Τετάρτη 7 Νοέμβρη 2007
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 7
90 ΧΡΟΝΙΑ ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Ορόσημο στην πάλη για τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική κοινωνία

Τα 90 χρόνια της Μεγάλης Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης

Ο Λένιν περνάει μπροστά από την περίφημη Κόκκινη Φρουρά
Ο Λένιν περνάει μπροστά από την περίφημη Κόκκινη Φρουρά
Είδα το Λένιν.

Τον είδα να τρέχει χέρι - χέρι με τη Ζωή.

Να σπρώχνει κατά τον ανήφορο με τον ώμο του την Ιστορία.

Τον είδα να λαχανιάζει και να βιάζεται.

Γιατί όλα τότε ήταν βιαστικά. Ολα.

Οι ώρες, οι σελίδες, οι στιγμές.

«Σήμερα νωρίς - αύριο θα 'ν' αργά».

Η Επανάσταση κοίταξε το παιδί της στα μάτια. Ναι. Ηταν καιρός...

Το φώναξε κι η «Αβρόρα» απ' το ποτάμι.

Ηταν καιρός.

Θολός σιγόψελνε δίπλα της κι ο Νέβας.

Τον ακολούθησαν σιγοψέλνοντας και τα κανάλια.

Ηταν καιρός: Η Πόλη σώπαινε πνιγμένη στα σκότη. Και μόνο το «Σμόλνυ» έφεγγε.

Μόνο το «Σμόλνυ» έφεγγε σαν φανάρι.

Για να δείξει στο Μέλλον να περάσει.

(Του Μενέλαου Λουντέμη, από τη συλλογή «Κραυγή στα πέρατα»)

Επέτειος της Μεγάλης Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, του μεγαλύτερου κοσμοϊστορικού γεγονότος στον 20ό αιώνα. Της Επανάστασης, που άνοιξε το δρόμο για το πέρασμα της κοινωνικής εξέλιξης στην ανώτερη βαθμίδα της, το σοσιαλισμό, με προοπτική την αταξική κομμουνιστική κοινωνία. Που ενσάρκωσε τα όνειρα και τους πόθους «των κολασμένων της Γης» για την έφοδο στο δικό τους ουρανό. Ο Κόκκινος Οχτώβρης έγινε σταθμός και εφαλτήριο της δράσης και της τεράστιας προσπάθειας εκατομμυρίων απλών ανθρώπων του μόχθου, για την κατάργηση της ταξικής εκμετάλλευσης. Ηταν το τεράστιο γεγονός, δημιούργημα της οργανωμένης πολιτικής πάλης των μαζών με ηγετική δύναμη την εργατική τάξη που με επικεφαλής το Κομμουνιστικό Κόμμα επιβεβαίωνε ότι η ανθρωπότητα μπήκε σε νέα ιστορική εποχή. Αυτήν που από τις αρχές του 20ού αιώνα φανέρωσε πως ο καπιταλισμός είναι ιστορικά ξεπερασμένος ως κοινωνικοοικονομικό σύστημα που μπορεί να κινεί τις κοινωνικές εξελίξεις προς την πρόοδο, γι' αυτό και χρειάζεται αντικατάσταση περιμένοντας το νεκροθάφτη του.

Ομάδα της Κόκκινης Φρουράς του μαχητικού αποσπάσματος του εργοστασίου Πουτιλόφ
Ομάδα της Κόκκινης Φρουράς του μαχητικού αποσπάσματος του εργοστασίου Πουτιλόφ
Η αναγκαιότητα του σοσιαλισμού προβάλλει από ένα και μόνο γεγονός: Οτι ο καπιταλισμός δημιουργεί ο ίδιος τις υλικές προϋποθέσεις, τις αντικειμενικές, για το πέρασμα στο σοσιαλισμό, που είναι η κοινωνικοποίηση της εργασίας, η κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Τα μέσα παραγωγής, όμως, και τα προϊόντα της παραγωγής αποτελούν ιδιωτική καπιταλιστική ιδιοκτησία. Αυτή η αντίφαση είναι η μήτρα όλων των αντιθέσεων και των φαινομένων της κρίσης. Επομένως, αυτή η αντίφαση πρέπει να λυθεί επαναστατικά. Να αντιστοιχηθούν οι σχέσεις παραγωγής προς τις παραγωγικές δυνάμεις, να κοινωνικοποιηθεί δηλαδή η καπιταλιστική ιδιοκτησία. Αυτή η αναγκαιότητα όχι μόνο υπάρχει και σήμερα, αλλά έχει αναδειχτεί ακόμα πιο πολύ. Η αναγκαιότητα του σοσιαλισμού δεν καθορίζεται από το συσχετισμό δύναμης. Η πραγματοποίηση της σοσιαλιστικής επανάστασης καθορίζεται απ' αυτό.

Η νέα εργατική εξουσία, καταργώντας την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, άνοιξε το δρόμο για την εξάλειψη της ανεργίας, την εξασφάλιση, σε όλους τους ανθρώπους, μόρφωσης, κοινωνικής ασφάλισης, πρόνοιας, την κατάργηση της καταπίεσης της γυναίκας. Αντιμετώπισε αποφασιστικά την εγκληματικότητα, έκανε κτήμα των εργαζομένων τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο σοσιαλισμός στάθηκε εχθρός του εθνικισμού, του σοβινισμού και των κηρυγμάτων μίσους κατά των εργαζομένων, αντίβαρο στην πολεμοκάπηλη εγκληματική δραστηριότητα του ΝΑΤΟ και των άλλων επιθετικών μηχανισμών των μονοπωλίων.

Νομοτελειακή εξέλιξη της τεράστιας όξυνσης όλων των κοινωνικών αντιθέσεων

Εφοδος στα χειμερινά ανάκτορα στην Πετρούπολη στις 8 Νοέμβρη του 1917
Εφοδος στα χειμερινά ανάκτορα στην Πετρούπολη στις 8 Νοέμβρη του 1917
Η Οχτωβριανή Επανάσταση ήταν η νομοτελειακή εξέλιξη της τεράστιας όξυνσης όλων των κοινωνικών αντιθέσεων της τσαρικής Ρωσίας, που την έκαναν αδύνατο κρίκο στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα και, βεβαίως, αποτέλεσμα της επαναστατικής δράσης της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, των άλλων καταπιεσμένων λαϊκών στρωμάτων, κυρίως των μισοπρολετάριων και της φτωχής αγροτιάς. Η πραγματοποίησή της έγινε δυνατή με τη σωστή στρατηγική και τακτική του κόμματος των Μπολσεβίκων, του επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης, του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η Επανάσταση επιβεβαίωσε περίτρανα τη λενινιστική θεωρία για το Κόμμα Νέου Τύπου. Απέδειξε ότι μόνο ένα Κομμουνιστικό Κόμμα, που καθοδηγείται από την πρωτοπόρα κοσμοθεωρία του επιστημονικού κομμουνισμού και έχει γερούς δεσμούς με την εργατική τάξη και τους άλλους εργαζόμενους της πόλης και του χωριού, μπορεί να μπει επικεφαλής και να ηγηθεί στον αγώνα όλων των εκμεταλλευόμενων και καταπιεζόμενων κοινωνικών δυνάμεων ενάντια στον κοινό αντίπαλο. Οτι μόνο ένα κόμμα, που συνδυάζει αρμονικά τη δημοκρατική λειτουργία με τη σιδερένια πειθαρχία και την ενιαία θέληση στη δράση, μπορεί να διασφαλίσει τον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης, στον αγώνα για το άλμα «από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας».

Η κατάληψη των ανακτόρων στην Πετρούπολη. Από πίνακα της εποχής
Η κατάληψη των ανακτόρων στην Πετρούπολη. Από πίνακα της εποχής
Πράγματι ο Β. Ι. Λένιν, αναπτύσσοντας και πλουτίζοντας τις θεμελιακές ιδέες του Κ. Μαρξ και του Φρ. Ενγκελς για το προλεταριακό κόμμα, για πρώτη φορά στην ιστορία του μαρξισμού, δημιούργησε μια αρμονική και ολοκληρωμένη διδασκαλία για το Κομμουνιστικό Κόμμα - το κόμμα νέου τύπου, το οποίο χαρακτηρίζεται κόμμα της σοσιαλιστικής επανάστασης και της δικτατορίας του προλεταριάτου, της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Για πρώτη φορά στην ιστορία του διεθνούς εργατικού κινήματος, μετά το θάνατο του Κ. Μαρξ και του Φρ. Ενγκελς, δημιουργήθηκε κόμμα της εργατικής τάξης με ένα γνήσια επαναστατικό πρόγραμμα, στο οποίο καθορίζονταν με σαφήνεια ο προλεταριακός χαρακτήρας του και ο πρωτοποριακός του ρόλος στο εργατικό κίνημα, διατυπώθηκε η ιδέα της ηγεμονίας της εργατικής τάξης στην επανάσταση και προβλήθηκε το αίτημα της δικτατορίας του προλεταριάτου. Η θέση για τη δικτατορία του προλεταριάτου δεν περιλαμβανόταν σε κανένα πρόγραμμα των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων των άλλων ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών της Δύσης, των κομμάτων της Β΄ Διεθνούς, που στην πράξη είχαν εγκαταλείψει την πάλη για το σοσιαλισμό. Αυτή ακριβώς η θέση έκανε το πρόγραμμα του ΣΔΕΚΡ να διαφέρει ριζικά από τα προγραμματικά ντοκουμέντα των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων αυτών των χωρών. Η συνεπής εφαρμογή των μαρξιστικών θέσεων στο πρόγραμμα δημιουργούσε τους όρους για την ιδεολογική ενότητα του κόμματος, ως κόμματος νέου τύπου. Αποδεικνύοντας ότι χωρίς κόμμα επαναστατικό δεν μπορεί να συνενωθεί η επαναστατική κοσμοθεωρία με το εργατικό κίνημα, έτσι που να αφυπνίζει συνειδήσεις, να συνενώνει την καθημερινή ταξική πάλη στην ανώτερη μορφή της, την πολιτική πάλη για την εξουσία.

Βασικός, επίσης, παράγοντας που συνέβαλε στην πραγματοποίηση της Οχτωβριανής Επανάστασης ήταν η αδιάλλακτη πάλη των μπολσεβίκων κατά του οπορτουνισμού. Αυτή η πάλη, παραμονές του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και στη διάρκειά του, επικεντρώθηκε στην αποφασιστική και δίχως ταλαντεύσεις ιδεολογικοπολιτική πάλη ενάντια στη δεξιά σοσιαλδημοκρατία, που έφτασε ως τη διάρρηξη των δεσμών των μπολσεβίκων με τη χρεοκοπημένη 2η Διεθνή, η οποία εγκλώβιζε όλες τις επαναστατικές δυνάμεις στη μέγκενη του ρεφορμισμού, του σοσιαλπατριωτισμού και του σοσιαλσοβινισμού. Η ταχτική που επεξεργάστηκαν οι μπολσεβίκοι, με επικεφαλής τον Λένιν, για μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε ταξικό πόλεμο, ενάντια στη δική τους αστική τάξη, και η εφαρμογή της στην πράξη με την Οχτωβριανή Επανάσταση, έδωσε το οριστικό χτύπημα στο τμήμα αυτό της σοσιαλδημοκρατίας, που συμμάχησε με την αστική τάξη ενάντια στην Επανάσταση και την εργατική τάξη.


Αυτή η ταχτική και η πάλη των μπολσεβίκων έδωσαν τη δυνατότητα να παίξει το Κομμουνιστικό Κόμμα τον αυτοτελή ιδεολογικοπολιτικό ρόλο του ως οργανωτή και καθοδηγητή των λαϊκών μαζών της Ρωσίας, ως δύναμης ικανής να αφομοιώσει δημιουργικά την πείρα της Παρισινής Κομμούνας και όλου του ριζοσπαστικού κινήματος της προεπαναστατικής Ρωσίας, αλλά και της πείρας της πρώτης επανάστασης στη Ρωσία του 1905 - 1907.

Ο πόλεμος των οπορτουνιστών

Στις σύγχρονες συνθήκες, και με αφορμή την αντεπανάσταση, διατυπώνεται κατά κόρον από αστούς και οπορτουνιστές ιδεολόγους και τον ΣΥΝ, ότι η Οχτωβριανή Επανάσταση ήταν βιασμός της ιστορίας, αφού οι προϋποθέσεις για το πέρασμα στο σοσιαλισμό ήταν ανώριμες, γιατί η Ρωσία ήταν καθυστερημένη από την άποψη της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, η εργατική τάξη μειοψηφία του πληθυσμού, κλπ. Πρόσφατα μάλιστα είδαν το φως της δημοσιότητας νέες περισπούδαστες εκτιμήσεις ντόπιων οπορτουνιστών («Κυριακάτικη Αυγή», 4/11/2007), αλλά και εμβριθών ξένων ιστορικών ότι η Οχτωβριανή Επανάσταση δεν ήταν παρά ένα πραξικόπημα των Μπολσεβίκων. Και πασχίζουν να το αποδείξουν συγκρίνοντας την επανάσταση, δηλαδή τη μαζική πολιτική δράση της συντριπτικής πλειοψηφίας του ρώσικου λαού με ηγέτη την εργατική τάξη και με κάθε πρόσφορο μέσο, ακόμη και με την ένοπλη πάλη κόντρα στην ένοπλη αντίδραση του τότε καθεστώτος, με κοινοβουλευτικούς όρους. Κατηγορούν ότι τάχα διέλυσαν τη Συνταχτική Συνέλευση, δηλαδή το αστικό Κοινοβούλιο, τη στιγμή που η πλειοψηφία των μαζών ήταν συγκεντρωμένη στα δικά της λαϊκά όργανα, τα Σοβιέτ, εκεί δημοκρατικά εξέλεγαν τους εκπροσώπους τους, εκεί πέρασε όλη η κρατική εξουσία. Δεν τους χρειαζόταν η αστική Συνταχτική Συνέλευση. Πολύ περισσότερο, δεν είχαν καμιά δουλιά με ένα όργανο της δικτατορίας του κεφαλαίου. Αυτή ήταν η πεποίθηση της εργατικής τάξης και της αγροτιάς γι' αυτό και τη διέλυσαν. Αλλά αυτοί είναι οι οπορτουνιστές. Δεν μπορούν να δουν και να κρίνουν όχι κοσμοϊστορικά γεγονότα σαν την προλεταριακή κοινωνική επανάσταση αλλά ούτε τα όρια της αστικής δημοκρατίας. Ούτε αυτά δε θέλουν να ξεπεραστούν. Δεν μπορούν να δουν την κίνηση της ιστορίας σαν πέρασμα των κοινωνιών από μια κατώτερη βαθμίδα σε μια ανώτερη.

Ο Λένιν μιλάει στον επαναστατημένο λαό. Από ζωγραφικό πίνακα του Ulagin (1968)
Ο Λένιν μιλάει στον επαναστατημένο λαό. Από ζωγραφικό πίνακα του Ulagin (1968)
Βεβαίως, όλοι αυτοί ξεχνούν ότι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής κυριάρχησε ιστορικά με μειοψηφικές τις σχέσεις της μισθωτής εργασίας, στην εποχή της μανιφακτούρας, ολοκληρώθηκε μετά τη βιομηχανική επανάσταση το 19ο αιώνα, υποτάσσοντας και εκτοπίζοντας σταδιακά τον ατομικό εμπορευματοπαραγωγό.

Αλλά, ήδη και στη Ρωσία από το τέλος του 19ου αιώνα αναπτύσσονται ραγδαία οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Ο Λένιν στο έργο του «Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία», στον πρόλογο στη δεύτερη έκδοση, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η ανάλυση του κοινωνικο-οικονομικού καθεστώτος, συνεπώς και της ταξικής διάρθρωσης της Ρωσίας, που έγινε σ' αυτό το έργο με βάση την οικονομική έρευνα και την κριτική ανάλυση των στατιστικών στοιχείων, επιβεβαιώνεται τώρα με την ανοιχτή πολιτική εμφάνιση όλων των τάξεων, στην πορεία της επανάστασης. Αποκαλύφθηκε πέρα για πέρα ο καθοδηγητικός ρόλος του προλεταριάτου. Αποκαλύφτηκε επίσης ότι η δύναμή του στο ιστορικό ξεκίνημα είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη από το ποσοστό του στο γενικό σύνολο του πληθυσμού»(«Απαντα» τ. 3ος, σελ. 13).

Ο Λένιν, από τη συγκεκριμένη περίοδο ακόμη (1897), διέγραφε την τάση ανάπτυξης του καπιταλισμού, αλλά και το πέρασμα της Ρωσίας στο ιμπεριαλιστικό στάδιο, όταν ακόμη την πολιτική εξουσία ασκούσε ο τσαρισμός. «Η κυβέρνηση όχι μόνο βοηθάει τους Ρώσους κεφαλαιοκράτες να εκμεταλλεύονται τους δικούς τους εργάτες... αλλά και στέλνει στρατιώτες να ληστεύουν άλλους λαούς...»(«Απαντα» τ. 4, σελ. 388).

Σχετικά με την ωριμότητα των όρων για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, η επιστημονική κοσμοθεωρία του μαρξισμού - λενινισμού έχει απαντήσει, αναλύοντας και το ζήτημα της ιστορικής κίνησης της κοινωνίας και τα καθήκοντα που μπορεί να θέτει, και πότε μπορούν να τα θέτουν το εργατικό κίνημα και το Κομμουνιστικό Κόμμα. Αλλά οι αντικειμενικοί νόμοι κίνησης της κοινωνίας δρουν διά μέσου της δράσης των ανθρώπων. Αυτό σημαίνει ότι αφού από υλική άποψη έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για το πέρασμα στην ανώτερη κοινωνική βαθμίδα (κομμουνισμός), από μια κατώτερη (καπιταλισμός), καθήκον του εργατικού κινήματος και του Κομμουνιστικού Κόμματος είναι να δρουν για να εκπληρώσουν αυτό το σκοπό. Και αυτός ο σκοπός εκπληρώνεται τελικά με το επαναστατικό άλμα για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Επαναστατικό άλμα ως αποτέλεσμα της συνύπαρξης της ωριμότητας των υλικών όρων, των αντικειμενικών συνθηκών (πανεθνική κρίση, επαναστατική κατάσταση), της συντριπτικής πλειοψηφίας της εργατικής τάξης σε συμμαχία με τ' άλλα καταπιεζόμενα λαϊκά στρώματα, που δεν ανέχονται άλλο να τους εξουσιάζουν όπως πριν, και της δράσης του υποκειμενικού παράγοντα. Και δρουν ανατρεπτικά ενάντια στην παλιά εξουσία, όντας στο μέγιστο βαθμό κινητοποίησής τους και αποφασισμένοι να αλλάξουν την υπάρχουσα πραγματικότητα, καταχτώντας την πολιτική εξουσία.

Σχετικά με το ζήτημα της κοινωνικής επανάστασης, από την άποψη της νομοτελειακής εμφάνισής της ο Μαρξ αναφέρει: «Ενας κοινωνικός σχηματισμός ποτέ δεν εξαφανίζεται προτού αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις που μπορεί να χωρέσει, και νέες, ανώτερες, παραγωγικές σχέσεις ποτέ δεν εμφανίζονται προτού ωριμάσουν οι υλικοί όροι της ύπαρξής τους μέσα στους κόλπους της ίδιας της παλιάς κοινωνίας. Γι' αυτό η ανθρωπότητα βάζει πάντα μπροστά της μόνο τα καθήκοντα εκείνα που μπορεί να λύσει, γιατί με μια προσεκτικότερη εξέταση γίνεται πάντα φανερό, ότι το ίδιο το καθήκον ξεπηδάει μόνο τότε, όταν οι υλικοί όροι για τη λύση υπάρχουν κιόλας ή τουλάχιστον βρίσκονται στην πορεία του γίγνεσθαι» (Η υπογράμμιση δική μας). (Καρλ Μαρξ, Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, Πρόλογος).

Η θέση αυτή λέει με πιο απλά λόγια ότι το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό τίθεται όταν είναι ώριμες οι υλικές συνθήκες. Και στη Ρωσία, όπως ήδη έχει αποδείξει ο Λένιν από τις αρχές του 20ού αιώνα, οι υλικές προϋποθέσεις ωριμάζουν γοργά.

Η Οχτωβριανή Επανάσταση είχε τεράστια επίδραση στις παγκόσμιες εξελίξεις. Συνέβαλε στην κατάρρευση του αποικιοκρατικού συστήματος, στην επιτάχυνση της δημιουργίας Κομμουνιστικών Κομμάτων σε μια σειρά από χώρες. Η οργανωμένη έκφραση του προλεταριακού διεθνισμού, με την ίδρυση της Γ΄ Κομμουνιστικής Διεθνούς, είχε γερό στήριγμα το νεοσύστατο ρωσικό κράτος των εργατών και αγροτών. Πηγή δύναμής της στάθηκαν οι εργάτες και οι αγρότες, η συμμαχία τους, αλλά και η αλληλεγγύη των εργατών πολλών χωρών, χιλιάδων κομμουνιστών, που είδαν στα Σοβιέτ την υπεράσπιση της δικής τους ζωής. Αλλωστε, η ταξική αλληλεγγύη των εργατών πολλών άλλων χωρών βοήθησε αποφασιστικά και στη νίκη του προλεταριάτου της Ρωσίας κατά της αντεπανάστασης και των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων που ξέσπασαν αμέσως μετά την Επανάσταση. Μεγάλο δίδαγμα, επίκαιρο όσο ποτέ, είναι η σταθερή προσήλωση των μπολσεβίκων να συνδέουν τη μελέτη και την ανάπτυξη της μαρξιστικής θεωρίας με την καθημερινή δράση. Η πορεία της Σοβιετικής Ενωσης απέδειξε το βάσιμο της δυνατότητας ο σοσιαλισμός να νικήσει και να οικοδομηθεί σε μια χώρα. Η εκβιομηχάνιση και η κολεκτιβοποίηση της γης, μονόδρομος για την καθυστερημένη τότε Ρωσία, τη μετέτρεψαν σε μια γιγάντια δύναμη, ικανή να αντιμετωπίσει όλες τις δυσκολίες και να συντρίψει το φασισμό, μετά από λίγα χρόνια. Εβαλε τις γερές βάσεις, που επέτρεψαν στην ΕΣΣΔ να σημειώσει αργότερα πρωτοφανή επιτεύγματα στην επιστήμη και στον πολιτισμό. Το σοσιαλιστικό σύστημα, που εδραιώνεται μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτέλεσε το βασικό παράγοντα της πάλης για την ειρήνη, την εξάλειψη των εστιών έντασης, την απόκρουση της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας, τη στήριξη των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και των αναπτυσσόμενων χωρών. Με ανιδιοτέλεια, η Σοβιετική Ενωση και οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες εξέφρασαν την ηθική, πολιτική και υλική αλληλεγγύη τους στους αγωνιζόμενους λαούς και χώρες. Η ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη δε μηδενίζει τον τεράστιο ρόλο και την προσφορά στην ανθρωπότητα της Σοβιετικής Ενωσης και των άλλων σοσιαλιστικών κρατών. Η υπεράσπιση της προσφοράς του σοσιαλιστικού συστήματος, με αντικειμενικότητα, είναι σήμερα αδήριτη ανάγκη. Αποτελεί για τους λαούς δυνατό όπλο στην πάλη κατά του ιμπεριαλισμού, που προσπαθεί να μηδενίσει και να διαστρέψει τις κατακτήσεις του σοσιαλισμού, με προφανή στόχο να αδυνατίσει και να «γονατίσει» κάθε προσπάθεια λαϊκής συσπείρωσης, αντίστασης στην πολιτική και στα επιθετικά του σχέδια. Η ανατροπή του σοσιαλισμού δεν αλλάζει στο παραμικρό την ακλόνητη πεποίθηση και πίστη μας στη σοσιαλιστική και κομμουνιστική προοπτική, ως ιστορική αναγκαιότητα και δυνατότητα. Ο σοσιαλισμός δεν απέτυχε. Ανατράπηκε, έχασε μια μάχη, αλλά όχι τον πόλεμο. Η ιστορία των κοινωνιών δεν είπε ακόμη την τελευταία της λέξη.

Ορισμένες από τις αιτίες ανατροπής

Οι αιτίες της ανατροπής του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη πρέπει να αναζητηθούν σε ένα πλέγμα εσωτερικών παραγόντων σ' αυτές τις χώρες. Παραγόντων, που επηρεάστηκαν βαθιά από τις εξωτερικές πιέσεις και επεμβάσεις, στο έδαφος της σύγκρουσης ανάμεσα στα δύο αντίθετα κοινωνικοπολιτικά συστήματα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις και τους προβληματισμούς της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ (15 έως 16 Ιούλη 1995), από τους βασικούς λόγους των αρνητικών εξελίξεων ήταν και η απώλεια, σε μια πορεία, του πρωτοποριακού καθοδηγητικού ρόλου του Κομμουνιστικού Κόμματος εξουσίας, μια σειρά από παρεκκλίσεις από τη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία και παραβιάσεις αρχών στη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Εδώ θα αναφερθούμε σε μια σειρά από εσωτερικούς παράγοντες σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΚΕ του ΚΚΕ στη Διακήρυξη για τα 90χρονα της Οχτωβριανής Επανάστασης («Ρ», 10/6/2007).

Πρέπει να επισημανθεί ότι: Ουσιαστική διαφορά μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού - κομμουνισμού είναι ότι οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής γεννήθηκαν στα σπλάχνα της φεουδαρχίας, ενώ οι σοσιαλιστικές - κομμουνιστικές δεν μπορούν να γεννηθούν στα σπλάχνα του καπιταλισμού, γιατί έρχονται σε σύγκρουση με κάθε μορφή εκμετάλλευσης.

Η επαναστατική εργατική εξουσία πρέπει να ανατρέψει ριζικά και να αναμορφώσει όλες τις κοινωνικές σχέσεις που κληρονόμησε από τον καπιταλισμό, να οικοδομήσει συνειδητά τον νέο τρόπο παραγωγής, λύνοντας τις κοινωνικές αντιθέσεις προς όφελος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Γι' αυτό συναντά μεγάλες δυσκολίες στην οικοδόμηση, επέκταση, πλήρη ανάπτυξη και κυριαρχία των νέων σχέσεων παραγωγής και κατανομής. Τέτοιες δυσκολίες δε συνάντησε ο καπιταλισμός.

Η σοσιαλιστική κοινωνία φέρνει σε όλα τα επίπεδα έντονα τα σημάδια της καπιταλιστικής κοινωνίας, από την οποία προέκυψε. Στο σοσιαλισμό εξαλείφεται η ταξική εκμετάλλευση, αλλά όχι και κάθε κοινωνική ανισότητα και διαστρωμάτωση, που αντανακλώνται στη συνείδηση, στη στάση ζωής. Κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση πρέπει να εξαλειφθούν και οι διαφορές ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, ανάμεσα στη χειρωνακτική και την πνευματική εργασία. Μόνο τότε θα μπορούμε να πούμε ότι καρφώσαμε «το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της καπιταλιστικής κοινωνίας, που τη θάβουμε εμείς», όπως έγραψε ο Λένιν.

Η πάλη για τη θεμελίωση και ανάπτυξη της νέας κοινωνίας καθοδηγείται από την επαναστατική εργατική εξουσία με πυρήνα της το Κομμουνιστικό Κόμμα, που δρα συνειδητά με βάση τους νόμους κίνησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Επομένως, η επιστημονικότητα και ταξικότητα της πολιτικής του Κομμουνιστικού Κόμματος, η ανάπτυξη της θεωρίας του επιστημονικού σοσιαλισμού - κομμουνισμού, πρώτα απ' όλα από το Κομμουνιστικό Κόμμα, είναι αδήριτη προϋπόθεση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Σε αυτό το καθήκον δεν αντεπεξήλθαν με επιτυχία τα κόμματα εξουσίας. Και στο βαθμό που η πολιτική της σοσιαλιστικής εξουσίας δεν έλυνε προς όφελος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τις αντιθέσεις, αυτές εξελίχθηκαν σε ανταγωνιστικές. Δεν επιβεβαιώθηκε η οπορτουνιστική θεωρία ότι μη ανταγωνιστικές αντιθέσεις δεν μπορούν να εξελιχθούν σε ανταγωνιστικές.

Μεταπολεμικά, όπως επισήμαινε το 19ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, παρά τις επιτυχίες που υπήρξαν στην εκπλήρωση του 4ου πεντάχρονου πλάνου (1946 - 1950), υπήρχαν προβλήματα που αφορούσαν στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη μέσων παραγωγής, στη διεύθυνση των επιχειρήσεων και στο επίπεδο της κοινωνικής ευημερίας.

Από το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1956 και μετά, για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων υιοθετήθηκαν σταδιακά λαθεμένες θεωρητικές προσεγγίσεις και εφαρμόστηκαν οπορτουνιστικές πολιτικές στην οικονομία, που επεκτάθηκαν στη σοσιαλιστική εξουσία και στις διεθνείς σχέσεις. Ταυτόχρονα, με πρόσχημα την καταπολέμηση της «προσωπολατρίας», ξεδιπλώθηκε μια αχαλίνωτη εκστρατεία κατά της πολιτικής του σοβιετικού κράτους επί Στάλιν, άνοιξε ο δρόμος για τη μεγάλη δεξιά οπορτουνιστική στροφή του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος.

Αντί να ενισχυθούν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής/ κατανομής, ενισχύθηκαν οι εμπορευματικές, δυνάμει καπιταλιστικές, σχέσεις. Αρχισε να υποχωρεί ο κεντρικός σχεδιασμός και να διαβρώνεται η κοινωνική ιδιοκτησία. Σημαντικό μέρος των αγροτικών προϊόντων της ατομικής και συνεταιριστικής παραγωγής πουλιόταν ελεύθερα στην αγορά, δηλαδή με ανώτατο όριο στη διακύμανση των τιμών. Ακόμα πιο έντονη ήταν η κοινωνική διαφοροποίηση στη βιομηχανία. Ο παράνομος πλουτισμός, το λεγόμενο σκιώδες κεφάλαιο επιδίωκε τη νόμιμη λειτουργία του ως κεφάλαιο στην παραγωγή, δηλαδή επιδίωκε την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Επέδρασε στο Κόμμα, ενισχύοντας την οπορτουνιστική διάβρωση και το σοσιαλδημοκρατικό εκφυλισμό.

Ο υποκειμενισμός στην εκτίμηση της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ως «αναπτυγμένου σοσιαλισμού» και η ανάπτυξη του οπορτουνισμού καταγράφηκαν στις εκτιμήσεις του 21ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ, το 1959: «Ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ νίκησε ολοκληρωτικά, οριστικά (...) Μπήκε στην περίοδο της πλατιάς οικοδόμησης της κομμουνιστικής κοινωνίας». Ενώ το 22ο Συνέδριο, το 1961, ψήφισε το «Πρόγραμμα οικοδόμησης του κομμουνισμού». Στις αλλαγές που έγιναν στο Σύνταγμα του 1977 θεσμοθετήθηκε το «παλλαϊκό κράτος» και το «παλλαϊκό κόμμα».

Η θεωρία του «παλλαϊκού κράτους» επέδρασε παραπέρα στην αλλοίωση των χαρακτηριστικών του κράτους, στην υποβάθμιση του ρόλου της εργατικής τάξης. Αλλοίωσε και το χαρακτήρα της σοσιαλιστικής δημοκρατίας. Ταυτόχρονα, ο προσδιορισμός του κόμματος ως «παλλαϊκού» σήμαινε αλλοίωση του εργατικού χαρακτήρα του.

Στα ντοκουμέντα της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ, τον Ιούλη του 1995, για τις «αιτίες της ανατροπής του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη», αναφέρεται ότι «προοδευτικά εξασθένισε ο πρωτοποριακός ρόλος του Κόμματος (...) Στην περίοδο της "περεστρόικα" η κατάσταση στο Κόμμα έφθασε στον εκφυλισμό». Δυνάμεις των ΚΚ, που δε διολίσθησαν συνειδητά προς τον οπορτουνισμό, θεώρησαν ως δεδομένο και αδιαμφισβήτητο τον ηγετικό ρόλο του κόμματος στην κοινωνία.

Αδυνάτισε σταδιακά και τελικά εξαφανίστηκε ο έλεγχος του κόμματος από τις εργατικές δυνάμεις. Παραβιάστηκε η αρχή της ισότητας των κομμουνιστών. Διαμορφώθηκαν συνθήκες για να αναπτυχθεί ο καριερισμός των στελεχών.

Η εργατική τάξη, οι λαϊκές μάζες γενικότερα, δεν αρνούνταν το σοσιαλισμό. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα συνθήματα που χρησιμοποίησε η περεστρόικα ήταν «επανάσταση μέσα στην επανάσταση» και «περισσότερος σοσιαλισμός».

Το γεγονός ότι δεν αντέδρασε η εργατική τάξη κατά της αντεπανάστασης εξηγείται από αυτούς και από άλλους λόγους.

Στο βαθμό που από τις ηγεσίες των Κομμουνιστικών Κομμάτων υιοθετήθηκαν επιλογές που διαβρώνανε τον κοινωνικό χαρακτήρα της ιδιοκτησίας και ενδυνάμωναν το στενό ατομικό συμφέρον, δημιουργούνταν αισθήματα αποξένωσης από την κοινωνική ιδιοκτησία και παράλληλα διαβρωνόταν η συνείδηση. Διευκολυνόταν ο δρόμος για την παθητικότητα και την αδιαφορία.

Η οπορτουνιστική διάβρωση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος ήταν μια διαδικασία μακρόχρονη, με βαθιές ρίζες στην καπιταλιστική ανάπτυξη του 20ού αιώνα, που δεν αναλύθηκε έγκαιρα και αντικειμενικά. Η αλληλεπίδραση μεταξύ του οπορτουνισμού στα Κομμουνιστικά Κόμματα αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών και στο ΚΚΣΕ και τα άλλα Κομμουνιστικά Κόμματα εξουσίας χρειάζεται παραπέρα ιστορική διερεύνηση, αναγκαία για την ιδεολογική και πολιτική ισχυροποίηση και ενότητα του κομμουνιστικού κινήματος στον 21ο αιώνα.

Το ίδιο αναγκαία είναι η εξαγωγή και αφομοίωση συμπερασμάτων από την ανάπτυξη και εξέλιξη της ταξικής πάλης κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση του 20ού αιώνα. Η μελλοντική σοσιαλιστική οικοδόμηση με βεβαιότητα θα ξεκινήσει και θα εξελιχθεί σε ανώτερο επίπεδο συγκριτικά με αυτό του 20ού αιώνα. Είναι όμως επίσης βέβαιο ότι θα αναμετρηθεί εξίσου σκληρά με την καπιταλιστική κληρονομιά στο οικονομικό, στο πολιτικό και στο ιδεολογικό επίπεδο...

Από τα κορυφαία καθήκοντα του κομμουνιστικού ιδεολογικού μετώπου είναι να αποκατασταθεί στα μάτια των εργαζομένων η αλήθεια για το σοσιαλισμό του 20ού αιώνα, χωρίς εξιδανικεύσεις, αντικειμενικά και απαλλαγμένη από τις συκοφαντίες της αστικής τάξης. Η υπεράσπιση των νομοτελειών του σοσιαλισμού και ταυτόχρονα η υπεράσπιση της προσφοράς του σοσιαλισμού του 20ού αιώνα απαντούν στις οπορτουνιστικές θεωρίες περί «μοντέλων» του σοσιαλισμού προσαρμοσμένων στις «εθνικές» ιδιομορφίες, αλλά και στην ηττοπαθή λαθολογία. Η υπεράσπιση αυτής της προσφοράς αποτελεί για το ΚΚΕ κριτήριο στις σχέσεις με άλλα Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα, για τη συγκρότηση του κομμουνιστικού πόλου στο διεθνές κίνημα.

Η συκοφαντία και η αντικομμουνιστική σταυροφορία δεν μπορούν να κρύψουν για πολύ την αλήθεια. Ο αντικομμουνισμός, που στοιχείο του είναι και το ξαναγράψιμο της Ιστορίας, αποτελεί και ένδειξη φόβου της αστικής τάξης.

Επιβεβαιώθηκε ότι δεν υπάρχει υπερταξικός ή τρίτος δρόμος ανάπτυξης. `Η θα υπηρετεί τον ιμπεριαλισμό, δηλαδή τη διαχείριση του καπιταλιστικού συστήματος, ή θα υπηρετεί το λαό.

Καταρρίπτονται και αποκαλύπτονται στην πράξη όλοι οι παλαιοί και σύγχρονοι μύθοι: Ο μύθος της «ελεύθερης οικονομίας» και της «ανταγωνιστικότητας», του «εκσυγχρονισμού», της «συναίνεσης» και του «κοινωνικού διαλόγου», της «δημοκρατίας των θεσμών», των «μονόδρομων» και της ασφάλειας και του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων και των συνόρων. Το θέμα είναι ποιος εξουσιάζει, ποιος κυριαρχεί, για ποιον και για ποιο σκοπό.

Η εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα δε θα μείνουν καθηλωμένα στο χτες. Στην εργατική τάξη, ιδιαίτερα στις νέες γενιές της, όπως και στις νέες γενιές των λαϊκών στρωμάτων, αξίζει μόνο ένα μέλλον, αυτό που φοβάται ο ιμπεριαλισμός: Το σοσιαλιστικό - κομμουνιστικό.

Οπως υπογραμμίζεται στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ που ψήφισε το 15ο Συνέδριο, «ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της ανασύνταξης των επαναστατικών δυνάμεων, της απόκρουσης της επίθεσης του διεθνούς κεφαλαίου, της αποφασιστικής αντεπίθεσης. Θα είναι ο αιώνας μιας καινούριας ανόδου του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος και μιας νέας σειράς κοινωνικών επαναστάσεων».


Επιμέλεια
Στέφανος ΚΡΗΤΙΚΟΣ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ