Ο Γάλλος ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος Βικτόρ Ουγκό (1802-1885) χαρακτήρισε τη Γαλλική Επανάσταση του τέλους του 18ου αιώνα πηγή της λογοτεχνίας του 19ου αιώνα. Είναι ο πιο διαβασμένος Γάλλος συγγραφέας και το πιο γνωστό έργο του είναι το πολυμεταφρασμένο «Οι Αθλιοι» (1862).

Το «Ενενήντα τρία» είναι η χρονιά 1793. Είμαστε 4 χρόνια μετά από τη χρονιά της έναρξης της Γαλλικής Επανάστασης και στη Γαλλία κυριαρχεί η πιο ριζοσπαστική πτέρυγα των επαναστατημένων, οι Ιακωβίνοι. Η κατάσταση δεν έχει καθόλου οριστικοποιηθεί ως προς την επικράτηση της αστικής εξουσίας. Στη Γαλλία μαίνονται σφοδροί ταξικοί αγώνες ενώ η χώρα ήταν και περικυκλωμένη από τα στρατεύματα των ευρωπαϊκών βασιλειών των Αγγλίας, Πρωσίας, Αυστρίας και Ισπανίας. Ο αποκεφαλισμός του Λουδοβίκου 16ου, ως αποτέλεσμα της επανάστασης, είχε προκαλέσει έντονη αντίδραση στην Ευρώπη και οι βασιλείς της σχημάτισαν το Μάρτη του 1793 τον πρώτο συνασπισμό ενάντια στην επαναστατική Γαλλία, χαρακτηριστικό παράδειγμα ταξικής υποστήριξης, όταν οι κυρίαρχοι μιας εποχής βλέπουν σε άλλο κράτος να απειλείται η κυριαρχία των ομοίων τους.

Ομως και στο εσωτερικό της χώρας υπήρχαν αντεπαναστατικές εξεγέρσεις. Μία απ' αυτές αποτελεί το θέμα ή μάλλον το πλαίσιο του μυθιστορήματος «Ενενήντα τρία». Ο Βικτόρ Ουγκό, άλλωστε, το βιβλίο αυτό το είχε γράψει το 1874, δηλαδή 80 χρόνια μετά από την ταπείνωση της Γαλλίας στον πόλεμο με την Πρωσία, και μετά από την Παρισινή Κομμούνα, που συγκίνησε και ενέπνευσε με τα ιδανικά της πολλούς ανθρώπους του πνεύματος και των γραμμάτων της εποχής εκείνης. Ξαναπλάθει την εικόνα της πάλης της Δημοκρατίας των Ιακωβίνων εναντίον της παλινόρθωσης της Βανδέας, της βορειοδυτικής περιοχής της Βρετάνης, Νορμανδίας, μιας περιοχής σχετικά καθυστερημένης, Καθολικής και φιλοβασιλικής, που είχε εξεγερθεί ενάντια στο επαναστατικό κράτος του Παρισιού θεωρώντας ότι έθιγε τα συμφέροντά της. Στο βιβλίο παρακολουθούμε αυτή την πάλη και τη φανερή συμπάθεια του συγγραφέα - που κατά κάποιον τρόπο επιστρέφει μ' αυτό του το έργο στο ένδοξο παρελθόν της Γαλλικής Επανάστασης - για τους επαναστάτες ηγέτες του 1793.

Ο Βικτόρ Ουγκό, γιος στρατηγού του Ναπολέοντα και φιλοβασιλικής μητέρας, εξελίσσεται σε μια πορεία προς τον ουτοπικό σοσιαλισμό. Γνήσιο «παιδί» του 19ου αιώνα θα είναι ο ευαίσθητος αποδέκτης των επαναστατικών μηνυμάτων της εποχής του. Είναι μέσα από τα έργα του ο κοινωνικός αγωνιστής υπέρ των εξαθλιωμένων. Τον επηρεάζουν καθοριστικά τα μεγάλα αστικοδημοκρατικά κινήματα του 19ου αιώνα. Η εργατική τάξη εκείνο τον αιώνα έχει αρχίσει να κάνει αισθητή την παρουσία της στο ιστορικό προσκήνιο διατυπώνοντας το δικό της λόγο, αποκτώντας συνείδηση του εαυτού της ως τάξης, αλλά δεν μπορούσε ακόμα να κάνει τη δική της «έφοδο στον ουρανό», το μεγάλο άλμα στο μέλλον. Είναι ο αιώνας, στον οποίο ο Μαρξ και ο Ενγκελς διαμορφώνουν το θεωρητικό θεμέλιο γι' αυτή τη συνειδητοποίηση. Ο Βικτόρ Ουγκό μπορεί να μη συναντήθηκε ποτέ με το μαρξισμό και να παρουσιάζει αντιφάσεις στην ιδεολογική συγκρότησή του, αλλά με το λόγο του ρίχνει την πέτρα μακριά στο μέλλον οραματιζόμενος έναν άλλο κόσμο. Ετσι, θα πει διά στόματος αρχηγού των επαναστατών στο «Οι Αθλιοι»: «Αδέρφια, όποιος πεθαίνει εδώ, πεθαίνει μες στην ακτινοβολία του μέλλοντος. Θα μπούμε σ' έναν τάφο φωτόλουστον από αυγή».

Αννεκε Ιωαννάτου