Το τελευταίο μετρό | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΤΡΙΦΟ

Το τελευταίο μετρό

Σε επανέκδοση μια καλή ταινία του Φρανσουά Τριφό, όχι όμως η καλύτερή του κι ας βραβεύτηκε με 10 ολόκληρα Σεζάρ, ως επιστέγασμα της θετικής αποδοχής κοινού τε και κριτικών. Με μορφή λίγο πολύ συμβατικού μελοδράματος που αρνείται διακριτικά να εξασκήσει τις επιλογές του, η ταινία συνιστά κατά πρώτον μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε μια γυναίκα και δύο άνδρες που παραπέμπει σε ρομαντικό διαλογισμό πάνω στον έρωτα, την αφοσίωση, τον ηρωισμό και την Ιστορία.

Η ιστορία στο «ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΤΡΟ» εκτυλίσσεται στα πλαίσια μιας πολύ συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Εκείνη της ναζιστικής Κατοχής, χρόνια κατ' εξοχήν διαταραγμένα που ενέπνευσαν ποικιλότροπα το γαλλικό σινεμά. Με δεδομένο το αδύνατον μιας ευθείας αναφοράς στην πολιτική της κυβέρνησης του Βισύ, των δηλωμένων συνεργατών των Ναζί, λόγω της υφιστάμενης στυγνής λογοκρισίας, οι κινηματογραφιστές υποχρεώθηκαν να περιβάλουν τις ταινίες που εμψύχωναν και προέτρεπαν τους Γάλλους σε αντίσταση στην χιτλερική κτηνωδία, με ιστορίες μυθοπλασίας μεσαιωνικού περιβλήματος, με λειτουργίες συμβολικές και αλληγορικές όπως π.χ. συμβαίνει στην ταινία «ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ» (1942) του Μαρσέλ Καρνέ, σε σενάριο Ζακ Πρεβέρ. `Η σε λειτουργίες υπαινικτικές όπως συμβαίνει στο αστυνομικό θρίλερ του Ανρί Ζορζ Κλουζό «ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ» (1943) που καταδείχνει τον όλεθρο στον οποίο έριξαν ένα μικρό χωριό οι ανώνυμες επιστολές ενός καλοθελητή. Στην πραγματικότητα η ταινία καυτηριάζει τις ανώνυμες καταγγελίες προς τις αρχές κατοχής, φαινόμενο που οργιάζει την κατοχική τετραετία. Μετά το πέρας του πολέμου, η περίοδος της γερμανικής Κατοχής προσεγγίζεται κύρια μέσα από την οπτική της σύγκρουσης ανάμεσα στις δυνάμεις της αντίστασης κι εκείνες των δυνάμεων κατοχής και των συνεργατών τους.

Ο Τριφό - που έζησε τα παιδικά του χρόνια μες την Κατοχή - επηρεάστηκε βαθιά από το ημι-ντοκιμαντέρ του Μαρσέλ Οφύλς «LE CHAGRIN ET LA PITIE» (Η ΟΔΥΝΗ ΚΑΙ Ο ΟΙΚΤΟΣ) του 1969, όπου αποκαλύπτεται η δειλία και οι συνήθεις συμβιβασμοί των κατοίκων στην μικρή πόλη του Κλερμόν Φεράν. Το ιστορικό αυτό ντοκιμαντέρ ανέτρεψε άρδην την μυθολογία των γκωλιστών που περιγράφει μια, παραδομένη στον εχθρό από την ελίτ της, Γαλλία, καθολικά αντιστεκόμενη. Η ταινία του Οφύλς συμβάλλει στην προοδευτική μετατροπή της κινηματογραφικής οπτικής πάνω στην περίοδο της Κατοχής και επιτείνει τις τάσεις ανάλυσης των διαταραγμένων συμπεριφορών της καθημερινότητας και των πογκρόμ κατά των Εβραίων. Ρενέ Κλεμάν, Ζαν-Πιέρ Μελβίλ, Αλαίν Ρενέ, Ζακ Ριβέτ, Λουί Μαλ, Πατρίκ Μοντιανό, Κλωντ Μπερί είναι μερικά μόνο ονόματα από τους κινηματογραφιστές που παρήγαν σημαντικό έργο για την εν λόγω περίοδο ενώ το γεγονός και μόνο, ότι αρκετοί δημιουργοί επανέρχονται - ακόμη και σήμερα - στην ίδια περίοδο, αποδεικνύει αφ' ενός το ατέρμονο βάθος των πληγών και αφ' ετέρου την ανάγκη για περαιτέρω κινηματογραφική εμβάθυνση σε πλήθος αθέατων αλλά και ενσυνείδητα θαμμένων πτυχών του θέματος.

1942, στην καρδιά της Κατοχής. Η Μαριόν Στάινερ εκτός από πρωταγωνίστρια του θιάσου, εκτελεί και χρέη διευθυντή στο θέατρο της Μονμάρτης από τότε που ο Εβραίος σύζυγός της και σκηνοθέτης του σχήματος «διέφυγε» στο εξωτερικό εξαιτίας των φυλετικών διώξεων των Ναζί. Η Μαριόν προσλαμβάνει τον νεαρό ηθοποιό Μπερνάρ για συμπρωταγωνιστή της στο καινούριο νορβηγικό έργο στο οποίο κάνουν πρόβες και που σκηνοθετεί ο σύζυγός της σκηνοθέτης που στην πραγματικότητα κρύβεται στα υπόγεια του θεάτρου. Την ταινία που σε μεγάλο μέρος εκτυλίσσεται στο «σκοτάδι» κυριολεκτικά και μεταφορικά της Κατοχής διαπερνά η θεματική διάσταση ψευδαίσθησης /ομοιότητας, που προσδιορίζει την κινηματογραφική λογική και τη χρήση του φωτισμού και του χώρου. Το θέατρο είναι ο κύριος χώρος μέσα στον οποίο εκτυλίσσεται και κυκλοφορεί η ίντριγκα. Εκεί συναντώνται και τα πρόσωπα. Κι εδώ κυριαρχεί διάσταση ανάμεσα στον υπερυψωμένο χώρο (σκηνή) και στον υπόγειο (κρυψώνας του Λούκας), ανάμεσα στον φωτισμένο (σκηνή) και τον σκοτεινό (υπόγειο) και ανάμεσα στους δυο άνδρες, τον Μπερνάρ (σκηνή) και τον Λούκας (υπόγειο) με τους οποίους είναι ερωτευμένη η Μαριόν. Ολοι στο θέατρο έχουν μια διπλή υπόσταση. Η Αρλέτ αποδεικνύεται λεσβία, ο Νταξιά, συνεργάτης των Γερμανών ... Ο διπλός χώρος και οι σκιές φέρνουν στο προσκήνιο το «διπλό» που χαρακτηρίζει τις σχέσεις των χαρακτήρων μεταξύ τους και με τον έξω κόσμο. Ο επίλογος του φιλμ παίζεται μετά τον πόλεμο...

Ο ίδιος ο Τριφό, αναφέρθηκε a posteriori - τον Φεβρουάριο του '83 - στις προθέσεις του για το «ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΤΡΟ», λέγοντας ότι θέλησε να κάνει στο χώρο του θεάτρου, αυτό που έκανε στο χώρο του σινεμά με την «ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΝΥΧΤΑ». Το χρονικό δηλαδή μιας ομάδας επαγγελματιών εν εργασία, μέσα σε πλαίσια που σέβονται απόλυτα την ενότητα χώρου, χρόνου και δράσης.

Παίζουν: Κατρίν Ντενέβ, Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Αντρεά Φερεόλ, Χάιντς Μπένεντ κ.ά.

Παραγωγή: Γαλλία (1980).