Στα τέλη του Γενάρη, παρουσιάσθηκε μια αρκετά σοβαρή εξέλιξη στις σχέσεις τριών χωρών της ΚΑΚ. Συγκεκριμένα, η Ρωσία, το Καζαχστάν και ηΛευκορωσία υπέγραψαν υπόμνημα σύμφωνα με το οποίο δημιουργείται τελωνειακή ένωση των παραπάνω χωρών κι εξασφαλίζεται η ελεύθερη διακίνηση προϊόντων και υπηρεσιών ανάμεσά τους. Η συμφωνία παραμένει ανοιχτή και για τις υπόλοιπες χώρες της ΚΑΚ.

Η δημιουργία της "τριπλής" τελωνειακής ένωσης χαρακτηρίστηκε από την εφημερίδα "ΚΟΜΕΡΣΑΝΤ - ΝΤΕ+ΔΚΙΛΙ" (31/1/95), ως "δικαιωματικά το σημαντικότερο γεγονός στην οικονομική ιστορία της ΚΑΚ, για όλη την προηγούμενη περίοδο ύπαρξής της".

Η εκτίμηση αυτή αξίζει να προσεχτεί όχι μόνο γιατί προέρχεται από μια οικονομική εφημερίδα, αλλά και γιατί ευρύτερα είναι γνωστό πως η ΚΑΚ εμφανίστηκε περισσότερο ως μια άμορφη σύναξη χωρών για να δικαιολογήσει στις συνειδήσεις του κόσμου τη διάλυση της ΕΣΣΔ, παρά ως πραγματική οικονομικο - πολιτική ένωση κρατών. Η ύπαρξη της ΚΑΚ, παρά τις δεκάδες συμφωνίες που υπογράφτηκαν, δε στάθηκε ικανή, έστω σ' ένα ελάχιστο ικανοποιητικό επίπεδο, ν' αποκαταστήσει τις οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές σχέσεις ανάμεσα στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες. Ως αποτέλεσμα, είχαμε τις συνεχείς κρίσεις στις σχέσεις των χωρών της ΚΑΚ, τις οικονομικές κρίσεις, την τεράστια πτώση της παραγωγής, την ανεργία. (Σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο του Α/Σ της ΕΣΣΔ Ανατόλι Λουκιάνοφ, το 60% της πτώσης της παραγωγής οφείλεται ακριβώς στη διάλυση των οικονομικών σχέσεων ανάμεσα στις Σοβ. Δημοκρατίες).

Να γιατί οι νέες αυτές τάσεις ενοποίησης ανάμεσα στη Ρωσία, τη Λευκορωσία και το Καζαχστάν, η βέβαιη προσχώρηση σ' αυτή του Τατζικιστάν και η πιθανή της Ουκρανίας (προς αυτή την κατεύθυνση πιέζουν οι ανατολικές περιοχές της χώρας και η Κριμαία) αντιμετωπίζονται σαν ελπιδοφόρα μηνύματα από τους σοβιετικούς λαούς.

Μερικές σκέψεις για το χαρακτήρα της ενοποίησης

Οι αντικομμουνιστές - διαλυτές της ΕΣΣΔ, που βρίσκονται τα τελευταία χρόνια στην εξουσία, αποδείχτηκαν ουσιαστικά ανίκανοι για οτιδήποτε δημιουργικό κι "επαγγελματίες" στη διάλυση. Το θέμα, βέβαια, δε βρίσκεται (ή τουλάχιστον δεν είναι μόνο) στην προσωπική ανικανότητα αυτών των ηγετών (όπως μερικοί νομίζουν), αλλά στα συγκεκριμένα κοινωνικο - οικονομικά συμφέροντα που εκπροσωπούν. Δηλαδή τα συμφέροντα των νεοδημιουργημένων εθνικών αστικών τάξεων της κάθε χώρας, που στόχο είχαν την ανενόχλητη κατακρεούργηση και ιδιωτικοποίηση της κρατικής περιουσίας. Αλλά και τα σχέδια του ιμπεριαλισμού, που χρόνια στόχευαν στη διάλυση της ΕΣΣΔ και στη μετατροπή της σε ελεγχόμενα απ' αυτόν "βασίλεια".

Απ' αυτήν την άποψη, λοιπόν, η "νέα" τάση ενοποίησης ανάμεσα στα κράτη της ΚΑΚ, δεν μπορεί παρά να 'χει σχέση κατ' αρχήν με τα αναπτυσσόμενα συμφέροντα των νεοαστικών τάξεων (ή τμημάτων τους), ιδιαίτερα, βέβαια, αυτών που έχουν κάνει τα μεγαλύτερα βήματα (όπως η ρωσική), έχουν ισχυροποιηθεί, αποκτούν σιγουριά για να επεκταθούν πέρα των νέων εθνικών τους συνόρων.

Οι "τάσεις" αυτές φαίνονται κι από μια σειρά μεθοδευμένες προσπάθειες των κυρίαρχων οικονομικών κύκλων της Ρωσίας να θέσουν τον κρατικό μηχανισμό κάτω από τον έλεγχό τους, για την επίτευξη των στόχων τους. Διαφάνηκε επίσης η προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν μια σειρά πλεονεκτήματα της Ρωσίας, όπως οι φυσικοί της πόροι (κυρίως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο), το ισχυρότερο (σε σχέση με τις άλλες χώρες της ΚΑΚ) νόμισμα, το στρατιωτικο - επιστημονικο - τεχνικό δυναμικό της χώρας κ. ά., για να επιβληθούν οι όροι τους σε άλλα κράτη της ΚΑΚ. Ετσι, π. χ., στο οικονομικό συμβούλιο της ΚΑΚ (που δεν έχει μέχρι στιγμής ουσιαστικό ρόλο, αλλά όπου, χωρίς τη Ρωσία, δεν μπορεί να παρθεί καμιά απόφαση), ουσιαστικά (κοντά στ' άλλα) προτείνεται στη Λευκορωσία, στο Καζαχστάν κ. λ. π., αν θέλουν την οικονομική ένωση και το κοινό νόμισμα με τη Ρωσία, να διαλύσουν τις εθνικές Τράπεζες μιας και τον ρόλο τους θα τον καλύπτει πλήρως η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας...

Εκτός αυτού, παρά το ότι τα σχέδια του ιμπεριαλισμού στην τακτική του "διαίρει και βασίλευε" δεν έχουν αλλάξει, όλο και πιο φανερή γίνεται η ήττα, η αδυναμία του παγκοσμίου καπιταλιστικού συστήματος να καταπιεί το τεράστιο παραγωγικό δυναμικό που 7 δεκαετίες δημιούργησε ο σοσιαλισμός. Ετσι, ορισμένοι κυρίαρχοι οικονομικο - πολιτικοί κύκλοι στις χώρες της ΚΑΚ που στο παρελθόν είχαν συνδέσει τις ελπίδες τους με τη Δύση, δείχνουν φανερά τάσεις αναπροσανατολισμού. Ετσι, π. χ., ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Λ. Κούτσμα, σε συνέντευξή του στην Ισβέστια (3/2/95), ανακαλύπτει την αναγκαιότητα πιο γρήγορης δημιουργίας των "υπερεθνικών χρηματιστικο - βιομηχανικών ομάδων, επιχειρήσεων, εταιριών" από τις χώρες της ΚΑΚ, ώστε να προχωρήσει η ενοποίηση.

Ολα αυτά έκαναν τον Α. Μέλνικοφ, κεντρικό εισηγητή στο "2ο Συνέδριο των λαών της ΕΣΣΔ", ν' αναφωνήσει: "Την πρωτοβουλία της ενοποίησης σήμερα την εμφανίζουν όλοι οι πολιτικοί, κοινωνικές οργανώσεις, κυβερνήσεις. Πραγματοποιείται φανερά αρπαγή των ιδεών του "Συνεδρίου των λαών της ΕΣΣΔ", τις οποίες ένα χρόνο πριν ελάχιστοι ήταν αυτοί που τις αποδέχονταν". Ποιες, όμως, είναι οι εκτιμήσεις και οι θέσεις των Σοβιετικών κομμουνιστών γι' αυτές τις εξελίξεις;

Η επανασύσταση της ΕΣΣΔ είναι ένα ζήτημα που ούτε μια μέρα δε βγήκε από τα καθήκοντα που βάζουν οι αριστερές, φιλοσοσιαλιστικές, κομμουνιστικές δυνάμεις σ' όλο το έδαφος της ΣΕ. Το αίτημα αυτό συγκεντρώνει την υποστήριξη της πλειοψηφίας του λαού, αν και μεγάλα τμήματά του δεν είναι ακόμα έτοιμα ν' αγωνιστούν γι' αυτό μιας και το θεωρούν μη ρεαλιστικό. Ομως, το σύνθημα της επανασυγκρότησης δεν παύει να είναι ένα από τα σοβαρότερα όπλα των κομμουνιστών στον αγώνα τους με τ' αντιλαϊκά, φιλοκαπιταλιστικά καθεστώτα που εδραιώνονται στο έδαφος της ΕΣΣΔ. Στις 13 Δεκέμβρη '94, πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα το 2ο Συνέδριο των λαών της ΕΣΣΔ, στο οποίο συμμετέχουν περίπου 1.500 αντιπρόσωποι απ' όλες τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, που εκπροσωπούν κυρίως αριστερές φιλοσοσιαλιστικές κινήσεις, οργανώσεις, κόμματα.

Στο προεδρείο του συνεδρίου βρίσκονταν οι Ο. ΣΕΝΙΝ (πρόεδρος της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ), Α. ΜΕΛΝΙΚΟΦ, Γ. ΛΙΓΚΑΤΣΟΦ (μέλος του προεδρείου της ΕΚΚ - ΚΚΣΕ), ΓΚ. ΖΙΟΥΓΚΑΝΟΦ (πρόεδρος της ΚΕ του Κομμουν. Κομ. Ρωσ. Ομοσπονδ. ), Π. ΡΟΜΑΝΟΦ (βουλευτής στην άνω Βουλή, διευθυντής μεγάλου εργοστασίου), ΑΝ. ΛΟΥΚΙΑΝΟΦ (πρώην πρόεδρος του Α/Σ της ΕΣΣΔ, μέλος του προεδρείου της ΚΕ του ΚΚΡΟ), Α. ΣΙΜΟΝΙΕΝΚΟ (α γραμματέας της ΚΕ του ΚΚ Ουκρανίας) κ. ά.

Στη δεύτερη σειρά του προεδρείου διακρίνονταν ο Β. ΤΙΟΥΛΚΙΝ (α γραμματέας της ΚΕ του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας), η Ν. ΑΝΤΡΕΕΒΝΑ (γενική γραμματέας του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος Μπολσεβίκων), η Σ. ΟΥΜΑΛΑΤΟΒΑ (πρόεδρος του διαρκούς προεδρείου των βουλευτών της ΕΣΣΔ), ο Ι. ΜΑΛΙΑΡΟΦ (γραμματέας της ΚΕ της Ρωσικής ΚΟΜΣΟΜΟΛ) κ.ά. Μετά από (ξεχωριστές) προτάσεις συνέδρων, στο προεδρείο εκλέχτηκαν ο Ν. ΡΙΖΚΟΦ (πρώην πρωθυπουργός της ΕΣΣΔ, σήμερα πρόεδρος του συμβουλίου μεγάλης ιδιωτικής τράπεζας) και ο Β. ΑΝΠΙΛΟΦ (πρόεδρος του κινήματος "ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ ΡΩΣΙΑ", γραμματέας της ΚΕ του ΚΕΚΡ).

Στην αίθουσα παραβρίσκονταν πολλοί πολιτικοί παράγοντες της ρωσικής αντιπολίτευσης, όπως ο Αλ. Ρουτσκόι (πρώην αντιπρόεδρος της Ρωσίας), πολλά στελέχη της σοβιετικής κυβέρνησης όπως, λ. χ., ο πρώην πρόεδρος της ΚΑ - ΓΚΕ- ΜΠΕ Κλ. ΚΡΙΟΥΤΣΚΟΦ και αρκετοί ανώτατοι αξιωματικοί του σοβιετικού στρατού.

Η κυρίαρχη, πρέπει να σημειωθεί, άποψη στο συνέδριο ήταν πως επείγει μ' όλους τους τρόπους η ενοποίηση, η τελωνειακή - οικονομική ένωση των χωρών της ΚΑΚ, η αμυντική τους συνεργασία. Στην πορεία αυτής της διαδικασίας ενοποίησης κι εφόσον θα αυξάνεται η λαϊκή πίεση, η εξουσία θα καταλαμβάνεται από προοδευτικές, σοσιαλιστικές δυνάμεις, τότε η νέα ένωση θα μετατρέπεται σε ένωση "σοβιετικού τύπου".

Στους κόλπους αυτών των δυνάμεων, είναι αλήθεια πως υπάρχουν αυτοί που από τις τοποθετήσεις τους δε φαίνεται να κάνουν διάκριση ανάμεσα στην καπιταλιστική και σοσιαλιστική ενοποίηση. Ο Γκ. Ζιουγκάνοφ, για παράδειγμα, σημείωσε στο συνέδριο: "Στις σημερινές συνθήκες όλοι ζουν άσχημα: κι ο εργάτης, που τον σπρώχνουν να κλέψει, κι ο επιχειρηματικός κόσμος, ο οποίος πληρώνει στους "προστάτες" φόρο εισοδήματος από τον οποίο κανείς δεν ξέφυγε"(εφημερίδα ΓΛΑΣΝΟΣΤ 5/1/95). Ανάγκη, λοιπόν, για όλους η ανασύσταση ενός ισχυρού και ενιαίου κράτους, σύμφωνα μ' αυτή την άποψη. Μια τέτοια θέση, όπως είναι κατανοητό, προσανατολίζεται όχι μόνο στην εργατική τάξη των χωρών της ΕΣΣΔ, κι ίσως όχι κυρίως σ' αυτήν, αλλά στο αναπτυσσόμενο κρατικο - μονοπωλιακό κεφάλαιο (ή σε τμήμα του) των χωρών της ΚΑΚ (κυρίως της Ρωσίας) που επιθυμεί να πέσουν τα σύνορα ανάμεσα στις νέες χώρες.

Βέβαια, υπάρχουν και οι υποστηρικτές της άποψης αυτής που κάνουν διάκριση ανάμεσα στην ολοκλήρωση και σημειώνουν πως και σήμερα προχωρεί η δημιουργία κοινών επιχειρήσεων, των λεγομένων χρηματιστικο - βιομηχανικών ομάδων, των κρατών που ανήκαν στην ΕΣΣΔ.

"Μπροστά μας, βρίσκεται ένα σύνθετο ερώτημα: Πώς θα πρέπει ν' αντιμετωπίσουμε τις ευρωπαϊκές διαδικασίες των κρατών και ιδίως στη σφαίρα της οικονομίας; Η δημιουργία διακρατικών οικονομικών συμπλεγμάτων είναι φυσικά υπόθεση αναπόφευκτη, απαραίτητη κι ιδιαίτερα προοδευτική. Και μπορεί καλά να υπηρετήσει τα συμφέροντα των εργαζομένων με μια, όμως, προϋπόθεση: Την εγκαθίδρυση της εξουσίας του εργαζομένου λαού. Σε αντίθετη περίπτωση, οι διακρατικές χρηματιστικο - βιομηχανικές ομάδες, που στηρίζονται στη μεγάλη ατομική ιδιοκτησία, όπως μου φαίνεται, θ' αποτελέσουν την πολιτικο - οικονομική βάση της καπιταλιστικής ενοποίησης, θα γίνουν στήριγμα των αντιλαϊκών κυρίαρχων καθεστώτων, μέσα για τη σκλαβιά των αδύνατων χωρών". (από την ομιλία του Γ. ΛΙΓΚΑΤΣΟΦ στο 2ο Συνέδριο των λαών της ΕΣΣΔ).

Σ' αυτές τις απόψεις, στηρίχθηκε και η "κατεύθυνση για την ανανεωμένη Ενωση των Σοβιετικών λαών" που ενέκρινε το 2ο Συνέδριο των λαών της ΕΣΣΔ.

Σύμφωνα μ' αυτή, "οι αρχές στην οποία θα πρέπει να στηριχθεί η ΕΝΩΣΗ είναι: εθελοντικότητα, ισότητα, σεβασμός των δικαιωμάτων και ελευθεριών του ανθρώπου. Κοινότητα συμφερόντων και στόχων των κρατών που θ' ανήκουν στην ένωση. Κοινές βάσεις οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής δομής, λαϊκή εξουσία με τον τύπο των Σοβιέτ. Ανωτερότητα των ενωσιακών κόσμων και πραγματική κυριαρχία των κρατών που ανήκουν στην Ενωση, συγκεκριμένος διαχωρισμός, μεταξύ κέντρου και δημοκρατιών. Διατήρηση, κρατική ενίσχυση, αλληλοπλουτισμός των εθνικών πολιτισμών (γλώσσας, γραφής, παραδόσεων κ. ά). Υπεράσπιση των κοινών συμφερόντων της Ενωσης και της κάθε Δημοκρατίας ξεχωριστά στη διεθνή σκηνή".

Η "κατεύθυνση" δέχεται πως η οικονομική και πολιτική βάση της νέας ΕΝΩΣΗΣ θα 'ναι σοσιαλιστική, ταυτόχρονα, όμως, το ντοκουμέντο προσθέτει: "Αυτός, όμως, δε θα 'ναι ο προηγούμενος σοσιαλισμός με την πρακτικά ομοιότυπη ιδιοκτησία, με το ένα πολιτικό κόμμα, αλλά νέος, που θα δέχεται την πολυκομματικότητα, την πολυμορφία στους τύπους και τις μορφές ιδιοκτησίας".

Στο ίδιο ντοκουμέντο προβλέπεται η σταδιακή δημιουργία της "ανανεωμένης ένωσης".

"Πρώτο στάδιο: επιτάχυνση των ενοποιητικών προτσές. Δημιουργία της οικονομικής ένωσης, ενιαίες δομές άμυνας των κρατών, ενοποίηση στους τομείς της επιστήμης, του πολιτισμού και άλλων μορφών ενοποίησης. Τα κόμματα και κινήματα που υποστηρίζουν την Ενωση, ενεργητικά υποστηρίζουν νέες ενοποιητικές διαδικασίες. Στη φάση ολοκλήρωσης του πρώτου σταδίου, θ' αποκατασταθεί στα κράτη με ειρηνικά μέσα, λαϊκή εξουσία.

Δεύτερο στάδιο: πολιτική ενοποίηση των κρατών που αποκατάστησαν τη λαϊκή εξουσία, υπογραφή ενοποιητικού συμφώνου, δημιουργία ομοσπονδιακών νομοθετικών και εκτελεστικών οργάνων εξουσίας.

Τρίτο στάδιο: ένταξη νέων κρατών στη σοβιετική ομοσπονδία".

Πρέπει να σημειωθεί πως η "κατεύθυνση της ανανεωμένης Ενωσης των Σοβιετικών λαών" δεν ενθουσίασε όλους τους αντιπροσώπους και κόμματα που συμμετείχαν στο συνέδριο. Ενα σημαντικό τμήμα απ' αυτούς δέχτηκαν την "κατεύθυνση" με σοβαρές επιφυλάξεις και αφού ζήτησαν να ληφθούν υπόψη οι παρατηρήσεις που έγιναν και που σε μέγιστο βαθμό εκφράστηκαν από τις "έξι θέσεις" που πήρε η Ρωσική Κομμουνιστική Ενωση (ΡΚΕ - αποτελείται από το ΚΕΚΡ, το ΠΚΚ Μπ., την ΕΚ, το ΚΚΡ, την ΑΠ) και που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "ΓΚΟΛΟΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΑ" ("Φωνή του Κομμουνιστή") της 2/95, Νο 14. Σ' ένα βαθμό, τις θέσεις αυτές ανέπτυξαν, με τις ομιλίες τους στο συνέδριο, οι Β. ΤΙΟΥΛΚΙΝ, Β. ΑΝΠΙΛΟΦ, Ν. ΑΝΤΡΕΕΒΝΑ κ. ά.

Η θέση της ΡΚΕ, αλλά και επιμέρους ομιλίες άλλων αντιπροσώπων, δέχονται πως η ανασυγκροτημένη ΕΝΩΣΗ, θα πρέπει να είναι εξαρχής ΕΝΩΣΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΩΝ, δηλαδή από την αρχή θα πρέπει να 'χει λύσει το πρόβλημα του χαρακτήρα της. Ο Π. ΣΙΜΟΝΙΕΝΚΟ, α γραμματέας της ΚΕ του ΚΚ Ουκρανίας, σημείωσε:

"Για την ανασυγκρότηση της ΕΣΣΔ είναι απαραίτητη η ανασύσταση της σοβιετικής εξουσίας, η εξάλειψη της κυριαρχίας της αστικής τάξης και η αναγέννηση του σοσιαλιστικού τρόπου παραγωγής".

Στις "έξι θέσεις" της ΡΚΕ για το προσχέδιο "της κατεύθυνσης για την ανασυγκρότηση του ενωσιακού κράτους", γίνεται αναφορά σ' ορισμένες, όπως χαρακτηρίζονται, "θολές ή και λαθεμένες διατυπώσεις σε θεμελιακά ζητήματα". Να, κατά την άποψή μας, δυο πιο σημαντικές παρατηρήσεις:

Οπως είπε στο "Ρ" σ' ένα διάλειμμα των εργασιών του "2ου Συνεδρίου των λαών της ΕΣΣΔ" ο Β. ΠΟΥΛΚΙΝ, "φοβόμαστε πως, αφού προωθηθεί και, μάλιστα, και με τη δικιά μας υποστήριξη, η πρώτη φάση της ενοποίησης, τα υπόλοιπα στάδια, δηλαδή η ανασυγκρότηση της ΕΣΣΔ, δε θ' ακολουθήσουν".

Η Ν. ΑΝΤΡΕΕΒΝΑ, κοντά σ' αυτά, πρόσθεσε πως "επικεφαλής της αναγέννησης μιας μεγαλοκρατικής Ρωσίας επιζητά να μπει το νεαρό μονοπωλιακό κεφάλαιο, καμουφλαρίζοντας τις σοβινιστικές του αξιώσεις και τις ιμπεριαλιστικές του φιλοδοξίες με τον πατριωτισμό".

Από την άλλη μεριά, κανείς δεν αμφισβητεί τον ρόλο που καλείται να παίξει η Ρωσία. Ετσι, ο Β. Ανπίλοφ υπογράμμισε στην ομιλία του: "Η τύχη της Σοβιετικής Ενωσης θα καθοριστεί εδώ, στη Ρωσία".

Παρά το γεγονός πως η "κατεύθυνση" εγκρίθηκε στο 2ο Συνέδριο, η συζήτηση για την πορεία της ενοποίησης μόλις τώρα αρχίζει. Οι εκπρόσωποι της ΡΚΕ θέτουν τα εξής ερωτήματα - αρκετά σημαντικά, κατά την άποψή μας:

- Εφόσον προβλέπεται πως "η λαϊκή εξουσία θ' αποκατασταθεί μόλις στο τέλος του α σταδίου", δε σημαίνει πως την πρωτοβουλία της ίδιας της ενοποίησης (πρώτα απ' όλα, στον τομέα της οικονομικής βάσης) θα την πάρουν οι σημερινοί καπιταλιστικοί οικονομικοί και πολιτικοί κύκλοι;

- Αυτό δε θα 'ναι σε βάρος του αναπτυσσομένου κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος;

- Δε θα ισχυροποιεί μια τέτοια ένωση τον καπιταλισμό στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες;

- Κάτι τέτοιο δε θα κάνει πιο αδύνατη την πιθανότητα κατάληψης της εξουσίας από τις σοσιαλιστικές δυνάμεις και την εγκαθίδρυση της λαϊκής εξουσίας;

- Αξίζει οι κομμουνιστές να υποστηρίξουν μια οποιαδήποτε ενοποίηση, που θ' αποκαταστήσει, ως ένα βαθμό, τις σχέσεις ανάμεσα στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες (οικονομικές, πολιτιστικές κλπ. ), ακόμη κι αν σ' αυτήν κυριαρχούν οι καπιταλιστές;

- Μήπως οι Σοβιετικοί κομμουνιστές μετατρέπονται σε στήριγμα κυρίως της ρωσικής νεοαστικής τάξης και των νεοϊμπεριαλιστικών της σχεδίων; Βέβαια, σ' αυτά τα ερωτήματα οι υποστηρικτές της "κατεύθυνσης" δεν απαντούν πάντοτε συγκεκριμένα, αλλά προβάλλουν ορισμένες εξηγήσεις όπως: Τους αδελφοποιούς δεσμούς που είχαν οι λαοί της ΕΣΣΔ, το υψηλό επίπεδο σύνδεσης των οικονομιών των Δημοκρατιών της ΕΣΣΔ, τα εκατομμύρια ανθρώπων που έχουν μείνει έξω από τα "νέα εθνικά σύνορα" (π. χ., οι Ρώσοι στην Ουκρανία). Υποστηρίζουν επίσης σήμερα πως στις πρώην χώρες της ΕΣΣΔ δεν έχουμε "καθαρό" καπιταλισμό, αλλά ένα μεταβατικό στάδιο (που δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί και μελετηθεί αρκετά), πως "δεν υπάρχει ακόμη κλασική αστική τάξη, ούτε σταθερά αστικά πολιτικά συστήματα" και καταλήγουν στο συμπέρασμα πως θα 'ταν παράλογο να μην υποστηρίζει κανείς μια νομοτέλεια όπως η δημιουργία της ΕΝΩΣΗΣ. Οπως λέει χαρακτηριστικά ο ΓΚ. ΖΙΟΥΓΚΑΝΟΦ, στην ομιλία του στο Συνέδριο:

"Το ρωσικό κράτος, είτε όταν ήταν αυτοκρατορία, είτε όταν ήταν ο διάδοχός του, η Σοβιετική Ενωση, διατηρήθηκε αιώνες και όχι μόνο χάρη στη θέληση των μπολσεβίκων, των κομμουνιστών. Ηταν μια κοινή εθνική ανάγκη".

Επιχειρήματα, αναντίρρητα, όχι τελείως αβάσιμα αλλά ανοιχτά σε πολλές ερμηνείες.

Οπως φαίνεται από τα παραπάνω, και οι φιλοσοσιαλιστικές, κομμουνιστικές δυνάμεις της ΕΣΣΔ με πολύ προβληματισμό και συζήτηση αντιμετωπίζουν τη νέα πορεία ενοποίησης των χωρών της ΚΑΚ. Είναι λογικό, πως με την προώθηση της ενοποίησης των κρατών, τα πρώτα αποτελέσματα και τις αλλαγές στη ζωή, που αυτή θα φέρει, οι Σοβιετικοί κομμουνιστές θα μπορέσουν να καταλήξουν σε κοινές αλλά και πιο εμπεριστατωμένες θέσεις.

Οδ. ΡΟΥΣΣΟΣ