Τρία χρόνια περίπου έχουν περάσει από την έναρξη της λειτουργίας του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), της ανεξάρτητης διοικητικής αρχής που ανέλαβε να υπερασπίσει την αξιοκρατία και το αδιάβλητο στις προσλήψεις στο δημόσιο. Το μικρό σχετικά αυτό διάστημα αποδείχτηκε ωστόσο αρκετό για να φανεί ότι η διορισμένη από την κυβέρνηση νεοσύστατη "αρχή" περισσότερο χρησιμοποιείται ως άλλοθι για τα κυβερνητικά ρουσφέτια! Αλλωστε, όπως προκύπτει και από το σχετικό νόμο, αυτός ήταν ο ρόλος που προορίζονταν από την αρχή να παίξει, αφού η συντριπτική πλειοψηφία των προσλήψεων που γίνονται στο δημόσιο περνούν μέσα από ελεγχόμενες "από τα πάνω" διαδικασίες. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα που αναφέρει το ίδιο το ΑΣΕΠ στην ετήσια έκθεση που κατέθεσε τον περασμένο Μάρτη στη Βουλή. Κατά το 1997 εκδόθηκαν ή ολοκληρώθηκαν 14 προκηρύξεις για προσλήψεις στο δημόσιο, σύμφωνα με το άρθρο 18 του "νόμου Πεπονή", δηλαδή με "μόρια", με τις οποίες καλύπτονται 9.495 θέσεις εργασίας τακτικού προσωπικού. Την ίδια χρονιά δεν έγινε ούτε μία πρόσληψη με γραπτό διαγωνισμό και μόνο φέτος το Φλεβάρη έγινε ο διαγωνισμός για 2.353 θέσεις.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το ίδιο το ΑΣΕΠ στην έκθεση του έμμεσα αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα στην αποστολή που του έχει ανατεθεί, πράγμα που το αποδίδει στο ότι δεν είναι εξοπλισμένο με την απαραίτητη μηχανογράφηση και το αναγκαίο προσωπικό, αλλά και στις νέες αρμοδιότητες που του έχουν ανατεθεί.

Στις αρμοδιότητες που προστέθηκαν στις αρχικές, περιλαμβάνονται ο έλεγχος της κατάταξης σε προσωρινές προσωποπαγείς θέσεις υπαλλήλων του δημοσίου και ΝΠΔΔ που υπηρετούν με σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου ή σύμβαση έργου, ο έλεγχος σε προσωποπαγείς θέσεις υπαλλήλων σε δήμους και η διεξαγωγή του διαγωνισμού για τους εκπαιδευτικούς.

Οι ιθύνοντες του ΑΣΕΠ ζητούν μηχανοργάνωση, εκτός των άλλων για να αποφεύγονται λάθη "εκούσια ή ακούσια" κατά την "εισαγωγή των δεδομένων", πράγμα που συνιστά έμμεση ομολογία ακόμα και για "εκούσια" (!)... λάθη των δεδομένων που μπαίνουν στα κομπιούτερ!

Οι ίδιοι αναγνωρίζουν ότι το προσωπικό του ΑΣΕΠ αδυνατεί πολλές φορές να τηρήσει τη δεκαήμερη προθεσμία που θέτει ο νόμος που δίνει την "ευχέρεια" στις ΔΕΚΟ, τις θυγατρικές των τραπεζών και στις επιχειρήσεις ΟΤΑ να εκδίδουν προκηρύξεις για πρόσληψη τακτικού προσωπικού.

Την ίδια στιγμή οι παραβάσεις του νόμου και οι ρουσφετολογικές παρεμβάσεις αποδεικνύονται και από τους ελέγχους που έκανε το ΑΣΕΠ. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι από τους 21 ελέγχους που έγιναν για προσλήψεις εποχικού προσωπικού σε υπηρεσίες του ευρύτερου δημόσιου τομέα - συνολικά το 1997 έγιναν πάνω 26.532 διορισμοί - στις 16 διαπίστωσε παραβάσεις των διατάξεων του νόμου.

Θα πρέπει να προστεθεί ένα ακόμα στοιχείο για το έργο που επιτελεί το ΑΣΕΠ. Η ύπαρξη υψηλού ποσοστού (πάνω από 20%) αποδοχής των ενστάσεων που είχαν υποβληθεί κατά των πινάκων επιλογής που καταρτίζονται υπό την εποπτεία του.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το ρουσφέτι δεν καταργήθηκε εξαιτίας της λειτουργίας του ΑΣΕΠ, ούτε βέβαια μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο, γιατί απλούστατα οι κυβερνήσεις δεν πρόκειται να δεχτούν ποτέ να εκχωρήσουν το "δικαίωμα" της διανομής της "λείας" στον κρατικό μηχανισμό. Ομως το ΑΣΕΠ συμβάλει, σε ένα σημαντικό βαθμό, με τη στάση του στη συγκάλυψη αυτής της κατάστασης αλλά και στην καλλιέργεια μύθων περί "του τέλους του ρουσφετιού", την εμπέδωση της αξιοκρατίας στις προσλήψεις κ.ά.

Το ΑΣΕΠ σύμφωνα με τον νόμο 2190/94 είναι "ανεξάρτητη αρχή, μη υποκείμενη σε ιεραρχικό ή άλλο έλεγχο ούτε από άποψη νομιμότητας από κυβερνητικά όργανα ή άλλη διοικητική αρχή".

Η πραγματικότητα όμως απέδειξε ότι το ΑΣΕΠ είναι πρώτα απ' όλα ευθυγραμμισμένο με τις κυβερνητικές αντιλήψεις για το ρόλο του δημοσίου, ειδικότερα του συστήματος των προσλήψεων και μάλιστα παρεμβαίνει στην κατεύθυνση της υπόδειξης "εποικοδομητικών προτάσεων", όπως η κατάργηση των "κοινωνικών κριτηρίων". Επίσης ζήτησε τη συνταγματική κατοχύρωση του ρόλου του στην επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος, προφανώς για να ενισχύσει το ανεξέλεγκτο.

Εκεί όμως που φάνηκε ότι το ΑΣΕΠ δεν είναι καθόλου ανεξάρτητο από την κυβέρνηση και την πολιτική της, ήταν ο διαγωνισμός της ντροπής για τους εκπαιδευτικούς.

Η κυβέρνηση προκειμένου να επιβάλει τις αντιεκπαιδευτικές επιλογές της, δε δίστασε να αφαιρέσει και το τελευταίο ίχνος αυτονομίας και ανεξαρτησίας του ΑΣΕΠ. Παρέμβηκε με απροκάλυπτο τρόπο στο ΑΣΕΠ και το υποχρέωσε να "διορθώσει" τις αρχικές δηλώσεις των μελών του, σύμφωνα με τις οποίες αφήνονταν ανοιχτό το ενδεχόμενο επανάληψης του διαγωνισμού. Παράλληλα, αντιμετώπισε με ελάχιστα καλυμμένη αντιπάθεια τις διαμαρτυρίες και τις ενστάσεις που επιζητούσαν να καταθέσουν οι ενδιαφερόμενοι, οι οποίες αντιμετωπίστηκαν σαν "παράπονα πολιτών"!.

Το τελευταίο αυτό παράδειγμα είναι ενδεικτικό της γραφειοκρατικής νοοτροπίας που διακατέχει το θεσμό. Αρκεί να αναφερθεί εικόνα που συναντά κανείς στην είσοδο των γραφείων του, όπου δε συναντά κάποιον εκπαιδευμένο υπάλληλο που να εξυπηρετεί τους πολίτες, αλλά αστυνομικούς!

H μέχρι τώρα εμπειρία από τη λειτουργία του ΑΣΕΠ μπορεί να χρησιμεύσει για εκτιμήσεις και εξαγωγή συμπερασμάτων γενικότερα για το θεσμό των "ανεξάρτητων διοικητικών αρχών", τη δημιουργία των οποίων προωθεί η κυβέρνηση σε μια σειρά τομείς, με προφανή στόχο να μεταφέρει σε αυτές την ευθύνη για την εφαρμογή της πολιτικής της. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα, της "αρχής" που ετοιμάζεται για να επιβλέπει την "απελευθερωμένη αγορά" της ενέργειας, ο Συνήγορος του Πολίτη, κ.ά. Ειδικά ο τελευταίος, από την πρώτη του συνέντευξη φρόντισε να εστιάσει τη δράση στην... "κατάχρηση των δικαιωμάτων" από τους πολίτες, όπως οι πορείες και οι διαδηλώσεις! Αν έτσι είναι οι "ανεξάρτητες διοικητικές αρχές", που υποτίθεται ότι προστατεύουν τα δικαιώματα των πολιτών, τότε πώς είναι οι χειραγωγημένες και τα εργαλεία της κυβερνητικής πολιτικής;

Παναγιώτης ΚΑΚΑΛΗΣ