Η πρώτη εξαγγελία ακούστηκε τέλη του Γενάρη (1997) από τους Δελφούς (1): "Αναβαθμίζονται οι σπουδές στο Λύκειο και από το 2000 (2)... χωρίς εξετάσεις στα Πανεπιστήμια"... Εμοιαζε σαν χρησμός της Πυθίας, μνημείο αμφισημίας (3). Ας δούμε τη συνέχεια:

α) Πρώτη απορία διατυπώθηκε δημόσια από δημοσιογράφο προς τον υπουργό Παιδείας: "Αν συνωστίζονται χιλιάδες έξω από τις πιο επίζηλες σχολές, πώς θα αντιμετωπιστούν; ". - "Θα λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός του Απολυτηρίου. Αν κάποιος δε γίνει δεκτός στην πρώτη σχολή που ζήτησε, μπορεί να υποβάλει αίτηση σε μια άλλη. Μπορεί να περιμένει τον άλλο χρόνο (4). Μπορεί στο μεταξύ να πάει να κάνει τη θητεία του... " (5).

Αρα: Ανταγωνισμός για βαθμολογία θα υπάρχει, η αγωνία παραμένει, τα φροντιστήρια θα συνεχιστούν. Πρώτο επίπεδο κοινωνικής επιλογής.

β) Δεύτερη δέσμη αποριών, όταν μαθεύτηκε το εισηγητικό κείμενο του υπουργού που προβλέπει: Εφτά γραπτές απρόσωπες εξετάσεις στη β τάξη του Λυκείου με θέματα από Κεντρική Τράπεζα ερωτήσεων και με πρόσθετους - εξωτερικούς - βαθμολογητές και άλλες τόσες στη γ τάξη με το σύστημα (που γνωρίζουμε) των γενικών εξετάσεων. Και μια ακόμη δοκιμασία γραπτή και απρόσωπη: Γενικών γνώσεων και δεξιοτήτων! Ολες αυτές οι "χαροποιές ειδήσεις" περιλαμβάνονται στο επίσημο κείμενο που ανακοινώθηκε την 1/8/97 και κυκλοφορούν σε ειδικό φυλλάδιο σήμερα (6).

Τώρα, στην αρχική αγωνία και στον ανταγωνισμό και στα φροντιστήρια προσθέτει νέους πόνους η κυοφορούμενη "Μεταρρύθμιση":

• Ολα τα παραπάνω επισπεύδονται ένα χρόνο νωρίτερα και εντείνονται (για 7+7+1=15 εξετάσεις).
• Και αναδύεται για τους πολλούς η απορία: Με τόσες γραπτές και απρόσωπες εξετάσεις (7) και με... εξωτερικούς βαθμολογητές, θα πάμε στη γ τάξη;Θα πάρουμε το απολυτήριο; Κι αν το πάρουμε, θα έχουμε βαθμολογία ελπιδοφόρα για να γίνουμε δεκτοί στο Πανεπιστήμιο;

γ) Σ' αυτές και άλλες παραπλήσιες απορίες, απάντησαν με "παρρησία" ο υπουργός και ο υφυπουργός Παιδείας:

- "Οσοι μπαίνουν στο Λύκειο δε σημαίνει ότι και θα βγαίνουν... Οσοι δεν παίρνουν Απολυτήριο θα παίρνουν ένα πιστοποιητικό ότι παρακολούθησαν ορισμένα μαθήματα στο Λύκειο, αλλά... " (8).

- Και ο υφυπουργός περί τα μέσα Σεπτέμβρη διευκρίνισε ενθαρρυντικά: "Μην ανησυχείτε, τα παιδιά θα προάγονται στη γ τάξη, γιατί θα καθιερώσουμε μέσο όρο για όλα τα μαθήματα το 10" (9).

Αυτή η ρύθμιση εκφράζει παιδαγωγική επιείκεια;Ας υποθέσουμε ότι κάποιος πέτυχε 14 στα Θρησκευτικά και 6 στη Φυσική. Εχει μέσο όρο (μ. ό. ) 10 και προάγεται στη γ τάξη. Μπορεί στη γ να παρακολουθήσει Φυσική; Ευεργετήθηκε από τη ρήτρα περί μ. ο. ή παραπλανήθηκε,για να περιθωριοποιηθεί στη γ τάξη και να ταπεινωθεί και να αποσυρθεί; Δεύτερο επίπεδο κοινωνικής επιλογής.

δ) Πολλές ελπίδες στήριξαν οι εμπνευστές του Εκπαίδευση 2000 στην "Ενισχυτική διδασκαλία" (τελευταία σελίδα του φυλλαδίου). Πότε θα γίνεται; Μετά τις έξι ώρες του ημερήσιου προγράμματος; Ποιος αντέχει; Ποιος το εισηγήθηκε; Δε γνωρίζει ότι η διαδικασία μάθησης συνεπάγεται προσπάθεια και επιφέρει νοητική κόπωση; Μαζί με την "επιείκεια" που είδαμε πιο πάνω, μήπως έρχεται και η "ενισχυτική" για να δημιουργήσει (10) μιαν ακόμη ψευδαίσθηση προσδοκιών φρούδων;Εύλογα αναδύεται το ερώτημα: Να πούμε όχι στην ενισχυτική; Κάτι άλλο προτείνω: Με σοβαρότητα να δούμε τι σημαίνει Ποιότητα Εκπαίδευσης για όλους. Πρώτη φροντίδα είναι να προστατεύουμε την υγεία, όχι να μιλάμε για φάρμακα και μάλιστα αναποτελεσματικά.

ε) Συνολική εκτίμηση της λεγόμενης μεταρρύθμισης:

Οσα προτείνονται για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, κατά τη γνώμη μου, (11) δεν μπορούν να βελτιώσουν ούτε το Λύκειο ούτε τη διαδικασία μετάβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Μάλλον θα επιδεινώσουν την κατάσταση. Και θα οδηγήσουν σε τούτο το πιο ανεπιθύμητο ενδεχόμενο: Πολλοί νέοι (και οι γονείς), βλέποντας το λαβύρινθο εξετάσεων που σχεδιάζουμε γι' αυτούς, χωρίς ορίζοντα ευδιάκριτο, είναι πιθανό να αρχίσουν να προσανατολίζονται για μετανάστευση... μαθητική!Τρίτο επίπεδο κοινωνικής επιλογής.

Θα επανέλθουμε για να προτείνουμε λύση εκπαιδευτικά εφικτή και κοινωνικά δίκαιη (12).

Φ. Κ. ΒΩΡΟΣ Ph. D.

Επίτιμος σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Σημειώσεις:

1. Είχε πραγματοποιηθεί εκεί Σύνοδος των Πρυτάνεων το γ δεκαήμερο του Γενάρη. Με τη λήξη της συνόδου, έκανε ο υπουργός τις πρώτες δηλώσεις.

2. Οπου υπάρχουν εισαγωγικά ("... "), βεβαιώνω το ακριβές νόημα των λόγων που ειπώθηκαν, έχω, όμως, συμπτύξει τη φρασεολογία για οικονομία χώρου.

3. Αμφισημία έχει μία ανακοίνωση, όταν από τη διατύπωσή της μπορούν να βγουν συμπεράσματα με σημασίες αντιφατικές. Με αμφίσημα μηνύματα εκφραζόταν η Πυθία, όταν έδινε χρησμούς. Ενα δείγμα: Στον Κροίσο που είχε ρωτήσει αν θα κέρδιζε κάποια εκστρατεία, η Πυθία απάντησε: "Αν τον Αλυν διαβής, βασίλειον μέγα καταστραφήσεται". Αλλά ποιο; Του αντιπάλου ή του Κροίσου; Ο, τι και αν συνέβαινε, η Πυθία το είχε... προβλέψει!

4. Αλλά τότε ποιοι θα έχουν προτεραιότητα; Οι αναμένοντες ή οι νεοφερμένοι;

5. Εφημερίδα "Εξουσία", 28/1/97.

6. Στοιχεία του φυλλαδίου: Εκπαίδευση 2000: για μια Παιδεία Ανοιχτών Οριζόντων (γ έκδοση, υπουργείο Εθνικής Παιδείας). Εδώ μας ενδιαφέρουν οι σελίδες 24 - 25.

7. Θυμίζω ότι σε τέτοιες εξετάσεις (γραπτές, απρόσωπες, με θέματα δοσμένα, όχι από τον διδάσκοντα, με βαθμολογητές πρόσθετους, εξωτερικούς) το ποσοστό χαμηλών επιδόσεων (κάτω από τη βάση) κυμαίνεται από 20 έως 70%. Αρκεί να θυμηθούμε όσα παρακολουθούμε κάθε χρόνο τον Ιούνη - Ιούλη με τις Πανελλήνιες! Σε τέσσερα μαθήματα. Τι θα συμβεί με τα 14+1; Και για επιβεβαίωση της αμφισημίας του χρησμού: Καταργούνται ή τριπλασιάζονται οι εξετάσεις;

8. Πρακτικά της Βουλής (18/4/97), σελ. 167 - 170.

9. Αυτή τη χαρμόσυνη είδηση έδωσε ο κ. υφυπουργός, για να διαφωτίσει την κοινή γνώμη, όταν ο κ. υπουργός είχε ανακοινώσει κατάργηση του θεσμού ανεξεταστέων.

10. Οχι ως πρόθεση, αλλά ως αποτέλεσμα άστοχης ρύθμισης.

11. Διατυπωμένη σε πολλά άρθρα (π. χ. "Ριζοσπάστης" 19/2/97, "Νίκη" 19/6/97, "Αθηναϊκή" 8/8/97, "Καθημερινή" 10/8/97).

12. Απλή προσημείωση: "Λύκειο με επιλογές και εξετάσεις Επάρκειας" (ένα κεφάλαιο στο βιβλίο του Φ. Κ. Βώρου, "Δρόμοι Ελληνικής Παιδείας", Αθήνα 1991).