Σάββατο 1 Μάρτη 2014 - Κυριακή 2 Μάρτη 2014
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 22
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
ΜΑΡΞ - ΕΝΓΚΕΛΣ - ΛΕΝΙΝ
«Για το Γυναικείο Ζήτημα»

Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»

Με αφορμή την επέτειο της 8ης Μάρτη πολλά θα ειπωθούν και θα γραφτούν για το θέμα. Με το γυναικείο ζήτημα ασχολούνται οι πάντες - ο καθένας από τη σκοπιά του - πρώτα απ' όλα τα κράτη και διακρατικοί οργανισμοί όπως η ΕΕ που σταθερά εξειδικεύουν την ιδεολογική και πολιτική παρέμβασή τους στο γυναικείο πληθυσμό. Αστικές και οπορτουνιστικές θεωρητικές προσεγγίσεις ενώ παρακάμπτουν την κοινωνική - ταξική ρίζα του γυναικείου ζητήματος προβαίνουν σε μια γενικευμένη αντιεπιστημονική θεώρηση, η οποία υποβαθμίζει έως εξαφανίσεως την ίδια τη βιολογική υπόσταση του φύλου, μιλώντας για κοινωνική κατασκευή του. Φυσικά, ο ρόλος των δύο φύλων, οι κοινωνικές συνήθειες και συμπεριφορές είναι αποτέλεσμα της δοσμένης κάθε φορά κοινωνίας, του επιπέδου ανάπτυξής της, αυτό όμως σε καμιά περίπτωση δεν εξαφανίζει τη βιολογική διαφορά των δύο φύλων. Αυτό το θεωρητικό ανακάτεμα, που είναι της μόδας, έχει ως συνέπεια την υποβάθμιση του γυναικείου ζητήματος ως κοινωνικού - ταξικού ζητήματος και αποκρύπτει τις προϋποθέσεις για την επίλυσή του.

Στη σημερινή εποχή στο γυναικείο ζήτημα επιδρά το ίδιο το γεγονός της διατήρησης παρωχημένων σχέσεων παραγωγής - των καπιταλιστικών - που αποτελούν φρένο στην ολόπλευρη ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Πράγμα που περιορίζει τη δυνατότητα μια σειρά από δραστηριότητες του ατομικού νοικοκυριού να ενταχθούν στη μεγάλη κοινωνική παραγωγή. Ζήτημα που για να λυθεί απαιτεί άλλη κοινωνική οργάνωση και ανάλογες υποδομές. Την ίδια στιγμή παραμένουν και ενισχύονται μια σειρά κοινωνικές προλήψεις που επιδρούν αρνητικά, π.χ. θρησκεία, παραδόσεις κ.ά.

Η ίδια η οικονομική κρίση αλλά και οι γενικότερες ανάγκες του καπιταλισμού για εργασία με περιορισμένα δικαιώματα, με «ευελιξία», χωρίς σταθερό εργάσιμο χρόνο, έχουν ως πρώτα θύματα τις εργαζόμενες γυναίκες.

Ο «Ριζοσπάστης» με τη σημερινή παρουσίαση θυμίζει μια συλλογή κειμένων των Μαρξ - Ενγκελς - Λένιν για το γυναικείο ζήτημα που είχε εκδοθεί με τον ομώνυμο τίτλο από τη «Σύγχρονη Εποχή».

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: 1) Η καπιταλιστική εκμετάλλευση της γυναικείας και παιδικής εργασίας και οι κοινωνικές της συνέπειες. 2) Ο αγώνας για την απελευθέρωση της γυναίκας. Το γυναικείο κίνημα. 3) Σοσιαλισμός, κομμουνισμός και χειραφέτηση της γυναίκας. 4) Οικογένεια, γάμος, έρωτας.

Κομβικό ζήτημα για την κατανόηση του γυναικείου ζητήματος είναι η κατανόηση της εξέλιξης της οικογένειας, η ιστορική εξέλιξη του φαινομένου. Το έργο του Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» αποτελεί κλειδί για την κατανόηση τόσο των ιστορικών καταβολών της οικογένειας όσο και για την αναγνώριση της ύπαρξης του γυναικείου ζητήματος ακόμα και σήμερα που μια σειρά νομικές διακρίσεις σε βάρος της γυναίκας έχουν καταργηθεί. Στη συλλογή δημοσιεύεται το αντίστοιχο μέρος της «Καταγωγής» με τίτλο «Η οικογένεια».

Ο Μαρξ και ιδιαίτερα ο Ενγκελς έδειξαν πολύ μεγάλη προσοχή για τις επιστημονικές εργασίες «Η αρχαία κοινωνία» του Μόργκαν και «Η μητριαρχία» του Μπάχοφεν, επιστημονικές εργασίες που με διαστρέβλωση αντιμετωπίστηκαν από την αστική τάξη.

Οπως χαρακτηριστικά λέει ο Λένιν, η Οχτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία σάρωσε αμέσως τους αστικούς νόμους ανισοτιμίας της γυναίκας: «Μέσα σε δύο χρόνια, σε μια από τις πιο καθυστερημένες χώρες της Ευρώπης, η σοβιετική εξουσία έκανε για την απελευθέρωση της γυναίκας, για την ισοτιμία της με το ισχυρό φύλο τόσα όσα δεν έκαναν μέσα σε 130 χρόνια όλες μαζί οι προηγμένες, φωτισμένες ρεπουμπλικάνικες "δημοκρατίες" όλου του κόσμου (...) Δεν άφησε πέτρα πάνω στην πέτρα από τα οικοδομήματα της αστικής ψευτιάς και της αστικής υποκρισίας» (σελ. 118 - 119).

Φυσικά, όπως επισημαίνει και ο ίδιος ο Λένιν, δεν ήταν αρκετό. Ομως, δείχνει το νέο που έφερε η κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας το 1917 στη Ρωσία. Δείχνει την ώθηση που δόθηκε στην πάλη των εργαζόμενων γυναικών για νομική ισοτιμία με τον άνδρα και στις καπιταλιστικές χώρες. Στην ίδια κατεύθυνση συνέβαλε και η επαναστατική εργατική πάλη εντός των καπιταλιστικών χωρών, όπου πολλές μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμοί προέκυψαν ως υποπροϊόν της επανάστασης. Το κείμενο του Λένιν «Η διεθνής μέρα των εργατριών» επισημαίνει τόσο την προέλευση της ανισοτιμίας όσο και την προοπτική λύσης του ζητήματος στο πλαίσιο της κεντρικά σχεδιασμένης παραγωγής, της ολόπλευρης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, που αποτελεί τη βάση για την κατάργηση κάθε κοινωνικής διάκρισης και διαφοράς.

Ο μαρξισμός εντόπισε πολύ έγκαιρα το γεγονός πως ανούσιες δουλειές του σπιτιού στις οποίες σπαταλιέται πολύς χρόνος εργασίας χωρίς λόγο, θα μπορούσαν να αποτελούν κοινωνικά οργανωμένες υπηρεσίες. Αυτές οι εργασίες σήμερα πέφτουν συνήθως στις πλάτες της γυναίκας, αλλά η ουσία δεν αλλάζει ακόμα και όταν τις μοιράζεται το ζευγάρι, από κοινωνική σκοπιά παραμένουν ανούσιες. Η άμεσα κοινωνική παραγωγή του σοσιαλισμού - κομμουνισμού είναι που δίνει τη δυνατότητα λειτουργίες του ατομικού νοικοκυριού να γίνονται υπόθεση της κοινωνίας, πράγμα που αυξάνει τον ελεύθερο χρόνο και απελευθερώνει το ανδρόγυνο από μια σειρά απαραίτητες αλλά ανούσιες δουλειές του σπιτιού.

Η εργατική εξουσία από τα πρώτα χρόνια της έκανε σοβαρά βήματα με την οργάνωση παιδικών και βρεφικών σταθμών, υποδομές για τη φροντίδα ηλικιωμένων και ανήμπορων. Μέσα στους χώρους εργασίας ή κοντά σε αυτούς οργανώθηκαν εστιατόρια, αντίστοιχες υπηρεσίες Υγείας και πρόληψης, υποδομές για δημιουργικό ελεύθερο χρόνο. Ακόμα και μια σειρά άλλες διαδικασίες, όπως τα καθημερινά ψώνια, μπορούσαν να γίνονται συλλογικά και να παραδίδονται στον τόπο δουλειάς ή στο σπίτι. Ολα αυτά δεν μπόρεσαν ακόμα να λύσουν το γυναικείο ζήτημα, ενώ και σε επίπεδο συνείδησης υπήρχαν επιβιώσεις σε βάρος του γυναικείου φύλου. Η υποχώρηση από το βάθεμα των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής και η υποχώρηση προς τον καπιταλισμό είχε αρνητικές επιπτώσεις, ενισχύοντας τις αρνητικές επιβιώσεις στο επίπεδο της συνείδησης και στη θέση της γυναίκας.

Από τα κείμενα της συλλογής αναδημοσιεύουμε την ακόλουθη ομιλία του Λένιν, που έγινε μετά την επανάσταση, το 1921, στην επέτειο της 8ης Μάρτη:«Δεν μπορούμε να τραβήξουμε τις μάζες στην πολιτική, χωρίς να τραβήξουμε σ' αυτήν τις γυναίκες. Γιατί οι γυναίκες που εκπροσωπούν το μισό ανθρώπινο γένος, καταπιέζονται στον καπιταλισμό δύο φορές περισσότερο. Η εργάτρια και η αγρότισσα καταπιέζονται από το κεφάλαιο και επιπλέον, ακόμα και στις πιο δημοκρατικές αστικές δημοκρατίες, παραμένουν, πρώτον, ανισότιμες, γιατί ο νόμος δεν τις εξισώνει με τον άνδρα, δεύτερον, και αυτό είναι το σπουδαιότερο, παραμένουν στην "οικιακή εργασία", "σκλάβες του σπιτιού", πνιγμένες στην πιο ασήμαντη, την πιο μαύρη και άραχλη, την πιο βαριά και αποβλακωτική για τον άνθρωπο δουλειά της κουζίνας και γενικά στις δουλειές του απομονωμένου οικογενειακού νοικοκυριού.

Η μπολσεβίκικη σοβιετική επανάσταση κόβει τις ρίζες της καταπίεσης και της ανισότητας των γυναικών τόσο βαθιά, όσο δεν τόλμησε να τις κόψει κανένα κόμμα και καμιά επανάσταση στον κόσμο. Σύμφωνα με το νόμο σε μας, στη Σοβιετική Ρωσία, δεν έμεινε ίχνος από την ανισότητα της γυναίκας απέναντι στον άντρα. Η σοβιετική εξουσία κατάργησε πέρα για πέρα την εξαιρετικά ποταπή, αισχρή, υποκριτική ανισότητα στο οικογενειακό δίκαιο, την ανισότητα απέναντι στο παιδί.

Αυτό δεν είναι παρά το πρώτο βήμα προς τη χειραφέτηση της γυναίκας. Καμιά από τις αστικές, ακόμα και τις πιο ελεύθερες δημοκρατίες, δεν τόλμησε να κάνει έστω και τώρα αυτό το βήμα. Δεν το αποτόλμησε από το φόβο μπροστά στην "ιερή ατομική ιδιοκτησία".

Το δεύτερο και κυριότερο βήμα είναι η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στη γη και τα εργοστάσια. Ετσι και μόνο έτσι ανοίγεται ο δρόμος προς την πλήρη και πραγματική χειραφέτηση της γυναίκας, τη λύτρωσή της από την "οικιακή εργασία", με το πέρασμα από το μικρό μεμονωμένο οικιακό νοικοκυριό στο μεγάλο, το κοινωνικοποιημένο.

Το πέρασμα αυτό είναι δύσκολο, γιατί εδώ πρόκειται για μετατροπή της πιο ριζωμένης, συνηθισμένης, πισωδρομικής, αποστεωμένης (το σωστότερο θα ήταν να πούμε της ασχήμιας και της βαρβαρότητας και όχι "τάξης πραγμάτων"). Το πέρασμα, όμως, αυτό άρχισε, η υπόθεση προχωρεί, μπήκαμε στον καινούριο δρόμο».

Συνολικά τα κείμενα της συλλογής, όσον αφορά τα γεγονότα, αποτυπώνουν την εποχή που γράφτηκαν. Η ανάγνωσή τους πείθει ότι παραμένουν επίκαιρα αφού προσεγγίζουν το ζήτημα από τη σκοπιά του μέλλοντος της κοινωνίας, επίσης προσφέρονται για τη γνωριμία με τα γραπτά των Μαρξ - Ενγκελς και Λένιν για μια σειρά κοινωνικά φαινόμενα, όπως η πορνεία, η αστική ηθική και άλλα.

Τέλος, υπενθυμίζουμε άρθρο που δημοσιεύει η ΚΟΜΕΠ (2ο τεύχος του 2014) που κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες, με σύγχρονες πλευρές του ζητήματος, με τον τίτλο «Κριτική της πολιτικής της ΕΕ για τις γυναίκες».


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ