Ακόμη κι αν η μνήμη μάς είχε εγκαταλείψει, ο «τρόπος» τους δεν μπορεί να πείσει - όλους τουλάχιστον γιατί πολλοί είτε από αφέλεια, είτε επί σκοπώ δηλώνουν πεισμένοι και ακουμπούν σε φρούδες ελπίδες. Οσοι πάντως έχουν μνήμη δε θυμούνται να πέρασε πολιτικός ή, πιο συγκεκριμένα, υπουργός Πολιτισμού που να μη μίλησε για «αξιοκρατία και διαφάνεια στον τρόπο με τον οποίο δίνονται χρήματα για τον πολιτισμό και τον αθλητισμό». Οπως πριν λίγες μέρες και ο υπουργός Πολιτισμού - Τουρισμού, Π. Γερουλάνος, υπερασπιστής ξαφνικά των χρημάτων του Ελληνα φορολογούμενου, δήλωνε: «Είναι υποχρέωσή μας να εξασφαλίζουμε ότι τα χρήματα του φορολογούμενου πιάνουν τόπο».

Πώς θα το εξασφαλίσει αυτό; «Με την αξιοκρατία και τη διαφάνεια στα χρήματα που διαθέτουμε στον πολιτισμό». Πώς εγγυάται τη διαφάνεια και την αξιοκρατία; Δημιουργώντας Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. «Ενας μηχανισμός καταγραφής και παρακολούθησης του έργου και της εξέλιξης των επιχορηγούμενων φορέων για να μπορούμε να κρίνουμε τη δουλειά τους με διαφανή και συνεπή κριτήρια», είπε ο Π. Γερουλάνος. Πάλι δεν καταλάβαμε πώς αυτό διασφαλίζει τη διαφάνεια και την αξιοκρατία. Με λόγια τίποτε δε διασφαλίζεται. Κάποιες επιτροπές θα κρίνουν πάλι με τον ίδιο τρόπο που κρινόταν μέχρι τώρα ό,τι αφορούσε στις επιχορηγήσεις. Αν μιλάει για κάτω από το «τραπέζι» επιχορηγήσεις, «τραπέζια» θα εξακολουθεί να έχει το υπουργείο, ακόμη κι αν τα αντικαταστήσει με γυάλινα. Πίσω από τις κλειστές πόρτες και τα «γυάλινα» την ίδια χρησιμότητα θα έχουν για τις «πελατειακές» σχέσεις.

Από δω και πέρα, λοιπόν, όποιος μη κερδοσκοπικός οργανισμός με πολιτιστική δραστηριότητα θέλει να επιχορηγηθεί πρέπει να εγγραφεί στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων. Η εγγραφή θα γίνεται μέσω ιστοσελίδας του υπουργείου. Ο φορέας αναλαμβάνει την ευθύνη να παρέχει ακριβή στοιχεία για την ταυτότητα και τις δράσεις του, να τα επικαιροποιεί παρουσιάζοντας λεπτομέρειες και οικονομικά στοιχεία. Ολα αυτά θα αξιολογούνται από επιτροπές, τις οποίες η ηγεσία του ΥΠΠΟΤ θέλει να εξελίξει σε Συμβούλιο Τεχνών με λόγο και για τους εποπτευόμενους φορείς. Για την ολοκλήρωση της εγγραφής απαιτείται η αποστολή της φόρμας εγγραφής, που θα είναι ανοιχτή όλο το χρόνο, αλλά τα αιτήματα θα αξιολογούνται δύο φορές ετησίως. Η υποβολή των αιτημάτων για το 2010 λήγει στις 30 του Ιούνη, ενώ για το 2011 το φθινόπωρο.

«Τα χρήματα που διαθέτει το κράτος» - συνέχισε ο Π. Γερουλάνος - «δεν πρέπει να δίνονται με μικροκομματικά ή προσωπικά κριτήρια. Διότι αυτό γινόταν μέχρι σήμερα. Ο καλλιτέχνης, ο άνθρωπος των γραμμάτων, ο δημιουργός, για να στηριχθεί, εξαρτιόταν από τη βούληση του εκάστοτε υπουργού. Και επιχορηγούμενος καλλιτέχνης δεν ήταν πάντα ο αξιόλογος καλλιτέχνης, ο πρωτοπόρος, ο καινοτόμος, αλλά αυτός που ήξερε πώς να ελίσσεται μέσα στο σύστημα. Η πρακτική αυτή ήταν προσβλητική για τους ανθρώπους του πολιτισμού και τριτοκοσμική για τον κόσμο της πολιτικής».

Μήπως δε γνωρίζει καλά την ελληνική γλώσσα ο Π. Γερουλάνος ή αδιαφορεί για το πόσο προσβλητικός γίνεται αφενός απέναντι στους προκατόχους του, που δεν ήταν μόνο της ΝΔ αλλά και του δικού του κόμματος, και κυρίως απέναντι σε όλους όσοι αυτά τα χρόνια επιχορηγούνταν. Γιατί δεν μπορεί κανείς συλλήβδην να κατηγορεί τους καλλιτέχνες ότι «ελίσσονταν μέσα στο σύστημα» και γι' αυτό επιχορηγούνταν.

Καλό θα ήταν πάντως να πληροφορήσει κάποιος τον νυν υπουργό ότι το σύστημα της κρατικής επιχορήγησης, πριν από 25 σχεδόν χρόνια, ήταν ένα πρώτο βήμα για να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν κάποιες αξιόλογες θεατρικές εστίες που ανθούσαν «περιφερειακά», μέσα, μάλιστα, σ' ένα τοπίο, στο οποίο κυριαρχούσαν οι λεγόμενοι εμπορικοί θίασοι, ενώ δειλά δειλά, αλλά με πείσμα στις υπάρχουσες οικονομικές και άλλες συνθήκες, κάποιοι θίασοι τολμούσαν να παρουσιάζουν έργα ρεπερτορίου αξιώσεων, να στηρίζουν το νεοελληνικό έργο, αλλά και να πειραματίζονται δημιουργικά. Ετσι, από τη μια το πείσμα και το παράδειγμα να ακολουθήσουν ολοένα και περισσότεροι, από την άλλη η ανάγκη του κοινού για ποιότητα και αναζήτηση νέων προτάσεων άρχισαν να χαράζουν νέες προοπτικές και χωρίς υπερβολή να επηρεάζουν θετικά ακόμη και το εμπορικό λεγόμενο θέατρο.

Αλλά μάλλον άλλος είναι ο στόχος που λέγονται όλα αυτά. Το «διαίρει και βασίλευε» προκειμένου σιγά σιγά να απαλλάξει το κράτος από την υποχρέωσή του να στηρίζει τον πολιτισμό και την ελληνική δημιουργία. Είχε πει και σε παλαιότερη ομιλία του ότι «ο πολιτισμός που εξαρτάται αποκλειστικά από το κράτος δεν μπορεί να είναι παρεμβατικός πολιτισμός». Ποιος πολιτισμός εξαρτάται αποκλειστικά από το κράτος; Ο ελληνικός; Και σε ποια ιστορική περίοδο; Γνωρίζει ο Π. Γερουλάνος το ποσοστό το οποίο το κράτος διαθέτει για τον πολιτισμό; 0,50 περίπου. Οταν το αίτημά μας είναι 2%.

Στην πραγματικότητα όλα αυτά αποτελούν μέσο για ακόμη μεγαλύτερη μείωση της κρατικής χρηματοδότησης στη σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία, με στόχο να αφεθεί περισσότερος χώρος στη σχετική «αγορά». Οι φορείς, κατά τον υπουργό, θα πρέπει να «αναζητήσουν» και άλλες πηγές χρηματοδότησης, όπως η ΕΕ και οι «χορηγίες». Επιβεβαιώνοντας έτσι τον επιτελικό ρόλο του αστικού κράτους στην εξυπηρέτηση των «πολιτιστικών» αναγκών του κεφαλαίου. Και αυτό ο υπουργός το χαρακτήρισε «το πρώτο βήμα για να χαλαρώσουμε τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του πολιτισμού από την εξουσία»!

Βέβαια, όλα αυτά δεν τα ακούμε πρώτη φορά. Τα ίδια έλεγαν και οι προηγούμενοι. Η μόνη πολιτική που άσκησε και η περασμένη ηγεσία του ΥΠΠΟ για το θέατρο ήταν ...οι «συμβουλές» στους επιχορηγούμενους φορείς να προσφύγουν σε χορηγούς, απεκδυόμενη κι εκείνη την ευθύνη που έφερε απέναντι στον πολιτισμό και το λαό.

Μια ακόμη ένδειξη της συνολικότερης υποτίμησης της υπόθεσης του πολιτισμού σ' αυτόν τον τόπο είναι τα πολύπαθα τα τελευταία χρόνια ΔΗΠΕΘΕ. Ανεξαρτήτως των όποιων προβλημάτων, που μας υποχρεώνουν να μιλάμε για κρίση, ο θεσμός των Δημοτικών Περιφερειακών Θεάτρων διέγραψε έναν κύκλο θετικό και αποδοτικό. Ολοι θεωρούν απαραίτητο τον επανακαθορισμό του θεσμού επάνω σε νέες βάσεις, οι οποίες θα ακολουθούν τόσο τις καλλιτεχνικές όσο και τις ευρύτερες κοινωνικές εξελίξεις, σε καμιά περίπτωση όμως αυτό δεν μπορεί να σημαίνει κατάργηση κάποιων θεάτρων, όπως συζητήθηκε αρκετές φορές, χωρίς να έχει λήξει τελείως το θέμα. Μέχρι σήμερα τουλάχιστον, που τα πράγματα άρχισαν να ξεκαθαρίζουν προς το χειρότερο. Καθώς, όσα δεν κλείσουν θα πρέπει να φροντίσουν να εξασφαλίσουν χρήματα για τα προγράμματά τους γιατί ουσιαστικά το μέλλον τους θα εξαρτηθεί από το σχέδιο «Καλλικράτης» και οι δήμοι θα υποχρεωθούν, αν το επιθυμούν, μάλλον να αναλάβουν οικονομικά εξολοκλήρου τα θέατρα.

Περικοπές παντού, λοιπόν. Μειώσεις μισθών, συγχωνεύσεις οργανισμών, κλείσιμο κάποιων, κατάργηση θεσμών, νίψιμο των χειρών - αφού χρήματα δεν υπάρχουν όπως ισχυρίζονται - και ο σώζων εαυτόν σωθήτω, με λίγα λόγια. Αβέβαιο το μέλλον του θεάτρου όπως και άλλων επιχορηγούμενων οργανισμών που δεν μπορούν να κατανοήσουν τις περικοπές στον προϋπολογισμό τους. Καμία ανακοίνωση για το Εθνικό Θέατρο και τη συνεχιζόμενη περί αποχώρησης - οικειοθελούς ή εξαναγκαστικής - φημολογία για τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού, Γ. Χουβαρδά. Οταν ρωτήθηκε για το θέμα, απάντησε ότι υπάρχει διοίκηση στο Εθνικό και καλή επαφή με αυτήν. Διοίκηση μπορεί να υπάρχει, διεύθυνση θα υπάρξει σε σύντομο χρονικό διάστημα; Δεδομένου ότι η σύμβαση του Γ. Χουβαρδά έληξε στις αρχές του Απρίλη και το Εθνικό καλείται να αντιμετωπίσει διάφορα προβλήματα, από οικονομικά μέχρι θέματα προγραμματισμού χειμώνα αλλά και θέματα όπως αυτά της καλοκαιρινής του δραστηριότητας. Τόσο πολύ πιέζουν οι «μνηστήρες», ή επειδή είναι πολλοί οι ενδιαφερόμενοι έχει να εξετάσει ο υπουργός πολλές - άτυπες - «μειοδοτικές προτάσεις», προκειμένου να αποφασίσει ποιος θα αναλάβει το τιμόνι της πρώτης κρατικής σκηνής;