Κυριακή 11 Γενάρη 2009
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 9
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Ο ευρωκομμουνισμός και η ελληνική του έκφραση

Δεύτερο μέρος

2. Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ

Οι «ευρωκομμουνιστές», όπως και γενικά οι οπορτουνιστές, δεν παρουσίασαν ποτέ μια ολοκληρωμένη συνεκτική αντίληψη για τη στρατηγική, γεγονός που εξηγείται από τους ίδιους στο όνομα της εθνικής ιδιομορφίας. Ακόμα και κριτικοί του «ευρωκομμουνιστικού» ρεύματος επισημαίνουν την αοριστία των θέσεών του, μη αντιλαμβανόμενοι ότι ο υποκειμενισμός και ο εκλεκτικισμός είναι στοιχεία της ιδεολογίας και πολιτικής του οπορτουνισμού που «παντρεύει» το μαρξισμό με αστικές θεωρήσεις. Αν δούμε όμως τα πράγματα με λίγη περισσότερη προσοχή και αν διακρίνουμε κάτω από τις υπαρκτές διαφορές κουλτούρας, ιστορίας, συμφερόντων, πολιτικής συγκυρίας10 κλπ. τον πολιτικό λόγο των «ευρωκομμουνιστών», μπορούμε να εντοπίσουμε τους βασικούς πυλώνες μιας πολιτικής αντίληψης, η οποία - αντίθετα με ό,τι διατείνεται - έρχεται σε σύγκρουση με τον πυρήνα της ταυτότητας του κομμουνιστικού κινήματος και των στόχων του. Συγκεκριμένα, ενώ η εργατική τάξη αυξάνεται, ως συνέπεια της ένταξης στις γραμμές της μικροαστικών στρωμάτων που καταστρέφονται, αλλά κι εξαιτίας επέκτασης των καπιταλιστικών σχέσεων σε νέους κλάδους της βιομηχανίας, οι «ευρωκομμουνιστές» θεωρούσαν ότι η εργατική τάξη μειωνόταν, επειδή μειωνόταν ο αριθμός των χειρώνακτων εργατών. Και ταυτόχρονα, ότι ο μειωμένος - όπως εκτιμούσαν - ρόλος της στην παραγωγική διαδικασία έφερνε στην πρωτοπορία τους διανοούμενους. Με άλλα λόγια, η νόθευση του εργατικού χαρακτήρα του κομμουνιστικού κόμματος εκφράζεται στην αναθεώρηση της μαρξιστικής θέσης για την ιστορική αποστολή της εργατικής τάξης στην κοινωνική εξέλιξη. Η απώλεια της ταξικής ουσίας και αποστολής του κομμουνιστικού κόμματος έχει ως συνέπεια ο ρόλος των «ευρωκομμουνιστικών» κομμάτων να αναλώνεται σε κενές φράσεις και να οδηγείται σε μια συνύπαρξη της εργατικής τάξης με τα μικροαστικά στοιχεία στην κοινωνική του σύνθεση και της μαρξιστικής παράδοσης με τη ρεφορμιστική ταυτότητα στην ιδεολογική του αναφορά. Ως αποτέλεσμα, η οποιαδήποτε κομμουνιστική φρασεολογία αποσκοπούσε απλά και μόνο στην κάλυψη της ανάγκης για διαφοροποίηση από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Οι «ευρωκομμουνιστές» παρουσιάζουν την τεχνολογική πρόοδο και την καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη ως στοιχεία μεταρρύθμισης του καπιταλισμού σε σοσιαλισμό, δίχως τη σοσιαλιστική επανάσταση και την αντίστοιχη κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη (προλεταριακή εξουσία)11, η οποία θα λύσει την αντίφαση ανάμεσα στις «γέρικες» σχέσεις παραγωγής και τις διαρκώς αναπτυσσόμενες παραγωγικές δυνάμεις που ασφυκτιούν μέσα σε αυτές, αντιστοιχίζοντας την κοινωνικοποίηση της εργασίας με την κοινωνική ιδιοκτησία. Πρόκειται για μια γνωστή από την εποχή του Μπερνστάιν μεταρρυθμιστική αντίληψη που αντιστρατεύεται την επαναστατική πάλη και το διαλεκτικό υλισμό γενικότερα. Κάτω από το φως της «ευρωκομμουνιστικής» ανάλυσης, ο σοσιαλισμός παρουσιάζεται ως απότοκος μιας μακρόχρονης πορείας μεταρρυθμίσεων στο οικονομικό και το πολιτικό πεδίο12. Ο Λένιν επισήμαινε για τις μεταρρυθμίσεις: «Οι οπαδοί των μεταρρυθμίσεων θα εξαπατούνται από τους υπερασπιστές του παλιού, εφόσον δε θα καταλάβουν ότι κάθε παλιός θεσμός, όσο παράλογος και σάπιος και αν φαίνεται, κρατιέται από τις δυνάμεις τούτων ή εκείνων των κυρίαρχων τάξεων. Και για να σπάσουμε την αντίσταση αυτών των τάξεων υπάρχει μόνο ένα μέσο: να βρούμε μέσα στην ίδια την κοινωνία που μας περιβάλλει, να διαφωτίσουμε και να οργανώσουμε για την πάλη τις δυνάμεις εκείνες, που μπορούν - και λόγω της κοινωνικής τους θέσης οφείλουν - να αποτελέσουν τη δύναμη την ικανή να σαρώσει το παλιό και να δημιουργήσει το νέο»13. Οι «ευρωκομμουνιστές», προσπαθώντας να διαχωριστούν από τον κλασικό ρεφορμισμό, μιλούσαν για «βαθιές μεταρρυθμίσεις», για «μετασχηματισμούς» στην οικονομία. Ομως στην πράξη αναγόρευαν - με μια φωνή μαζί με τους σοσιαλδημοκράτες - τις «εθνικοποιήσεις» (κρατικοποιήσεις κάποιων μονοπωλίων) ως πορεία προς το σοσιαλισμό, αποκρύπτοντας ότι οι εθνικοποιήσεις δεν είναι έξω από την αστική διαχείριση, στην εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού μπορούν να γίνονται, υπηρετώντας τα συμφέροντα των μονοπωλίων. Τα «ευρωκομμουνιστικά» κόμματα δεν πρότειναν την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, πάνω στην οποία θα στηριχτεί ο κεντρικός σχεδιασμός και ο εργατικός έλεγχος, αλλά μια «πιο δίκαιη συναινετική ανακατανομή ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία». Κατ' αυτό τον τρόπο, το αστικό κρατικό εποικοδόμημα εμφανίζεται ως ρυθμιστής της ταξικής πάλης, αφού αρκούν κάποιες πολιτικές επιλογές για την οικονομία για να καθορίσουν την έκβασή της. Ετσι ανατρέπεται η διαλεκτική σχέση βάσης και εποικοδομήματος και το κράτος προβάλλεται ως όργανο που μπορεί να κατακτηθεί από «τις ζημιούμενες τάξεις».14 Αυτή η προσέγγιση αντιστρατεύεται την πεμπτουσία της μαρξιστικής διδασκαλίας για την πάλη των τάξεων που στον καπιταλισμό κορυφώνεται με το τσάκισμα του αστικού κράτους. Επακόλουθο αυτής της προσέγγισης είναι μια αταξική προβολή της δημοκρατίας, η οποία βρίσκεται υπεράνω των σχέσεων παραγωγής και του «γενετικού υλικού» του κράτους. Η δημοκρατία παρουσιάζεται ως εγγυητής της κοινωνικής προόδου και της δυνατότητας του προλεταριάτου να κατακτήσει την εξουσία, αποκαθαρμένη από τις ταξικές της δεσμεύσεις.15 Στο όνομα μιας πραγματικής δημοκρατίας, μιας «καθαρής» δημοκρατίας που θα είναι η έκφραση της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού, εσκεμμένα λησμονείται ότι η αστική δημοκρατία ήταν και παραμένει μορφή της ταξικής κυριαρχίας (δικτατορίας) και πως όταν τα οικονομικά βάθρα της κυριαρχίας του κεφαλαίου αμφισβητούνται, η αστική δημοκρατία γρήγορα αποκαλύπτει ανοιχτά τον πραγματικό χαρακτήρα της, διεξάγοντας έναν ταξικό αγώνα ζωής ή θανάτου για την επιβίωση της κυριαρχίας του κεφαλαίου.16 Ως απόρροια αυτής της λογικής, αντί ο σοσιαλισμός να συνιστά δημοκρατία για τους εργάτες και τους εκμεταλλευόμενους, της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού, καταπιέζοντας τους καταπιεστές, ταυτίζεται με τη διεύρυνση της αστικής δημοκρατίας.17

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Σημειώσεις:

10. Frank Andre Gunder: «Eurocommunism: Left and Right Variants», New Left Review I/108, 1978, σελ. 88-92, όπου υπάρχει μια καταγραφή των τάσεων μέσα στο ρεύμα του «ευρωκομμουνισμού».

11. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα» τ. 29, Περίληψη στο βιβλίο του Χέγκελ «Η λογική»», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1987. Σε όλες τις σημειώσεις του Λένιν (οι οποίες πραγματοποιούνται αμέσως μετά την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου) ο Λένιν επισημαίνει διαρκώς την ανάγκη λύσης της αντίθεσης του όλου μέσα από τη σύγκρουση και την εξέλιξη της διαλεκτικής με βάση τα επαναστατικά άλματα.

12. Βλ. Κοινή δήλωση του Ιταλικού ΚΚ και του Γαλλικού ΚΚ στο «Ο Ευρωκομμουνισμός», εκδόσεις «Πλανήτης», σελ. 24 - 25.

13. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα» τ. 23, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1981, σελ. 48.

14. Σαντιάγκο Καρίγιο: ««Ευρωκομμουνισμός και κράτος», εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1978, σελ. 34 - 35.

15 Κ. Μαρξ: «Το εβραϊκό ζήτημα», εκδόσεις «Οδυσσέας», Αθήνα 1999, σελ. 73 - 74, όπου ο Μαρξ ειρωνεύεται την πολιτική ισότητα του εργάτη μέσα στα πλαίσια της οικονομικής του υποδούλωσης.

16. Κ. Μαρξ: «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία (1848 - 1850)», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2000, σελ. 63.

17 Β. Ι. Λένιν: «Κράτος και επανάσταση», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1975, σελ. 81 - 82.


Του
Κώστα Σκολαρίκου*
*Ο Κώστας Σκολαρίκος είναι Κοινωνιολόγος, συνεργάτης του ΚΜΕ.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ