«Ο "Ριζοσπάστης" που στάθηκε ακλόνητοςστις επάλξεις του όταν αντιμετώπιζε τηφωτιά και το σίδερο της χιτλερικής καιτης αγγλικής κατοχής δε θα υποστείλειποτέ την τιμημένη σημαία του. Γιατί ησημαία του "Ριζοσπάστη" είναι σημαία τουΚΚΕ και του ΕΑΜ. Σημαία της Δημοκρατίας,της Ελευθερίας, της Εθνικής Ανεξαρτησίας.

Δηλαδή σημαία της Ελλάδας»¹.

Τα χαράματα της ίδιας ημέρας έξω από τις φυλακές του Γεντί - Κουλέ εκτελέστηκαν 10 δημοκρατικοί πολίτες, από τους 52, που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο το Σεπτέμβρη του ιδίου έτους, από το έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης. Επίσης, άλλος ένας αγωνιστής στο Κιλκίς υποχρεώθηκε να συναντήσει το θάνατο κάτω από τα πυρά του εκτελεστικού αποσπάσματος. Συνολικός ημερήσιος απολογισμός 11 εκτελεσμένοι. Ηταν φανερό πως το καθεστώς σκλήρυνε αποφασιστικά τη στάση του απέναντι στον αγωνιζόμενο λαό.

Στις 18 Οκτωβρίου του 1947, ημέρα Σάββατο, ο «Ριζοσπάστης» κυκλοφόρησε με έναν κεντρικό πρωτοσέλιδο τίτλο, που αποκάλυπτε πλήρως την αλήθεια για τις εξελίξεις, που στιγμάτιζε τους ενόχους και που φανέρωνε ότι η εφημερίδα είχε πλήρη συναίσθηση της κατάστασης. «ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΔΙΕΤΑΞΑΝ ΧΘΕΣ ΟΜΑΔΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΥΣΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ», έγραφε ο τίτλος. Και οι πλάγιοι τίτλοι τον συμπλήρωναν: «Ο ''ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ'' ΑΡΧΙΣΕ ΜΕ 11 ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - Ο ΣΟΦΟΥΛΙΚΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΑΠΕΒΑΛΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ- Ο ''ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ'' ΑΚΛΟΝΗΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΑΛΞΗ». Εξίσου αποκαλυπτικό ήταν και το σχετικό ρεπορτάζ στο οποίο, ανάμεσα σε άλλα, διαβάζουμε:

«Με κινηματογραφική ταχύτητα η κυβέρνηση κατά τη χτεσινή μέρα αποφάσισε να ολοκληρώσει τα μέτρα εναντίον του Τύπου της Αριστεράς. Κατήρτισε ψήφισμα, το ''πέρασε'' από το Υπουργικό Συμβούλιο και την επιτροπή εξουσιοδοτήσεως, πήρε ''τηλεφωνικώς'' την υπογραφή του Παύλου και το δημοσίευσε αυθημερόν στην ''Εφημερίδα της Κυβερνήσεως''... Η σχετική απόφαση ελήφθη κατά τη σύσκεψη του κ. Σοφούλη με τους κ.κ. Κήλυ, επιτετραμμένο την Αμερικής Νόρτον, πρεσβευτή της Αγγλίας και Γκρίσγουολντ, που έγινε προχτές στο γραφείο του πρωθυπουργού. Στην ίδια σύσκεψη αποφασίστηκε και η εκτέλεση όλων των καταδικασμένων σε θάνατο Ελλήνων πατριωτών. Αναφέρεται, μάλιστα, ότι οι Αμερικανοί υπέδειξαν την '' εντυπωσιακή'' εκτέλεση ομαδικά όλων των αποφάσεων που είχαν ανασταλεί κατά το διάστημα του ''κατευνασμού''. Αλλά ο κ. Νόρτον επισήμανε το δυσάρεστο αντίκτυπο, που θα είχε το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα στη διεθνή κοινή γνώμη και τελικά κατέληξαν στην απόφαση οι εκτελέσεις να γίνουν τμηματικά.

Οσον αφορά τον Τύπο οι κ.κ. Κήλυ και Γκρίσγουολντ ετόνισαν ότι είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί η... ανασυγκρότηση της χώρας και η συντριβή των ανταρτών, εφόσον συνεχίζεται η έκδοση και κυκλοφορία των Αριστερών εφημερίδων. Συνέστησαν δε όπως σε πρώτη ευκαιρία, ψηφιστούν μέτρα που να καθιστούν ουσιαστικά τη νόμιμη έκδοση αυτών. Η κυβέρνηση αποδέχτηκε τις υποδείξεις...».

Το φύλλο της 18/10/1947 του «Ριζοσπάστη» έμελλε να είναι και το τελευταίο που κυκλοφόρησε νόμιμα, αν μπορεί να θεωρηθούν συνθήκες νομιμότητας οι συνθήκες που επικρατούσαν εκείνες τις ημέρες.

Ο «Ριζοσπάστης» τέθηκε εκτός νόμου στις 18 Οκτώβρη του 1947 με το υπ' αριθμόν 3219 βούλευμα «του Συμβουλίου των εν Αθήναις Εφετών». Πρόεδρος του Συμβουλίου ήταν ο δικαστής Π. Τζανετάκης και μέλη οι εφέτες Μαρίνος Παντελής και Κ. Γκολφινόπουλος. Το συμβούλιο συνεδρίασε στην προαναφερόμενη ημερομηνία παρουσία του εισαγγελέα Εμμ. Κομνηνού και του δικαστικού γραμματέα Αθ. Χρυσάφη, όπου, ο εν λόγω εισαγγελέας υπέβαλε την υπ' αριθμόν 3247/1947 έγγραφη πρότασή του με την οποία εισηγήθηκε να τεθή εκτός νόμου ο «Ριζοσπάστης». Το Συμβούλιο των Εφετών, αφού άκουσε την πρόταση του εισαγγελέα- κι εφόσον αυτός ολοκλήρωσε την αγόρευσή του και αποχώρησε- κατέληξε στην εξής απόφαση³:

«Επειδή κατά το υπό του άρθρου μόνου του ΛΑ' Ψηφίσματος της 17/17 Οκτωβρίου 1947 προστεθέν εις το Ψήφισμα Γ/ της 18/25 Ιουνίου 1946 ''περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων τη Δημοσίαν Τάξιν και Ασφάλειαν" άρθρον 22 "διαρκούσης της ανταρσίας και εις τμήματα της Επικρατείας ευρίσκεται εν ισχύι το παρόν ψήφισμα δύναται διά βουλεύματος του Συμβουλίου Εφετών να διατάσσηται η οριστική παύσις εφημερίδων ή περιοδικών άτινα διά των δημοσιευμάτων αυτών αποδεικνύουν, ότι υπηρετούντα εν γνώσει και εκ προθέσεως τους εγείροντας τα όπλα κατά της πατρίδος και επιβουλευομένους την ακεραιότητα και ησυχίαν της χώρας, αρνούνται συστηματικώς να τηρούν τους νόμους του κράτους ή υπηρετούν αποδεδειγμένως καθ' οιονδήποτε τρόπον την ανταρσίαν''.

Επειδή η ισχύς του ανωτέρω ψηφίσματος Γ' δυνάμει του συμφώνως τω άρθρω αυτού 16 εκδοθέντος από 13 Οκτωβρίου 1947 διατάγματος, επεξετάθη και εις την περιοχήν τέως Διοικήσεως Πρωτευούσης.

Επειδή διά του περιεχομένου του εν τω υπό σημερινή χρονολογίαν κυκλοφορήσαντι φύλλω της ενταύθα εκδιδομένης εφημερίδος ''Ριζοσπάστης'' δημοσιευμένου εν τη πρώτη σελίδι αυτού άρθρου υπό τον τίτλον ''Ο Εθνικός Συναγερμός των Γραικύλων'' και δη διά των εν Εισαγγελική προτάσει αναφερομένων περικοπών του, η εφημερίς αύτη υπηρετεί αποδεδειγμένως εν γνώσει και εκ προθέσεως την εν τη χώρα υφισταμένην ανταρσίαν. Κατ' ακολουθίαν δέον κατ' εφαρμογήν του διά του Ψηφίσματος ΛΑ' προστεθέντος εις το Ψήφισμα Γ' και ανωτέρω παρατεθέντος άρθρου 22 εν συνδυασμώ και προς το άρθρον 23 να διαταχθή η οριστική παύσις της ως άνω εφημερίδος ως και η κατάσχεσις και δήμευσις των επίπλων, των γραφείων αυτής, του χάρτου και παντός άλλου αντικειμένου χρησιμοποιημένου διά την έκδοσήν της οιοσδήποτε και αν η ο κύριος ή ο έχων επ' αυτού δικαιώματα.

Διά ταύτα

Διατάσσει την παύσιν της ενταύθα εκδιδομένης εφημερίδος ''Ριζοσπάστης'' ως και την κατάσχεσιν και δήμευσιν των επίπλων, των γραφείων αυτής, του χάρτου και παντός άλλου αντικειμένου χρησιμοποιουμένου διά την έκδοσή της οιοσδήποτε και αν είναι ο κύριος ή ο έχων δικαιώματα.

Εκρίθη και αποφασίστηκε εν Αθήναις τη 18 Οκτωβρίου 1947 και εξεδόθη αυτόθι τη 18 Οκτωβρίου 1947.

Ο Πρόεδρος Ο δικ. Γραμμ.

Π. Τζανετάκης Α. Χρυσάφης".

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι με το υπ' αριθμόν 3220 βούλευμα του συμβουλίου των εφετών, την ίδια μέρα που διατάχθηκε η παύση του «Ριζοσπάστη», διατάχθηκε και η παύση της εφημερίδας του ΕΑΜ «Ελεύθερη Ελλάδα». Ας παρακολουθήσουμε όμως πώς εκτελέστηκε η δικαστική απόφαση για την παύση του «Ρ» και τη δήμευση της περιουσίας του καθώς και όσα επακολούθησαν τις αμέσως επόμενες ημέρες.

Την εκτέλεση της δικαστικής απόφασης για το κλείσιμο του «Ριζοσπάστη» ανέλαβε αυθημερόν η Αστυνομία του καθεστώτος, η οποία επέδειξε εξαίρετο ζήλο. Διαβάζουμε στο χρονικό του πολιτικο - θεωρητικού περιοδικού του ΚΚΕ «"Κομμουνιστική Επιθεώρηση»⁴, που πρόλαβε να κυκλοφορήσει με ειδήσεις για το θέμα, ότι «Η Ασφάλεια με ισχυρές δυνάμεις κατέλαβε τα γραφεία των εφημερίδων ''Ριζοσπάστης'' και ''Ελεύθερη Ελλάδα'' και αφού κοινοποίησε απόφαση του Συμβουλίου Εφετών περί οριστικής παύσης, έκαμε καταγραφή και κατάσχεση της περιουσίας των δύο εφημερίδων και των γραφείων τους». Πιο αποκαλυπτικός όμως είναι ο «Ρίζος της Δευτέρας» όπου, μεταξύ άλλων, γράφει στην ρώτη του σελίδα⁵: «Τα όργανα της ασφάλειας συνέλαβαν επίσης από τους συντάκτες που βρίσκονταν εκείνη την ώρα στα γραφεία του ''Ριζοσπάστη'' τους δημοσιογράφους Θανάση Τσουπαρόπουλο και Χρήστο Ανταχόπουλο. Ο Εισαγγελέας κατέγραψε όλα τα έπιπλα και εσφράγισε τα γραφεία. Ομάδα αστυνομικών εξ άλλου έσπασε με κασμάδες τις ταμπέλες του ''Ριζοσπάστη'', ενώ πλήθος κόσμου είχε συγκεντρωθεί από κάτω και παρακολουθούσε. Εγινε ταυτόχρονα έρευνα και έλεγχος ταυτοτήτων στους συντάκτες και στους πολίτες που βρίσκονταν εκείνη την ώρα στα γραφεία. Η ενέργεια αυτή της κυβέρνησης κορυφώνει τα μέτρα κατά του λαού των Αθηνών. Ο,τι δεν ετόλμησε να κάμει ο Τσαλδάρης και ο Ζέρβας επί τόσον καιρό, το πραγματοποιεί σήμερα ο κ. Σοφούλης, εφαρμόζοντας την πολιτική του ''κατευνασμού''. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι πρόκειται για πρωτοβουλία και εντολές των Αμερικανών. Ο ''Ριζοσπάστης'' και η ''Ελεύθερη Ελλάδα'' ήταν οι εφημερίδες που απεκάλυψαν την πολιτική των Αμερικανών στην Ελλάδα, την καταστροφική τους επέμβαση για το φούντωμα του εμφυλίου πολέμου, τα οικονομικά τους μέτρα που υποδουλώνουν τη χώρα και εξαθλιώνουν τον ελληνικό λαό, τις ανοικτές επεμβάσεις στην αλλαγή κυβερνήσεων που μεταβάλλουν την Ελλάδα σε προτεκτοράτο δικό τους».

Μια μέρα μετά το κλείσιμο του «Ριζοσπάστη» και συγκεκριμένα στις 19/10/1947, το ΚΚΕ επιχείρησε να εκδώσει νέο δημοσιογραφικό όργανο με τον τίτλο "Αγώνας". Ομως η Ασφάλεια προχώρησε αμέσως σε κατάσχεση και απαγόρευση κυκλοφορίας της εν λόγω εφημερίδας εμποδίζοντάς τη να φτάσει στα χέρια του αναγνώστη⁶. Επρόκειτο για μια ενέργεια που ήταν άκρως παράνομη ακόμη και στη βάση εκείνου του ισχύοντος φασιστικού νομικού καθεστώτος. Για να είμαστε δε απολύτως ακριβείς αρκεί να σημειώσουμε ότι πουθενά στο ΛΑ' δεν μπορούσε να στηριχτεί η απαγόρευση της κυκλοφορίας του «Αγώνα» Γι' αυτό και η κυβέρνηση του "δημοκρατικού" Σοφούλη φρόντισε να καλύψει τα νομικά κενά με το Λβ' ψήφισμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης στις 22/10/1947. Το ψήφισμα αυτό έθετε ως προϋπόθεση για την έκδοση νέας εφημερίδας ή περιοδικού- ακόμη και με τίτλο που ήταν νόμιμος και είχε εγκριθεί- τη χορήγηση ειδικής άδειας. Την άδεια θα εξέδιδε το Υφυπουργείο Τύπου και Πληροφοριών ύστερα από τη σύμφωνη γνώμη επιτροπής την οποία θα αποτελούσαν ο Γενικός Διευθυντής του υφυπουργείου, ο Εισαγγελέας Εφετών, ένας ανώτερος αξιωματικός του ΓΕΣ ορισμένος από τον αρχηγό του ΓΕΣ, ένας από τους διευθυντές του υπουργείου Δημόσιας τάξης ορισμένος από το υπουργό και ο πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ⁷. Τα σχόλια ασφαλώς περιττεύουν.

Στο τελευταίο νόμιμο φύλλο του, της 18/10/1947, ο «Ριζοσπάστης» έδωσε την υπόσχεση ότι «δε θα υποστείλει ποτέ την τιμημένη σημαία του». Την υπόσχεση εκείνη την κράτησε. Κυκλοφόρησε παράνομα, από χέρι σε χέρι, με κίνδυνο ζωής γι' αυτούς που τον έγραφαν, τον τύπωναν ή τον διάβαζαν. Συντρόφευε τους αγωνιστές στα χρόνια του Εμφυλίου, την εποχή του μετεμφυλιακού καθεστώτος, στα χρόνια της επτάχρονης δικτατορίας. Ωσπου ήρθε η στιγμή να ξανακυκλοφορήσει νόμιμος και δικαιωμένος το 1974, ύστερα από 27 ολόκληρα χρόνια παρανομίας, συνεχίζοντας στο δρόμο της υπεράσπισης των δικαίων και ιδανικών της εργατικής τάξης, τραβώντας ακλόνητος για την τελική δικαίωση των πανανθρώπινων οραμάτων. Αυτός είναι ο «Ριζοσπάστης».

1. Ριζοσπάστης 18/10/1947

2. ΦΕΚ 221/17-10-1947, τεύχος Α'

3. Κ. Μάγερ: «Ιστορία του Ελληνικού Τύπου 1901- 1959», Αθήναι 1959, τόμος Β', σελ. 148- 151

4. «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τεύχος 11/1947, σελ. 528

5. «Ο Ρίζος της Δευτέρας» 20/10/1947

6. «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τεύχος 11/1947, σελ. 528 και Κ. Μάγερ, στο ίδιο σελ. 152

7. Κ. Μάγερ, στο ίδιο, σελ. 147- 148