποίες μπορεί να είναι και αρνητικές.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον τρόπο λειτουργία των ΤΕΑ αποτελεί η λειτουργία του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης Υπαλλήλων Φαρμακευτικών Εργασιών (ΤΕΑΥΦΕ), το οποίο από επικουρικό έγινε Επαγγελματικό το Μάρτη του 2013. Στη μετατροπή πρωτοστάτησαν οι δυνάμεις ΠΑΣΚΕ - ΔΑΚΕ - «Αυτόνομη Παρέμβαση» που πλειοψηφούν στη διοίκηση της Ομοσπονδίας Ιατρικών Επισκεπτών και μετά τη μετατροπή συμμετέχουν στη διοίκηση του Ταμείου. Προηγήθηκε η σύνταξη αναλογιστικής μελέτης, όπως προβλέπει ο νόμος.

Να, τι έλεγε η Ομοσπονδία αυτή, πανηγυρίζοντας για τη μετατροπή του ΤΕΑΥΦΕ σε Επαγγελματικό Ταμείο: «Το ΤΕΑΥΦΕ το ξαναπαίρνουν στα χέρια τους αυτοί που το έφτιαξαν, οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες. Το όνειρο έγινε πραγματικότητα. Το ΤΕΑΥΦΕ ξαναγεννιέται». Ομως τα πραγματικά «πανηγύρια» άρχισαν αμέσως μετά:

• Το Μάη του 2013 η διοίκηση του Ταμείου ανακοίνωσε ότι δεν καλύπτει το κόστος των κατασκηνώσεων για τα παιδιά των ασφαλισμένων. Οπως σημείωνε, «η δαπάνη αυτή πρέπει να βαρύνει το χρήστη των παρεχόμενων υπηρεσιών αποκλειστικά και μόνο, η παροχή αυτή καθίσταται αδύνατη. Για να καλυφθεί μια τέτοια δαπάνη, θα πρέπει ή να μειωθούν οι συντάξεις κατά 2% ή να αυξηθούν αντίστοιχα οι ασφαλιστικές εισφορές»!
• Τον Οκτώβρη του 2013 ανακοίνωσε αναδρομική μείωση (από το Μάρτη του 2013) στις συντάξεις τουλάχιστον 20%! Σύμφωνα με τη διοίκηση, η μέση σύνταξη του ΤΕΑΥΦΕ θα πρέπει φτάσει τα επόμενα χρόνια στα 140 ευρώ, προκειμένου «να διασφαλιστεί η βιωσιμότητά του Ταμείου, να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις και τα συσσωρευμένα ελλείμματα, τα οποία κληρονόμησε και να πάρουν σύνταξη οι σημερινοί και οι μελλοντικοί ασφαλισμένοι»!

Αποκαλυπτικά για τα ΤΕΑ είναι και τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τα οποία το 2008 τα Ταμεία αυτά είχαν σε παγκόσμιο επίπεδο απώλειες που άγγιξαν τα 9 τρισ. δολάρια! Υπολογίζεται πως τότε χάθηκε τουλάχιστον το 25% της περιουσίας τους, η οποία προερχόταν από τις εισφορές εκατομμυρίων εργαζομένων.

Συμπερασματικά, τόσο το ΕΤΕΑ, όσο και τα ΤΕΑ είναι μέρος της στρατηγικής συρρίκνωσης των δημόσιων συνταξιοδοτικών συστημάτων και κυριαρχίας των ιδιωτικών συστημάτων ασφάλισης, που μόνο συνταξιοδοτικά δεν είναι. Ουσιαστικά, είναι χρηματοπιστωτικά προϊόντα που τζογάρουν τις εισφορές των ασφαλισμένων, οι οποίοι ξέρουν τι θα πληρώσουν (καθορισμένες εισφορές), αλλά δεν ξέρουν τι θα πάρουν (μη καθορισμένες παροχές), αφού είναι ευάλωτα σε κάθε διακύμανση της καπιταλιστικής οικονομίας και είναι πολύ πιθανόν να έχουν και μηδενική απόδοση ή και απώλειες από τις εισφορές που «επενδύθηκαν».

Η εξέλιξη στα επικουρικά ταμεία των ενστόλων φέρνει για άλλη μια φορά στην επιφάνεια το ζήτημα συνολικά του ασφαλιστικού συστήματος, όπως αυτό διαμορφώνεται με βάση τις κατευθύνσεις που έχουν συναποφασίσει οι κυβερνήσεις των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Στη «Λευκή Βίβλο» της ΕΕ για τις συντάξεις (Φλεβάρης 2012), η οποία φέρει τον παραπλανητικό τίτλο «Ατζέντα για επαρκείς και βιώσιμες συντάξεις», περιγράφεται με σαφήνεια ο στόχος τους: Η κυριαρχία των ιδιωτικών ασφαλιστικών συστημάτων και η περαιτέρω μείωση των δημόσιων συνταξιοδοτικών συστημάτων, των οποίων, έτσι ή αλλιώς, η λειτουργία θα προσομοιάζει των ιδιωτικών.

Στη «Λευκή Βίβλο», η Ευρωπαϊκή Ενωση ομολογεί κυνικά ότι «η κρίση έχει καταδείξει την ευπάθεια των κεφαλαιοποιητικών συνταξιοδοτικών συστημάτων σε χρηματοπιστωτικές κρίσεις και σε περιόδους οικονομικής ύφεσης». Ωστόσο, επιχαίρει καθώς «κατά την τελευταία δεκαετία σημειώθηκε σημαντική πρόοδος σε ό,τι αφορά τη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων. (...) όπως η μετατόπιση από συστήματα καθορισμένων παροχών σε συστήματα καθορισμένων εισφορών ή η ίδρυση υποχρεωτικών κεφαλαιοποιητικών πυλώνων».