Η εκτίμηση που διατυπώθηκε την προηγούμενη βδομάδα και σύμφωνα με την οποία το δολάριο του Χονγκ Κονγκ είναι υπερτιμημένο σε σχέση με την πραγματική του αξία, ήταν αρκετή για να προκληθεί τέτοια αναστάτωση στα διεθνή χρηματιστήρια; Η πτώση των τιμών στην οδό Σοφοκλέους είναι απόηχος των διεθνών εξελίξεων; Γιατί στην Ελλάδα η κρίση στο Χρηματιστήριο συνοδεύτηκε και από μεγάλες πιέσεις προς τη δραχμή; Πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση;

Δεν είναι λίγες οι φορές που ακόμα και ειδικοί όλες αυτές τις μέρες αδυνατούν να απαντήσουν με ακρίβεια σε τέτοιου είδους και άλλα παρόμοια ερωτήματα και περιορίζονται σε διάφορες εκδοχές ερμηνειών και παραλλαγές απόψεων. Πρόκειται για κάτι λογικό, αν αναλογιστούμε το μέγεθος της πολυσυνθετότητας των χρηματοοικονομικών μηχανισμών σε παγκόσμια κλίμακα και το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς που θεωρούνται ειδικοί, από απολογητική σκοπιά προσεγγίζουν το όλο θέμα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η άποψη που συγκεντρώνει την ομοφωνία όσων εξετάζουν τα γεγονότα, δείχνει να συγκλίνουν στο εξής: Συγκεκριμένα κερδοσκοπικά συμφέροντα, αξιοποιούν κάποιες υπαρκτές καταστάσεις, με στόχο να βγουν κερδισμένα ανεξάρτητα από την έκβαση που θα υπάρξει στις αγορές.

Βέβαια, υπό το γενικό όρο "κερδοσκοπικά συμφέροντα", στην πραγματικότητα δημιουργείται μία τεράστια ομπρέλα κάτω από την οποία χωρούν (και κυρίως κρύβονται) οι πάντες (!). Οσοι, με δυο λόγια, ασχολούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τις λεγόμενες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Από τον Ελληνα μικροαποταμιευτή της Κοζάνης που αγόρασε μια μετοχή πριν δυο μήνες και τώρα την πούλησε αποκομίζοντας κέρδη της τάξης του 30 και 40%, μέχρι την εταιρία χαρτοφυλακίου της Bank of America, που τζιράροντας αέρα κερδίζει καθημερινά μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια στις διεθνείς χρηματαγορές.

Ας ξεμπερδεύουμε ευθείς εξαρχής με το ποιοι είναι αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να προκαλούν, να εκμεταλλεύονται, να ρυθμίζουν και να θησαυρίζουν από τις κρίσεις στα χρηματιστήρια και τις χρηματαγορές. Είναι οι λεγόμενοι διεθνείς "θεσμικοί επενδυτές". Μεταξύ αυτών, το χορό σέρνουν τα μεγάλα πολυεθνικά τραπεζικά συγκροτήματα, που διαθέτουν δεκάδες χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές εταιρίες, αμοιβαία κεφάλαια κλπ.Είναι κάποιες εταιρίες -κολοσσοί διαχείρισης επιχειρηματικών κεφαλαίων. Μερικές δεκάδες διεθνή χρηματιστηριακά γραφεία που έχοντας πελάτες της... υψηλής κοινωνίας "παίζουν" στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου. Χιλιάδες τράπεζες, εταιρίες διαχείρισης χαρτοφυλακίων, χρηματοασφαλιστικές και εταιρίες και τραπεζοασφάλειες, χρηματιστηριακά γραφεία που λειτουργούν κυρίως στα πλαίσια διαφόρων χωρών, έχοντας πάντα στους στόχους τους την εξάπλωσή τους και το παίξιμο στις "μεγάλες αγορές". Ολοι αυτοί, ανάλογα με την αγορά για την οποία γίνεται λόγος, αποτελούν τους κλασικούς κερδοσκόπους των χρηματαγορών και των χρηματιστηρίων. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τμήματα της διεθνούς άρχουσας τάξης και για εκπροσώπους της χρηματιστικής ολιγαρχίας, που μέσα από την εξέλιξη και τις κρατικομονοπωλιακές ρυθμίσεις, αποσπάστηκαν ολοκληρωτικά από την όποια παραγωγική δραστηριότητα και απασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με παρασιτικές μορφές αναπαραγωγής του κεφαλαίου και απόσπασης υπερκερδών.

Οι "τοποθετήσεις" κεφαλαίων που αποφασίζονται από τους εκπροσώπους της χρηματιστικής ολιγαρχίας, αυτούς δηλαδή που κινούν τα νήματα μέσω των "θεσμικών επενδυτών", γίνονται όπως είναι φυσικό με αποκλειστικό γνώμονα την αποκόμιση κέρδους. Μπορούν να γίνουν σε αγορές μετοχών επιχειρήσεων, τραπεζών και άλλων οικονομικών μονάδων σ' ολόκληρο τον κόσμο, σε εξαγορές μεγάλων επιχειρηματικών μονάδων, τραπεζών, γης κλπ. Επίσης, σε διάφορα διεθνή χρηματιστήρια αξιών, εμπορευμάτων και σε δανειστικές συμβάσεις. "Τοποθετήσεις" βεβαίως γίνονται σε κρατικούς τίτλους δανεισμού που εκδίδουν διάφορες κυβερνήσεις, σε διάφορα διεθνή νομίσματα κ.ο.κ.

Ο σωστός "θεσμικός", ο κερδοσκόπος δηλαδή των χρηματαγορών, αναζητά κάθε φορά το συνδυασμό και τις αναλογίες που θα του αποφέρουν τη βέλτιστη απόδοση των "τοποθετήσεών" του. Κανείς τους ποτέ δεν αποφασίζει να βάλει όλα του τα κεφάλαια σε μιας μορφής τοποθέτηση. Ποτέ δεν παίζουν σε ένα χρηματιστήριο. Ποτέ δεν εξαντλούνται σε μια παραλλαγή εναλλακτικών λύσεων. Συνήθως, το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων τους πηγαίνει στις σίγουρες αγορές, όπως οι κρατικοί τίτλοι διαφόρων χωρών και οι μετοχές των... δικών τους εταιριών. Ενα σημαντικό κομμάτι "τοποθετείται" στις καλές μετοχές των μεγάλων χρηματιστηρίων του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης. Ενα μέρος των κεφαλαίων τους τοποθετείται στις λεγόμενες "περιφερειακές", όπως η Ελλάδα ή αναδυόμενες αγορές όπως της Ασίας. Τέλος, υπάρχουν οι αγορές της "αρπαχτής", δηλαδή του μεγάλου ρίσκου. Εδώ, οι "θεσμικοί" προσβλέπουν σε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστιαία κέρδη τριψήφιων αριθμών. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το... μείγμα των "τοποθετήσεων" είναι τέτοιο ώστε τα κέρδη να είναι εξασφαλισμένα. Με άλλα λόγια, αγοράζοντας και πουλώντας "χαρτιά", δηλαδή μετοχές και άλλους τίτλους αξιών, οι "θεσμικοί" έχουν απλώσει τα πλοκάμια τους σε όλες τις χρηματαγορές, ελέγχοντας την κίνηση των τιμών, αλλά και ολόκληρες οικονομίες χωρών.

Ενδιαφέρον για το μηχανισμό δράσης τους είναι το γεγονός ότι κύριο χαρακτηριστικό όλων αυτών των "θεσμικών" είναι ότι μπορεί μεν να έχουν στην κατοχή τους συγκεντρωμένα κεφάλαια ύψους πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ωστόσο οι καθημερινές πράξεις που κάνουν στις διάφορες αγορές, πραγματοποιείται με "χαρτιά". Συμπληρωματικά, η... ιδιομορφία που παρουσιάζεται σε τέτοιου είδους συναλλαγές, ειδικά τα τελευταία χρόνια με την καθολική μηχανοργάνωση των χρηματαγορών και την εξάπλωση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, είναι ότι τα παρασιτικά - κερδοσκοπικά αυτά κεφάλαια, μπορούν ανά πάσα στιγμή της ημέρας και της νύχτας, να "κυκλοφορούν" με λογιστική μορφή σ' ολόκληρο τον πλανήτη.

Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι τα κεφάλαια που υποτίθεται πως έχουν "τοποθετηθεί" σε μια αγορά (και τα οποία σε καθορισμένο χρόνο κάποιων εικοσιτετραώρων πρέπει να καταβληθούν), μέχρι να αποδοθούν, έχουν τη δυνατότητα να κάνουν αρκετές φορές το γύρο των διεθνών χρηματιστηρίων, προσκομίζοντας συμπληρωματικά κέρδη στους κατόχους τους. Με δυο λόγια, στην πραγματικότητα οι "θεσμικοί" ως κοινοί τζογαδόροι τις περισσότερες φορές "παίζουν" αέρα αποσπώντας τα γνωστά αστρονομικά τους κέρδη.

Η δημοσιοποίηση των απόψεων για το υπερτιμημένο του δολαρίου του Χονγκ Κονγκ, σε μια περίοδο που κατά γενική πεποίθηση οι τιμές των διαφόρων χρηματιστηρίων ήταν ήδη πολύ υψηλές, ήταν για τους θεσμικούς κερδοσκόπους μια καλή ευκαιρία. Οχι μόνο δεν έδειξαν "ψυχραιμία" όπως καλούν τον κάθε μικροεπενδυτή να επιδείξει, αλλά εκμεταλλεύτηκαν πλήρως την κατάσταση, προχωρώντας σε αθρόες πωλήσεις τίτλων στη συγκεκριμένη αγορά. Πρόσκαιρα χαμένοι από την ιστορία αυτή βγήκαν κάποιες επιχειρήσεις που αναγκάστηκαν να αγοράσουν δικές τους μετοχές, τράπεζες της χώρας και ορισμένοι τοπικοί "θεσμικοί επενδυτές". Απαξ διά παντός χαμένοι χιλιάδες μικροεπενδυτές που είχαν μετατρέψει τις οικονομίες τους σε μετοχές και υπό την πίεση του πανικού έσπευσαν να απαλλαγούν από τα "καταραμένα χαρτιά" όσο - όσο. Οι διεθνείς "θεσμικοί", οι πειρατές δηλαδή των διεθνών χρηματιστηρίων, σε επίπεδο στιγμιαίων συναλλαγών είχαν οπωσδήποτε κάποιες απώλειες στα χαρτοφυλάκιά τους. Ωστόσο, μόλις οι τιμές έπεσαν σε σημαντικά ποσοστά, με τα ποσά που είχαν αποκομίσει από τις ρευστοποιήσεις των προηγούμενων ωρών και ημερών, κατάφεραν να αγοράσουν πολλαπλάσια "χαρτιά", δρομολογώντας έτσι το νέο κύκλο κερδοσκοπίας, που ξεκινά μετά από κάθε σημαντική διακύμανση των τιμών.

Επειδή όμως έστω και στιγμιαία υπήρχαν ζημιές, αλλά σε κάθε περίπτωση υπήρξε ρευστοποίηση των "τοποθετήσεων" στη συγκεκριμένη αγορά, προχώρησαν αναγκαστικά και σε ρευστοποιήσεις σε άλλες χρηματαγορές, προκειμένου να διατηρηθούν οι αναλογίες της βέλτιστης απόδοσης των τοποθετήσεων. Γι' αυτό ακριβώς το λόγο και ακολούθησαν οι κλυδωνισμοί στα υπόλοιπα χρηματιστήρια.Τέθηκε δηλαδή σε εφαρμογή το σχέδιο "αναδιάρθρωσης των χαρτοφυλακίων", όπως το διατύπωσε την Πέμπτη που μας πέρασε ο Γ. Παπαντωνίου,δίνοντας ουσιαστικά άφεση αμαρτιών στα αρπακτικά των χρηματαγορών.

Η συμμετοχή των περιβόητων ξένων επενδυτών στο ελληνικό χρηματιστήριο, εκτιμάται ότι κυμαίνεται περίπου στο 30% των συνολικών συναλλαγών. Από αυτή την άποψη μπορεί να είναι σωστός ο ισχυρισμός ότι οι δικές τους κινήσεις επιδρούν σημαντικά στο δείκτη τιμών της οδού Σοφοκλέους, ωστόσο φαίνεται να έχουν δίκαιο εκείνοι που με πείσμα υποστηρίζουν πως η συνεχής πτώση του Γενικού Δείκτη, συνδέεται και με τη δραστηριότητα των ντόπιων "θεσμικών επενδυτών". Λόγος γίνεται για τις τράπεζες και μεγάλες εταιρίες χαρτοφυλακίων, εκπρόσωποι των οποίων εδώ και καιρό εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους για την αλματώδη αύξηση των τιμών που σημειώθηκε μέσα στο χρόνο.

Η ιδιομορφία βέβαια της κρίσης, όπως εκδηλώθηκε στην Ελλάδα, προσέλαβε περισσότερο τα χαρακτηριστικά της συναλλαγματικής κρίσης και της πίεσης προς τη δραχμή. Ομως και εδώ παρόντες είναι οι διάφοροι "θεσμικοί" και κυρίως οι διαχειριστές ξένων χαρτοφυλακίων. Αξιοποιώντας τα μεγάλα μεγέθη του εξωτερικού δανεισμού της χώρας και το γεγονός ότι αυτοί οι ίδιοι διαθέτουν στην κατοχή τους σημαντικά πακέτα τίτλων του ελληνικού δημοσίου, έσπευσαν να αξιοποιήσουν την κρίση με πολλαπλούς στόχους. Ανάμεσα σ' αυτές που σημειώνουν οι αρμόδιοι, είναι η επιδίωξη να "ισοφαριστούν" κάποιες ζημιές από άλλα χρηματιστήρια.

Η άσκηση πίεσης, για τη διατήρηση υψηλών επιτοκίων (ακόμα και αύξησης) του κρατικού δανεισμού, μια και η Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί "παράδεισο" για τέτοιες τοποθετήσεις, στόχο που σ' αυτή τη φάση τον εξασφάλισαν σε κάποιο βαθμό, αφού ήδη τα επιτόκια "τσίμπησαν" 1,8 μονάδες και πήγαν στο 11,3%. Η ρευστοποίηση τίτλων του ελληνικού δημοσίου, προκειμένου να "παίξουν" με την ισοτιμία του δολαρίου που αυτή την περίοδο βρίσκεται σε κάμψη, αλλά εκτιμάται ότι σύντομα θα ανακάμψει.

Πολλοί είναι οι λόγοι στους οποίους οι "ειδικοί" μπορούν να αποδώσουν τα αίτια της εξελισσόμενης κρίσης. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η ουσία της δε βρίσκεται απλώς και μόνο στους μηχανισμούς που οδηγούν σε αναταράξεις των χρηματαγορών. Αυτό είναι το αποτέλεσμα. Η πραγματική ουσία, που σχεδιασμένα αποκρύπτεται προτάσσοντας αποκλειστικά παράγωγα φαινόμενά της, βρίσκεται στην ίδια τη βάση της σύγχρονης καπιταλιστικής οικονομίας. Μια οικονομία που ενώ μαστίζεται από διευρυνόμενη κρίση, η οποία αβίαστα προκύπτει (αν μη τι άλλο) από τη συνεχή υποβάθμιση και την καταστροφή όλο και μεγαλύτερου μέρους του παραγωγικού της δυναμικού, οι κρατούντες την καμουφλάρουν πίσω από τις κερδοφόρες επιδόσεις των πλέον παρασιτικών μορφών του κεφαλαίου. Την κρύβουν για να κρύψουν μαζί τη βίαιη προσπάθεια της παγκόσμιας άρχουσας τάξης να προσδέσει στο άρμα της ανασυγκρότησης των παραγωγικών καπιταλιστικών σχέσεων, τους λαούς και τις οικονομίες των διαφόρων χωρών, με μοναδικό στόχο την παραπέρα λεηλασία των αγορών τους.

Σε τελευταία ανάλυση, αυτό φαίνεται να είναι η περιβόητη διεθνοποίηση. Η δυνατότητα που έχουν οι πολυεθνικοί χρηματοοικονομικοί κολοσσοί να ελέγχουν ανά πάσα στιγμή τις οικονομίες των χωρών, οι κυβερνήσεις των οποίων δέχονται να χορεύουν στο ρυθμό τους. Αυτοί, σύμφωνα με τα συμφέροντά τους, υπαγορεύουν τους όρους και ορίζουν τις προϋποθέσεις, αυτοί οι ίδιοι πάλι, ανά πάσα στιγμή μπορούν να τους μεταβάλουν.

Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ