Τι άλλο μας χωρίζει εκτός απ' αυτή τη θάλασσα; Ποια είναι η διαφορά μας, εκτός απ' τη γλώσσα που μιλάμε; Και μήπως τελικά αυτή η θάλασσα, αυτές οι δύο γλώσσες - με τόσες κοινές ρίζες - είναι τα στοιχεία που μας ενώνουν;

Στο Τσεσμέ οι άνθρωποι μιλούν απλά. Οπως απλά ζουν, απλά σκέφτονται, απλά ονειρεύονται. Η ομορφιά του τοπίου, η επιβλητικότητα του κάστρου τους - δύο βήματα από το λιμάνι - και το χαμόγελο των ανθρώπων, σχηματισμένο μόνιμα στα πρόσωπά τους, είναι πράγματα που δεν μπορείς να ξεχάσεις ποτέ. Απέναντι οι κορυφογραμμές της Χίου ξεχωρίζουν ξεκάθαρα, αλλά το ταξίδι γι' αυτούς - αν το θελήσουν - είναι πολύ μακρινό. Χρειάζεται μια ολόκληρη γραφειοκρατική διαδικασία και κάμποσα χιλιόμετρα οδικής ταλαιπωρίας, ως το ελληνικό προξενείο, ώσπου να δοθεί η πολυπόθητη βίζα. Αυτό είναι και το παράπονό τους, που αμέσως το εκφράζουν μόλις ακούν πως είσαι Ελληνας.

"Θέλουμε να γνωρίσει ο Τούρκος τον Ελληνα κι ο Ελληνας τον Τούρκο. Πρώτα θα γίνουν οι άνθρωποι φίλοι, μετά οι πόλεις και τέλος οι λαοί. Αλλά με το πρόβλημα της βίζας η γνωριμία αυτή δυσκολεύει", ήταν τα πρώτα λόγια του Φαϊλάτ Ντελιόγλου.

Ο Φαϊλάτ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ξάνθη, μετανάστευσε στην Αυστραλία και τα τελευταία δέκα χρόνια ζει μόνιμα στο Τσεσμέ. Οι τρεις γλώσσες που γνωρίζει - ελληνικά, τουρκικά και αγγλικά - ήταν η αφορμή, όλα αυτά τα χρόνια, να συμμετάσχει ως μεταφραστής σε πολλές συναντήσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Τελευταία αποστολή του η πρόσφατη συνάντηση δημοσιογράφων και από τις δύο χώρες στη Χίο.

"Οι συναντήσεις αυτές πάντα σου αφήνουν θετικές εντυπώσεις. Θεωρώ πως όταν οι δύο λαοί γνωριστούν μεταξύ τους, καμιά προπαγάνδα, από οποιαδήποτε κυβέρνηση ή εξουσία, δεν μπορεί να πείσει τον Τούρκο πως ο Ελληνας είναι εχθρός και αντίστροφα", λέει χαρακτηριστικά. Θεωρεί πάντως πως "οι Ελληνες είναι πιο φανατικοί, πιο εχθρικοί απέναντι στους Τούρκους". Και το δικαιολογεί λέγοντας: "Οι Τούρκοι έχουν συνυπάρξει πολλά χρόνια με τους Ελληνες, εδώ στα παράλια της Μικράς Ασίας. Οι μνήμες, οι καλές στιγμές είναι αναμνήσεις που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Υπάρχει βέβαια στην Τουρκία και η λογική των "Γκρίζων Λύκων", σε πολύ μικρό κομμάτι όμως του πληθυσμού. Μιλάμε πάντως για φανατικούς ανθρώπους, που δεν αντιπροσωπεύουν το γενικό συναίσθημα".

Με τον Χασάν γνωριστήκαμε τυχαία. Η μάλλον, όχι τυχαία. Γνωριστήκαμε εξαιτίας της φιλοξενίας του αδελφού του, του Μουσχίν.

Ηταν ένα βράδυ, όταν ο Φαϊλάτ έλειπε στη Χίο για τη συνάντηση των δημοσιογράφων, που πέρασε απ' το σπίτι να μας προσκαλέσει σε δείπνο. "Για να μην είστε μόνοι σας", μας είπε ο Μουσχίν στα τουρκικά. Η συνεννόηση μεταξύ μας θα ήταν αδύνατη αν δεν ερχόταν ο Χασάν, ο 27χρονος αδελφός του, που μιλούσε αγγλικά.

Ο Χασάν σπουδάζει στην Αγκυρα κομπιούτερ, είναι κομμουνιστής, λατρεύει όλους τους αρχαίους φιλοσόφους, αγαπά την Ελλάδα "σαν δεύτερη πατρίδα του". "Εγώ δεν πολεμώ για κανέναν. Καλύτερα να αυτοκτονήσω",λέει με μια ηρεμία που κυριολεκτικά σε συγκλονίζει. Πίνει αργά τον καφέ της Γκιουζέλ - γυναίκα του Μουσχίν - και τα μάτια του γελούν, φλογίζονται, θυμώνουν. "Οι λαοί πρέπει να αντιδράσουν, δεν είναι δυνατόν να παίζουμε εμείς το παιχνίδι των Αμερικάνων, των Αγγλων ή δεν ξέρω γω ποιου άλλου ακόμα. Αν δεν ξυπνήσουν οι λαοί, οι κυβερνήσεις θα συνεχίζουν να μας... κοιμίζουν", επισημαίνει. Και καταλήγει: "Οι λαοί των δύο χωρών θα έπρεπε να τρώνε με χρυσά κουτάλια, αλλά αντί να γίνεται αυτό δίνουμε τα λεφτά μας για παλιοσίδερα. Δυστυχώς, η ιστορία σπάνια διδάσκει". Πάντως το σίγουρο είναι πως η ιστορία εκδικείται, αφού ο Χασάν και Μουσχίν είναι απόγονοι εξισλαμισθέντων Ελλήνων...

Ο 80χρονος Χουσεϊν Μπαρμπαρός θα μπορούσε να αποτελεί ένα ρεπορτάζ από μόνος του. Φοβερές οι εμπειρίες του, πολλές οι γνώσεις του, ακόμα πλουσιότερος ο ψυχικός του κόσμος.

Οι γονείς του ήρθαν στο Τσεσμέ το 1923 από το Ηράκλειο της Κρήτης και εκτός από τα άψογα ελληνικά του, φαίνεται πως έχει "κληρονομήσει" και πολλές ελληνικές συνήθειες. "Οι λαοί φτιάχνουν τις γέφυρες, όχι οι πολιτικοί", λέει ο Χουσεϊν. Και το "κατηγορώ" του ατελείωτο: "Δεν μπορώ να καταλάβω τους ανθρώπους που φανατίζονται με γεγονότα που έγιναν πριν τόσα χρόνια. Αυτή η σελίδα, η μελανή σελίδα της ιστορίας και των δύο χωρών, πρέπει επιτέλους να σκιστεί. Και οι δύο πλευρές, με την πίεση τη δική μας, πρέπει να κάτσουν στο τραπέζι χωρίς μεσολαβητές και να τα βρουν. Δε μας φτάνει η φτώχεια μας, καθόμαστε και δίνουμε τόσα λεφτά σε όπλα. Αντί να φτιάξουμε κανένα νοσοκομείο, κανένα σχολείο να μορφωθούν τα παιδιά μας, γινόμαστε αποθήκη όπλων. Δε θα ξυπνήσουμε ποτέ;".

Αναφέρεται στην εκπαίδευση των δύο χωρών, στα σχολικά βιβλία της ιστορίας, που προπαγανδίζουν και καλλιεργούν τις κακές σχέσεις μεταξύ των δύο λαών. "Δεν είναι μόρφωση αυτή, σκληρή κι αδίστακτη προπαγάνδα είναι. Ετσι φανατίζονται οι νέοι, έτσι χάνονται τα ελεύθερα μυαλά", λέει οργισμένα.

Ο μπαρμπα - Χουσεϊν θυμάται τους Ελληνες φίλους του, που απέκτησε κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής. Οι βόμβες, αφηγείται, έπεφταν στην Ελλάδα η μια μετά την άλλη. Ο κόσμος περνούσε από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία. "Μοιραστήκαμε μαζί το ψωμί και την ελιά. Ζήσαμε σαν αδέλφια, κοιμήθηκαν σπίτι μας, δούλεψαν στα χωράφια μας. Τον Παντελιό απ' την Ικαρία, έχω χρόνια να μάθω νέα του. Και απ' τους Κωστάδες - κι αυτοί Ικαριώτες. Εχω πολλούς Ελληνες φίλους και θέλω να γράψετε τα ονόματά τους. Μήπως και τα διαβάσουν στην εφημερίδα και με πάρουν τηλέφωνο", λέει.

"Τι άλλο να πούμε στην Ελλάδα;", ρωτάμε τον Χουσεϊν Μπαρμπαρός.

Κι αυτός απαντά: "Να τους πείτε να μη φαγωθούμε άδικα. Να τους πείτε να παλεύουν για την ειρήνη. Να τους πείτε ότι τους αγαπάμε και τους περιμένουμε...".