Επίκαιρη φωνή

Μια φωνή από το παρελθόν, που αντηχεί τους κινδύνους που διατρέχουν, στο παρόν και στο μέλλον, όλα όσα σημαίνει η έννοια πολιτισμός από τον ολοταχώς ιμπεριαλιστικά οικοδομούμενο ολοκληρωτισμό της "νέας τάξης", είναι η φωνή του Γάλλου ποιητή Πωλ Βαλερύ (1871 - 1945). Μια φωνή πολύπλευρης γνώσης - ακονισμένη με τα Νομικά, τα Μαθηματικά, τη Φιλοσοφία, τη Φυσική, την Αρχιτεκτονική, τη Μουσική, τις πλαστικές Τέχνες. Και προπάντων εξοπλισμένη με τη διορατικότητα της Ποίησης, που με τις συνέπειες του Α Παγκοσμίου Πολέμου διέκρινε και μελλοντικούς κινδύνους - και για τον ίδιο - από την επιβολή του ευρω - αμερικάνικου, Δυτικού κόσμου ως του "μέγιστου", "Κυρίου" και "αφέντη" όλων των λαών. Κινδύνους, που από το 1919, διαβλέποντας τις γενεσιουργές αιτίες ενός ακόμη Παγκοσμίου Πολέμου, τους συνόψισε σε μικρά διορατικά κείμενα - ιδιαίτερα επίκαιρα σήμερα. Τα κείμενα αυτά, υπό τον τίτλο"Η κρίση του πνεύματος" και σε έξοχη μετάφραση, και στοχαστικά υπονοηματικό ως προς το... ευρωενωσιακό παρόν και το μέλλον μας, επίμετρο του Θανάση Χατζόπουλου,κυκλοφόρησαν από τον Καστανιώτη.

Ο Βαλερύ έχοντας μελετήσει τους αρχαίους πολιτισμούς, έχοντας φρίξει με τις στάχτες του Α Παγκοσμίου Πολέμου και τον παραλογισμό που εξέθρεφε τη ναζιστική συνέχειά του, επεσήμανε ότι και ο πιο θαυμαστός πολιτισμός μπορεί να είναι όχι μόνο καταστροφικός αλλά και αυτοκαταστροφικός, αν μέτρο του δεν είναι ο άνθρωπος: "Είδαμε, με τα ίδια μας τα μάτια, τη συνειδητή εργασία, την πιο στέρεη εκπαίδευση, την πιο σοβαρή πειθαρχία και προκοπή να βρίσκουν εφαρμογή σε τρομερά σχέδια. Χρειάστηκε αναμφίβολα πολλή επιστήμη για να σκοτωθούν τόσοι άνθρωποι, να σκορπιστούν τόσα αγαθά, ν' αφανιστούν τόσες πόλεις μέσα σε τόσο λίγο χρόνο, αλλά χρειάστηκαν και "ηθικά προσόντα". Γνώση και Καθήκον, είστε λοιπόν ύποπτα;". Το ερώτημα που θέτει, ο μη μαρξιστής βέβαια, Βαλερύ, απαντάται από τον ίδιο παρακάτω, με την εικόνα της "αταξίας" όπως λέει, της "νεωτερικής" ευρωπαϊκής διανόησης. Της εφησυχασμένης και ναρκισσευόμενης με τις πνευματικές δάφνες της, πλειοψηφίας της ευρωπαϊκής - και κατ' επέκταση της αμερικάνικης - διανόησης, που αντιμετώπιζε παθητικά την κοινωνική ανισότητα και επεκτατική βαρβαρότητα που γεννά ο καπιταλισμός. Που δε συνειδητοποίησε ότι τα απάτριδα συμφέροντα που"χτίζουν" τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους θα γκρεμίζουν και τα θαυμαστά επιτεύγματα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Αρ. ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ