«...Αυτούς που χάθηκαν τους βλέπω πιο συχνά/ από τα πέρατα του χρόνου να μου γνέφουν/ πέφτουν στο δρόμο μου σαν άστρα πρωινά/ από της νύχτας το ταξίδι επιστρέφουν...». («Γι' αυτούς που λησμονήθηκαν» - στίχοι: Ηλίας Κατσούλης, μουσική: Παντελής Θαλασσινός)

Από τα πέρατα του σύμπαντος μας «γνέφει» εδώ και έναν χρόνο ο Ηλίας Κατσούλης, ο εκλεκτός στιχουργός και αφοσιωμένος φιλόλογος, που χτυπημένος από τον καρκίνο πέθανε πέρσι (21/8/2008), σε ηλικία 68 χρόνων. Ανθρωπος καλλιεργημένος και ευαίσθητος, που διακρινόταν για το ταλέντο αλλά και τη μεγάλη του ευγένεια, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους στιχουργούς των τελευταίων χρόνων στο ελληνικό τραγούδι. «Χαλκίδα», «Τα Σμυρναίικα τραγούδια», «Στου κορμιού σου τ' ακρογιάλια», «Με τα φτερά του έρωτα», «Πόνος άπονος», «Καράβια χιώτικα», και δεκάδες ακόμα όμορφα τραγούδια φέρουν την υπογραφή του δημιουργού, στίχους του οποίου έχουν μελοποιήσει αξιόλογοι συνθέτες, κυρίως της νέας γενιάς, και ερμηνεύσει σπουδαίοι τραγουδιστές. Σε περισσότερες από τρεις εκατοντάδες ανέρχονται τα δισκογραφημένα τραγούδια - σε στίχους του - που έχουν μελοποιήσει οι Νίκος Τάτσης, Παντελής Θαλασσινός, Πλούταρχος Ρεμπούτσικας, Τάσος Γκρους, Γιώργος Αρσενίδης, Ορφέας Περίδης, Χρίστος Τσιαμούλης, Μιχάλης Νικολούδης, Μιχάλης Κουμπιός, Σπύρος Ιωαννίδης, Μανώλης Πάππος, Ζωή Τηγανούρια, Γεράσιμος Ανδρεάτος, Μιχάλης Αλεφαντινός, Γιώργος Δεσποτίδης, Νίκος Παπακώστας, Γιώργος Καλομοίρης, Πάρις Περυσινάκης, Νίκος Πιπινέλης, Μιχάλης Τερζής, Γιάννης Σπανός, Χρίστος Νικολόπουλος, Νότης Μαυρουδής, Δημήτρης Παπαδημητρίου, κ.ά. Τραγούδια που έχουν ερμηνεύσει, εκτός από τον φίλο και συνεργάτη του για πολλά χρόνια Παντελή Θαλασσινό, οι Χ. Αλεξίου, Μ. Λιδάκης, Δ. Γαλάνη, Γλυκερία, Δ. Ζερβουδάκης, Χρ. Αηδονίδης, Αργ. Καπαρού, Κ. Παπαδοπούλου, Β. Σκουλάς, Π. Τερζής, Δ. Μπάσης, Μ. Δημητριάδης, Δ. Υφαντής, Β. Σαββίδη, Γ. Νταλάρας, Κ. Μάντζιος, Λ. Καλημέρη, Κ. Κουλλιά, Σ. Παπάζογλου, Αν. Μουτσάτσου, Σ. Τσέρου, Δ. Ολυμπίου, Ν. Καραγιάννη, Ν. Ανδρουλάκης, Κ. Χατζημιχάλης, Β. Καζούλης, Λ. Νικολάου, Θ. Στίγκα, Κ. Χωματά κ.ά.

Γεννημένος στο χωριό Λουτρό Κορινθίας (εκεί αναπαύεται, καθώς για τον ίδιο ήταν «πάντα τόπος νοσταλγίας και συνεχούς επιστροφής»), ο Ηλίας Κατσούλης από μικρός ονειρευόταν να γίνει εκπαιδευτικός. Σπούδασε φιλολογία, εργάστηκε σε σχολεία και αγάπησε πολύ την εκπαιδευτική διαδικασία και την επαφή του με τα παιδιά. «Μου άρεσε πολύ η δουλειά μου μέχρι αυτοκαταστροφής θα έλεγα...», έγραφε στον πρόλογο του βιβλίου - συλλογή τραγουδιών του «Με τα φτερά του έρωτα κι απόψε θα σ' αγγίξω» (εκδόσεις «Παπαϊωάννου»). Στο βιογραφικό που ο ίδιος, με τον ιδιαίτερο τρόπο του έγραψε δήλωνε τυχερός που υπηρέτησε δύο αγάπες: το σχολείο ως καθηγητής από το 1967-2001 και το τραγούδι ως στιχουργός από το 1984. Αλλες αγάπες του: «τα βιβλία, η μουσική, το ποδόσφαιρο (ΑΕΚ και όλες οι "προσφυγικές" ομάδες), οι φίλοι (πολλοί και εκλεκτοί) και - δυστυχώς - το τσιγάρο (πλήρης εξάρτηση)».

Η παρουσία του στη στιχουργική έγινε, όπως έλεγε, «εντελώς συμπτωματικά...». «Πάντα μου άρεσε το τραγούδι», ανέφερε σε συνέντευξή του στο «Ρ» (23/1/2005), «το οποίο παρακολουθούσα, ιδιαίτερα τους στίχους. Μετά μανίας, τους διάβαζα, τους έκρινα, ενώ διάβαζα πάρα πολύ ποίηση. Από μεράκι και αγάπη για το τραγούδι, άρχισα να γράφω στίχους». Αναπολούσε τις σχολικές γιορτές στο Παγκράτι, που με άποψη και μεράκι οργάνωνε μαζί με τους μαθητές του, μέσα στη χούντα, προτάσσοντας τραγούδια των Μαρκόπουλου, Σαββόπουλου κ.ά. «Παράλληλα, έγραφα κείμενα και μελοποιούσαμε στίχους. Κυρίως είχαμε γράψει κάποια τραγούδια με τον Πάσπα, το παιδί που έπαιζε με τη φυσαρμόνικα στο Πολυτεχνείο το "Επέσατε θύματα", που αργότερα βγήκαν και σε δίσκο», έλεγε. Με προτροπή και μεσολάβηση ενός μαθητή του, το 1984, γνωρίζεται με τον συνθέτη Νίκο Τάτση, ο οποίος ήταν ο πρώτος που μελοποίησε στίχους του. Κάποια απ' αυτά τα τραγούδια δισκογραφούνται, ενώ το 1988 ο Ηλ. Κατσούλης συνεργάζεται δισκογραφικά με τον Γιάννη Σπανό και τον Νικόλα Μητσοβολέα και γνωρίζεται με τον Παντελή Θαλασσινό. Με τον τελευταίο χτίζει μια στενή σχέση δημιουργίας, φιλίας, ζωής, που κράτησε μέχρι το θάνατό του. Η συνεργασία του με τον Παντελή Θαλασσινό γέννησε πολλά και όμορφα τραγούδια: «Του παραδείσου λεμονιά», «Θέλω απόψε», «Πόνος Απονος», «Κράτα για το τέλος», «Τα Σμυρναίικα τραγούδια», «Καράβια Χιώτικα», «Εισιτήριο στην τσέπη σου» κ.ά. Η τελευταία δισκογραφική τους συνεργασία ήταν «Το Καλαντάρι», ένας δίσκος - αφιέρωμα στους μήνες.

Στον ίδιο, πάντως, άρεσαν όπως μας έλεγε «τα μελαγχολικά τραγούδια, όχι τα απαισιόδοξα, γιατί εκφράζουν τον ανθρώπινο πόνο, που είναι κατά τη γνώμη μου η γενεσιουργός αιτία της τέχνης. Αν δεν πονάει κανείς, αν δεν έχει υποφέρει, αν δεν έχει νιώσει στο πετσί του κάποιες καταστάσεις, τι να γράψει; Δεν μπορώ ν' ακούω στο τραγούδι "χαμογέλα, είναι όλα καλά", ή "να γελάς, να γελάς". Πώς να γελάσω; `Η, μάλλον, γελάω πικρά, με όλες αυτές τις ανοησίες». Αντιπαραβάλλοντας μάλιστα στη σημερινή εποχή του «ελαφρού, εύκολου και εύπεπτου» την περίοδο ανάτασης του τραγουδιού της δεκαετίας του '60, ο Ηλ. Κατσούλης σημείωνε: «Τότε υπήρχαν φοβερές δυσκολίες, αλλά υπήρχαν οράματα. Σήμερα όλα είναι πολύ ιδιωτικά: τα συναισθήματα, οι αγωνίες που καθένας τις κρατάει μέσα του και δεν εκδηλώνεται, δεν συμμετέχει. Πόσοι πάνε στις πορείες; Μήπως κοινά πράγματα δε ζητάμε; Κάποιοι έχουν απογοητευτεί... Παράλληλα, η τηλεόραση έχει περάσει τελείως απατηλά μηνύματα. Εχει δημιουργήσει είδωλα, που είναι αστραφτερά, σε θαμπώνουν και σε αποπροσανατολίζουν από την ουσία». Ιδιαίτερα τον απασχολούσε η σημερινή κατάσταση στη δισκογραφία. Οπως όμως έλεγε «η κρίση της δεν οφείλεται στο ότι δεν υπάρχουν δημιουργοί. Παιδιά που γράφουν στίχους και μουσικές μού φέρνουν εξαιρετικά τραγούδια, που αν ήμουνα παραγωγός θα τα έβγαζα αμέσως. Λένε ότι είναι αντιεμπορικά... Η κρίση δεν οφείλεται στους δημιουργούς. Λένε επίσης ότι δεν υπάρχουν λαϊκοί συνθέτες. Υπάρχουν πάρα πολλοί, που έχουν γράψει πολύ ωραία λαϊκά τραγούδια. Αλλά και να τα γράψουν, δεν τα παίζουνε...».

Το μεγαλύτερο πρόβλημα, ο Ηλίας Κατσούλης το εντόπιζε στο στίχο καθώς, όπως έλεγε, «δεν παίρνουν από τους στιχουργούς αυτά που γράφουν και που θέλουν να γράφουν. Ετσι, ή τα αφήνεις στο συρτάρι ή, αν είσαι λίγο ενδοτικός, κάνεις αυτολογοκρισία και επεμβάσεις για να τα πάρουν. Υπάρχουν τραγούδια όμορφα, όμως δεν τα προβάλλουν. Κι όταν αυτά που έχουν ψυχή, δεν παίζονται στο ραδιόφωνο, απογοητεύεσαι. Λες τώρα τι να γράψω;».

Εκείνος πάντως επέμενε να μεταπλάθει όνειρα, αγωνίες, ευαισθησίες σε στίχους, μετρώντας «χωρίς να το καταλάβει», όπως έλεγε, περισσότερα από 350 τραγούδια στη δισκογραφία. «Ούτε κι εγώ το πιστεύω ότι είναι τόσα», ανέφερε. «Μου φαίνεται σαν να αφορά κάποιον άλλο αυτό το πράγμα, όχι εμένα. Τον πρώτο καιρό, μου φαινόταν απίστευτο, γιατί ήταν ένα όνειρό μου να γράψω τραγούδια. Η συγκίνησή μου, όμως, ήταν μεγάλη, όταν άκουσα πρώτη φορά στο "Θέατρο Βράχων" τον Λιδάκη να τραγουδάει τη "Χαλκίδα" και είδα την ανταπόκριση του κόσμου, ή όταν μετά τη συναυλία στο θέατρο "Πόρτα", έβγαινε ο κόσμος τραγουδώντας "η ψυχή μου θα σαλπάρει στα νερά τα σκοτεινά". Είναι ωραίο να ακούς λόγια που έχεις σκεφτεί, που έχεις γράψει, να τα τραγουδάνε άλλοι άνθρωποι. Είναι πολύ όμορφο να μοιράζεσαι το αίσθημά σου, να ακούς έναν κόσμο να λέει και να συγκινείται με κάτι που σε έχει συγκινήσει. Δεν το λέω από ματαιοδοξία. Δεν είμαι ματαιόδοξος, ούτε έχω καμία επιθυμία μεταθανάτιας υστεροφημίας. Το θέμα είναι να τα ακούς όσο ζεις και να τα χαίρεσαι...».