Η γλώσσα ως φορέας πολιτικού και ιδεολογικού λόγου | ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η γλώσσα ως φορέας πολιτικού και ιδεολογικού λόγου

Παρέμβαση του Τάκη Τσίγκα, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, σε ημερίδα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που έγινε στις 18 του Απρίλη 2007 με θέμα «Η ελληνική γλώσσα στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ»

Γρηγοριάδης Κώστας

Αναμφίβολα, το θέμα της ημερίδας είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον και πολυσύνθετο. Κι αυτό, γιατί βάζει στο τραπέζι της συζήτησης τόσο τον πολύμορφο, πρώτα και κύρια, ιδεολογικό ρόλο, που παίζουν σήμερα τα ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, όσο και τον βασικό φορέα έκφρασης του ρόλου αυτού, την ελληνική γλώσσα.

Επιτρέψτε μου, λοιπόν, στο πολύ περιορισμένο χρονικό πλαίσιο ενός χαιρετισμού, να καταθέσω ορισμένες βασικές σκέψεις, με τις οποίες το ΚΚΕ προσεγγίζει το θέμα της σημερινής ημερίδας.

Πιστεύουμε ότι η γλώσσα μας, όπως και κάθε άλλη γλώσσα οπουδήποτε στον πλανήτη, δεν αποτελεί μόνον ή κυρίως μέσο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Οι λέξεις δεν είναι απλά και μόνον ηχητικά μορφώματα. Περιέχουν σημασίες και δηλώνουν έννοιες. Η σύνθεση των λέξεων σε προτάσεις σημαίνει, πρώτα και κύρια, τη σύνθεση των εννοιών σε νοήματα. Και τα νοήματα συνιστούν και, ταυτόχρονα, καθορίζουν τη λειτουργία της νόησης και της σκέψης. Μέσω των νοημάτων, προσλαμβάνουμε γνώσεις, διερευνούμε την αντικειμενική πραγματικότητα, μαθαίνουμε την ιστορία, απολαμβάνουμε τη λογοτεχνία και την ποίηση, διαμορφώνουμε σύστημα αξιών και συμπεριφορές.

Με δυο λόγια, η γλώσσα αποτελεί το δρόμο πρόσβασης στην κοινωνική πραγματικότητα, το δρόμο πρόσληψης και κατανόησης του περιεχομένου και της ουσίας των ανάλογων φαινομένων και προβλημάτων. Και, βέβαια, στο πλαίσιο της καπιταλιστικής μας κοινωνίας, ο δρόμος αυτός είναι σφραγισμένος από την πολύμορφη ταξική πάλη, που σημαδεύει κάθε πλευρά της κοινωνικής πραγματικότητας. Μια χαρακτηριστική έκφραση του γεγονότος αυτού αποτελεί και ο τρόπος που χρησιμοποιούν τη γλώσσα τα ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, τα οποία ανήκουν στους κατέχοντες τον πλούτο και την εξουσία, είτε άμεσα, είτε έμμεσα, ως ιδιοκτησία του καπιταλιστικού κράτους. Είτε αυτά δηλώνουν την ανάλογη ταξική και ιδεολογική τους τοποθέτηση, είτε προσπαθούν να την αποκρύψουν, προβάλλοντας, συνήθως, προσχήματα ειδησεογραφικής αμεροληψίας και αντικειμενικότητας ή αφορισμούς για «ξύλινη γλώσσα».

Οι σχετικές αποδείξεις είναι πολλές και καθημερινά γίνονται και περισσότερες, αφού τα τηλεοπτικά ειδησεογραφικά δελτία - και όχι μόνον αυτά - βρίθουν από τις ανάλογες γραμματικές και λεξικές επιλογές. Και δεν αναφέρομαι μόνο στις συνήθεις περιπτώσεις υπερτονισμού ή υποβάθμισης πολιτικών γεγονότων ή κοινωνικών φαινομένων, μέσω των ανάλογων μορφών της λεγόμενης δημοσιογραφικής ή τηλεοπτικής γλώσσας, αλλά και στον κυριολεκτικό εξοβελισμό σειράς λέξεων ή στη βάναυση και ολοκληρωτική παραποίηση της σημασίας και των εννοιών, που αυτές έχουν και δηλώνουν. Για παράδειγμα, η λέξη - και κατ' επέκταση η έννοια - καπιταλισμός και τα παράγωγά της είναι καταγραμμένες σε όλα τα λεξικά, αλλά δεν υπάρχουν στο λεξιλόγιο της «τηλεοπτικής γλώσσας». Το ίδιο συμβαίνει με τις λέξεις ιμπεριαλισμός, ταξική πάλη, εργατική και αστική τάξη, όπως και αρκετές άλλες, ενώ η έννοια που δηλώνει η λέξη σοσιαλισμός κακοποιείται συστηματικά και βάναυσα. Κι όχι μόνον αυτή. Ανάλογο είναι στην πραγματικότητα το φαινόμενο της κατά συρροή τηλεοπτικής αναμετάδοσης της κάλπικης επιχειρηματολογίας των κρατουσών πολιτικών δυνάμεων. Η ολοένα και περισσότερο ασφυκτική κυριαρχία των κεφαλαιοκρατών στη σφαίρα της οικονομίας βαφτίζεται ελεύθερη αγορά. Η επιδότηση των βιομηχάνων με δημόσιο χρήμα καλείται επιδότηση της εργασίας. Τα μέτρα βιασμού του περιβάλλοντος ονομάζονται μέτρα προστασίας και διάσωσής του. Η εμπλοκή και συμμετοχή της χώρας στους πολεμοκάπηλους τυχοδιωκτισμούς του ΝΑΤΟ μετονομάζεται σε συμβολή στην αποκατάσταση της ειρήνης και πάει λέγοντας.

Με δυο λόγια, στο κυρίαρχο σήμερα τηλεοπτικό τοπίο, η γλώσσα, ως φορέας πολιτικού και ιδεολογικού λόγου, έχει σε μεγάλο βαθμό μετατραπεί σε εργαλείο συσκότισης της κοινωνικής και αντικειμενικής πραγματικότητας, απόκρυψης του ταξικού περιεχομένου και της ουσίας των κοινωνικών φαινομένων. Σε τελευταία ανάλυση, έχει σε μεγάλο βαθμό μετατραπεί σε εργαλείο χειραγώγησης των συνειδήσεων, προς όφελος των κυρίαρχων δυνάμεων και των συμφερόντων τους.

Επιτρέψτε μου μια ακόμη επισήμανση. Υποθέτω πως ο επιθετικός προσδιορισμός ελληνική δεν υπάρχει τυχαία δίπλα στη λέξη γλώσσα, στο θέμα της ημερίδας. Δεν υποτιμούμε στο παραμικρό την υπαρκτή σήμερα ανάγκη καλλιέργειας και πολύμορφης υποστήριξης της γλώσσας μας. Κάθε άλλο. Δε συμφωνούμε, όμως, και με όσους ισχυρίζονται ότι η ελληνική γλώσσα κινδυνεύει να περιθωριοποιηθεί και, πολύ περισσότερο, να εξαφανιστεί από την αγγλική και τις άλλες ισχυρότερες απ' τη δική μας γλώσσες. Κυρίως, δε συμφωνούμε με οποιαδήποτε εθνικιστική ή ελληνοκεντρική λογική αντιμετώπισης του θέματος, ενώ θεωρούμε τουλάχιστον αποπροσανατολιστικά τα ψευτοδιλήμματα του τύπου, σε ποια γλώσσα θα προβάλλονται στην τηλεόραση τα προϊόντα και μηνύματα της μαζικής υποκουλτούρας του ιμπεριαλισμού, στα ελληνικά ή σ' αυτή της χώρας παραγωγής τους. Αναντίρρητα, θέλουμε μια τηλεόραση, όπου θα κυριαρχεί η ελληνική γλώσσα και, ταυτόχρονα, θα είναι ανοιχτή στις πολιτιστικές κατακτήσεις όλων των λαών. Πάνω απ' όλα θέλουμε μια τηλεόραση, που θα υπηρετεί τις ανάγκες ουσιαστικής πληροφόρησης, πολιτιστικής ανύψωσης και αγωγής του λαού και της νεολαίας. Γι' αυτά αγωνιζόμαστε, γνωρίζοντας καλά ότι ριζική αλλαγή στην Τηλεόραση δεν μπορεί να υπάρξει, αν δεν υπάρξει στην κοινωνία και την πολιτική.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

Αναζητώντας τα ΝοΗΜΑΤΑ στο Μουσείο της Ακρόπολης (2023-12-08 00:00:00.0)

Η αλήθεια στα χρόνια της χολέρας (2021-12-18 00:00:00.0)

«Πλάστρα φωτιά» του αύριο, όχι κεριού φλογίτσα (2008-07-27 00:00:00.0)

Εργαλείο συσκότισης της κοινωνικής πραγματικότητας (2007-04-19 00:00:00.0)

Οπως οι κάφροι! (2004-02-22 00:00:00.0)

Υποκρισία και «ποιότητα»! (2002-12-03 00:00:00.0)