Εργαλείο πολεοδομίας ή μέσο πλουτισμού; | ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΔΟΜΗΣΗΣ

Εργαλείο πολεοδομίας ή μέσο πλουτισμού;

Αυτές τις μέρες με αφορμή σχετικό νομοσχέδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ γίνεται συζήτηση για το θέμα της μεταφοράς συντελεστή δόμησης (πρόκειται για τη μεταφορά, από ένα οικόπεδο σε άλλο, της νομικής δυνατότητας κτισίματος σε αυτό κάποιων τετραγωνικών μέτρων οικοδομής). Αυτή η δυνατότητα μεταφοράς αποτελεί κατ' αρχήν ένα θετικό εκσυγχρονισμό στα πολεοδομικά μας πράγματα κύρια από το γεγονός ότι με πολύ δειλά βήματα αποσπά την πολεοδομία από την οικοπεδοεκμετάλλευση. Κάτι που άλλωστε έχει γίνει σε κάποιο βαθμό στα προηγμένα καπιταλιστικά κράτη που αποδέχτηκαν και μιμήθηκαν σαν κακέκτυπο, τη θαυμαστή κατάκτηση που έκανε στο θέμα αυτό ο υπαρκτός σοσιαλισμός του αιώνα μας, με την εθνικοποίηση της γης.

Η ως τώρα εφαρμογή του θεσμού στη χώρα μας δεν έγινε με γνώμονα τη λύση πραγματικών πολεοδομικών προβλημάτων, που προέρχονται κύρια από το δέσιμο της πολεοδομικής επέμβασης με την παροχή πολεοδομικής "υπεραξίας" σε "ημέτερους" ή ψηφοθηρικά και την απόσπαση τεράστιων ποσοτήτων γαιοπροσόδου από το λαϊκό ιδρώτα. Εγινε και εφαρμόστηκε κύρια για να επωφεληθούν οι μεγαλοκερδοσκόποι. Οι υπερβολές τους άλλωστε (αυτών και των υπηρεσιών που συνήργησαν) έδωσαν λόγο να επέμβει ακυρωτικά το ΣτΕ. Πάντως, φαίνεται ότι είχαμε και κάποιες ευεργετικές επιδράσεις όπως πχ: η απόκτηση ενός ελεύθερου χώρου στη Νίκαια και η διάσωση αρκετών νεοκλασικών.

Αλλά και το παρόν νομοσχέδιο, παρά τις κάποιες βελτιώσεις, όπως τον αποκλεισμό της μεταφοράς συντελεστή προς Αθήνα - Θεσσαλονίκη, βρίσκεται γενικά μέσα στο υπάρχον αρνητικό πλαίσιο των πολεοδομικών πραγμάτων στη χώρα μας. Σε ορισμένα σημεία είναι χειρότερο από μια πρώτη προσέγγιση που έγινε το καλοκαίρι, ενώ η βασική τροποποίηση σε σχέση με το Νόμο του 1979, η προώθηση της διαδικασίας με Υπουργική Απόφαση και όχι με Προεδρικό Διάταγμα, παρά τα θεσπιζόμενα "κριτήρια", μπορεί να καταλήξει σε αρνητικές παρενέργειες και δίνει τεράστιο πεδίο ρουσφετολογικών δυνατοτήτων, παραμερίζοντας σημαντικά το ρόλο και έλεγχο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Για να μην αναφέρουμε τις ουσιαστικά ανέλεγκτες τεράστιες δυνατότητες κερδοσκοπικών τσιμεντοποιήσεων σε βάρος της πόλης, που γίνονται με τα γκαράζ στο πλαίσιο διαρκούς ευνόησης του ΙΧ και το άνοιγμα δυνατοτήτων ν' αποσπαστούν από την Τοπική Αυτοδιοίκηση σημαντικά οφέλη του θεσμού.

Η σημασία όμως των τροποποιήσεων σε σχέση με το 1979 είναι πολύ μικρή, αν λάβουμε υπόψη μας τα πραγματικά σχετικά προβλήματα που επικεντρώνονται στο να μη χειροτερεύουν οι πολεοδομικές συνθήκες των ήδη τραγικά επιφορτισμένων περιοχών. Οι ευκαιρίες για σπέκουλες των μεγαλοεπενδυτών είναι μάλλον αυξημένες και τίποτα δεν κατοχυρώνει ότι δε θα επέμβει πάλι διορθωτικά (γι' αυτούς που έχουν τα μέσα βέβαια) το ΣτΕ.

Μια σωστή κατεύθυνση βελτίωσης του θεσμού για πραγματική λύση μέρους των πολεοδομικών προβλημάτων θα έπρεπε να είναι πολύ απλούστερη, με εύκολα ελέγξιμα από το κοινωνικό σύνολο και διαφανή πολεοδομικά κριτήρια και κυρίως στην κατεύθυνση πραγματικής απόσπασης της Πολεοδομίας από τη σπέκουλα, που έχει σαν συνέπεια την καταστροφική τσιμεντοποίηση και το δράμα της Αθήνας. Κάτι που είναι απαραίτητος όρος και για την κατοχύρωση των ως τώρα λαϊκών αποταμιεύσεων στα ακίνητα, και που δε θίγει τις μεγαλύτερες νόμιμες επενδύσεις που έγιναν ως τώρα.

Να μερικές πρώτες σκέψεις προς την κατεύθυνση αυτή:

- Κάπου στο 1,6 με βάση τον ΓΟΚ μπορούμε να δεχτούμε ότι είναι το όριο κάπως υποφερτής πόλης, σύμφωνα με τα δεδομένα μας στην ελληνική πόλη. Σε καμία περίπτωση, λοιπόν, δε θα έπρεπε να επιβαρύνουμε ακόμα και με αυτόν τον θεσμό, μιας και θα επιβαρύνονται άλλωστε για χρόνια από την ισχύουσα νομοθεσία.

- Η αύξηση δε θα πρέπει να είναι σε καμία περίπτωση πάνω από 30% στο ακίνητο, 20% στο σύνολο του δρόμου ανάμεσα σε δύο άλλους και 10% στη γειτονιά και τομέα Συντελεστή Δόμησης (ΣΔ). Και αυτά με διαδικασίες γνώσης και ελέγχου των γειτόνων.

- Ο τίτλος θα μπορούσε να βγαίνει πιο εύκολα για τα λαϊκά στρώματα, και να είναι πιο εύκολα χρησιμοποιήσιμος. Ετσι μόνο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ο θεσμός γι' αυτά και να μην επιμένουν να κτίσουν στο οικόπεδό τους και να καταστρέφουν το χώρο τους.

- Η δυνατότητα μεταφοράς, θα έπρεπε να επεκταθεί και σε όλα τα ακίνητα (με υπόλοιπο ή σύνολο ΣΔ προς διάθεση) στις περιοχές που έχουν θεσμοθετημένο ή πραγματοποιημένο ΣΔ πάνω από 1,6.

- Η πολυπλοκότητα τήρησης βιβλίων, μητρώων κι εγγράφων σε υποθηκοφυλακεία κλπ, παρ' όλο που είναι απαραίτητα αυτά, σημαίνουν και δυνατότητες παραβίασής τους. Για τα βαρυνόμενα ακίνητα υπάρχει ήδη απλό νομοθετικό εργαλείο, η τροποποίηση Σχεδίου Πόλης που βγαίνει με Απόφαση ή ΠΔ και ενσωματώνεται στους όρους δόμησης μιας περιοχής και στην υπηρεσία Τοπογραφικού των Πολεοδομιών, που ελέγχουν πριν την άδεια. Η δημοσιοποίηση χαρτών και η διαρκής ανάρτησή τους σε πολεοδομίες και άλλους δημόσιους χώρους, όπως και η εύκολη πρόσβαση του οποιουδήποτε, είναι τα μόνα αποτελεσματικά όπλα για μη παραβιάσεις.

- Βασικά ο θεσμός θα λειτουργούσε αποτελεσματικά για τη βελτίωση του περιβάλλοντος των πόλεων, αν σταματούσε η επέκταση σχεδίων (ρουσφετολογική, πελατειακή, ψηφοθηρική, οικοπεδολαγνική) και πολεοδομούνταν μη ιδιωτική γη, όπου θα μπορούσε να μεταφέρεται ΣΔ και μέρος των οικοπέδων να έμπαινε στην αγορά με τη νομοθεσία εκποίησης Δημοσίων Κτημάτων, βελτιωμένη απλούστερη ευκολοελέγξιμη και διαφανή, έτσι που να υπάρχει ανά πάσα στιγμή αντικειμενική γνώση της αξίας των ακινήτων για την οποία κυρίως δυσπιστούν οι ενδιαφερόμενοι από τα λαϊκά στρώματα, που κατέχουν σημαντικό μέρος γης, όπου πρέπει να γίνει επέμβαση ΜΣΔ (πχ περιοχές Αγ. Σοφίας και Αγ. Δημήτρη στον Πειραιά, πλήρως στερημένες από μικρόχωρους να παίξουν τα παιδιά - βλ. πρόσφατη κινητοποίηση "Σπάρτης").

Το σύστημα της "ιδιωτικής πρωτοβουλίας" δεν πρέπει να φοβάται τίποτα από τέτοια μέτρα. Δε χάνονται δυνατότητες κερδοσκοπίας στη γη. Απλά ελέγχονται κοινωνικά και δεν μπορούν να καταστρέψουν το περιβάλλον στον τρομερό βαθμό που το κάνουν σήμερα. Δυστυχώς, τα μέτρα αυτά τα φοβάται το σύστημα της ιδιωτικής ληστείας, ρουσφετολογίας, πελατειακών σχέσεων, ατομισμού, ξεζουμίσματος του λαού, εξαγοράς κλπ, που μας κατάντησε πολεοδομικά και περιβαλλοντικά στο σημερινό χάλι και θα συνεχίσει ακάθεκτο, παρά τις πομφόλυγες. Ο λαός που υποφέρει έχει και εδώ το λόγο.

Κώστας ΤΖΑΤΖΑΝΗΣ, πολεοδόμος