Θα γίνει, δε θα γίνει. Θα γίνει, δε θα γίνει. Για την εκτροπή του Αχελώου ο λόγος. Το μάδημα της μαργαρίτας, ένα μάδημα που συνεχίζεται για σχεδόν 75 χρόνια, μάλλον δε θα έχει ευτυχές τέλος. Η για να ακριβολογούμε, η εκτροπή του Αχελώου ποταμού έχει εγκαταλειφθεί. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το σημείο των προγραμματικών δηλώσεων του πρωθυπουργού την προηγούμενη Πέμπτη για τις αλλαγές στο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ), αφορούσαν την εγκατάλειψη του έργου της εκτροπής. Θα πρέπει, όμως, να επισημάνουμε ότι, σε περίπτωση που οι πληροφορίες επιβεβαιωθούν και επίσημα, ο πρωθυπουργός απλώς επισημοποίησε τη ληξιαρχική πράξη θανάτου μιας απόφασης που είχε ληφθεί πριν από αρκετό καιρό. Αν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80, υπήρχαν κάποιες πιθανότητες πραγματοποίησης του έργου, η υπογραφή της συμφωνίας της ΓΚΑΤΤ, η νέα αγροτική πολιτική από την Ευρωπαϊκή Ενωση, μια πολιτική, η οποία ισοδυναμεί με το ξεκλήρισμα βασικών καλλιεργειών της χώρας μας, έγειραν την πλάστιγγα σε βάρος της εγκατάλειψης ενός έργου ζωτικής σημασίας για την αγροτική οικονομία της Ελλάδας.

Από μια άποψη η μη πραγματοποίηση του έργου, όπως και η εγκατάλειψη και άλλων βασικών έργων (εργοστάσιο αλουμίνας, πετροχημικό εργοστάσιο) δείχνει και το βάθος της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού, ο οποίος πολύ γρήγορα εγκατέλειψε κάθε ιδέα και φιλοδοξία να καταρτίζει μεγαλόπνοα σχέδια - έστω - για την καπιταλιστική ανάπτυξη της χώρας. Σήμερα το μόνο που τους απέμεινε είναι η εφαρμογή των "σταθεροποιητικών" προγραμμάτων λιτότητας, προγράμματα, τα οποία ούτε καν στη χώρα μας καταρτίζονται, αλλά μας έρχονται"ετοιμοπαράδοτα" από τις Βρυξέλλες, με αυστηρές μάλιστα συστάσεις να εφαρμοστούν χωρίς παρεκκλίσεις.. Οι αφέντες βλέπετε είναι αυστηροί προς τους ιθαγενείς πολιτικούς τους υπαλλήλους, από τους οποίους απαιτούν τη δέουσα σοβαρότητα...

Η προοπτική κατασκευής του έργου του Αχελώου πολεμήθηκε ποικιλοτρόπως. Την κατασκευή του έργου δεν την ήθελε από την πρώτη στιγμή η Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία είχε και τον τελικό λόγο στην ακύρωση δύο συμβάσεων. Αντίθετες στην κατασκευή του έργου εμφανίστηκαν και ισχυρές δυνάμεις της ελληνικής ολιγαρχίας, οι οποίες εκφράστηκαν κυρίως μέσω του συγκροτήματος Λαμπράκη. Η εφημερίδα "Το Βήμα" ήταν ουσιαστικά η κοινή συνισταμένη και ο πολιορκητικός κριός όλων εκείνων που αντιτάχθηκαν στην κατασκευή του έργου. Μια αντίθεση, η οποία δεν μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς με το επιχείρημα των αντιτιθέμενων κατασκευαστικών συμφερόντων. Ισως οι βαθύτεροι λόγοι των αντιδράσεων θα πρέπει να αναζητηθούν στην απέχθεια των κυρίαρχων οικονομικών κύκλων της χώρας σε καθετί παραγωγικό και αναπτυξιακό. Ο ελληνικός καπιταλισμός βιώνει σήμερα εντονότερα τον παρασιτικό - κερδοσκοπικό του ρόλο, όπου το τραπεζικό - χρηματιστηριακό κεφάλαιο έχει το πάνω χέρι.

Η σύλληψη της ιδέας της εκτροπής του Αχελώου χρονολογείται από τη δεκαετία του '20, ενώ υπήρξαν και δύο ανεπιτυχείς προσπάθειες για την υπογραφή σχετικών συμβάσεων κατασκευής του έργου. Και οι δύο συμβάσεις ακυρώθηκαν στο παραπέντε μετά από κοινοτικές παρεμβάσεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας η εξέλιξη είχε τους παρακάτω σταθμούς:

1925: Ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Κουτσοκώστας, ταυτόχρονα με την πρότασή του για το έργο Πλαστήρα, διατυπώνει την ιδέα εκτροπής των υδάτων του Αχελώου στη Θεσσαλία.

1958: Εκθεση Κουτσοκώστα προς τη ΔΕΗ για εκτροπή του ποταμού στη Θεσσαλία με σήραγγα 20 χλμ. από τη θέση Μεσοχώρα.

1972: Προτάσεις Μαγειρία για εκτροπή του Αχελώου από τη θέση Συκιάς προς Παλαιοκαριά - Πύλη Τρικάλων.

1976 - 1977: Εκθεση Διυπουργικής Επιτροπής Συνεργασίας Υδατικής Οικονομίας για την εκτροπή του Αχελώου. Προτείνεται η άμεση προώθηση του έργου.

1978: Ομόφωνη απόφαση τεχνικών και ειδικών επιστημόνων για άμεση προώθηση της εκτροπής στο συνέδριο ΤΕΕ στη Λάρισα.

1979 - 1981: Το υπουργείο Συντονισμού ετοιμάζει την ανάθεση μελέτης σκοπιμότητας για την εκτροπή του Αχελώου και προκηρύσσει τη μελέτη.

1981: Η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ακυρώνει την προκήρυξη για τη μελέτη σκοπιμότητας και εντάσσει το έργο στο πενταετές 1983 - 1987.

1981 - 1984: Γίνονται πάνω από 10πανθεσσαλικές συσκέψεις και Φόρουμ με ομόφωνη απόφαση την άμεση προώθηση του έργου.

1984: Πρωθυπουργικές εξαγγελίες για την άμεση έναρξη της κατασκευής του έργου και την ολοκλήρωσή του μέχρι το 1992. (Πρόκειται για τη δέσμευση Παπανδρέου στο Κιλελέρ, η οποία, βέβαια, δεν έγινε μια μόνο φορά).

1985: Εναρξη κατασκευής τμημάτων έργων στον Αχελώο ποταμό που αφορούν κυρίως τη Μεσοχώρα και τη Συκιά.

1986 - 1987: Ενταξη βασικών τμημάτων των έργων στο βουνό και στον κάμπο στα ΜΟΠ.

1987: Ενταξη από την κυβέρνηση της εκτροπής του Αχελώου στους διεθνείς διαγωνισμούς για τα Μεγάλα Εργα.

Στο σημείο αυτό σταματά η σύντομη ιστορική αναφορά στο έργο και αρχίζει ο μαραθώνιος των διαγωνισμών κατασκευής. Οι κυριότεροι σταθμοί του διαγωνιστικού τμήματος είναι οι ακόλουθοί:

Απρίλης 1987: Α φάση διαγωνισμού (Πρόσκληση - Διακήρυξη Προεπιλογής) Υποβλήθηκαν 7 προσφορές και προεπιλέχτηκαν 6 Ομιλοι.

Ιούνης 1988: Β φάση διαγωνισμού. Ενώ είχε επιλεγεί ο Δεκέμβρης του 1988 ως καταληκτική ημερομηνία υποβολής των προσφορών, στη συνέχεια δίνονται δύο παρατάσεις, η πρώτη τον Φλεβάρη του 1989 και η δεύτερη τον Απρίλη του ίδιου έτους.

Απρίλης 1989:.Υποβολή τελικών προσφορών από έναν και μόνο όμιλο την TAYEYRO.

Απρίλης 1989 - Σεπτέμβρης 1990: Η κυβέρνηση Τζαννετάκη και η Οικουμενική κυβέρνηση διατήρησαν σε ισχύ το διαγωνισμό.

Σεπτέμβρης 1990: Συγκρότηση Επιτροπών Αξιολόγησης. Συγκροτούνται η Τεχνική και η Οικονομική Επιτροπή. Τον Φλεβάρη του 1991 η Τεχνική Επιτροπή κάνει δεκτή την προσφορά της TAYEURO.

Μάρτης 1991: Συνάντηση στις Βρυξέλλες ελληνικής αντιπροσωπείας με την Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, όπου η ελληνική πλευρά παρουσιάζει το φάκελο Αχελώου. Η κοινοτική πλευρά συμφωνεί κατ' αρχήν με την ακολουθούμενη διαδικασία.

Σεπτέμβρης 1991: Η Επιτροπή Εισήγησης υπογράφει το πρακτικό της για την ανάθεση του Εργου. Εισηγείται ομόφωνα την ανάθεση της μελέτης, προμήθειας, κατασκευής και παράδοσης σε κατάσταση πλήρους λειτουργικότητας του έργου "Υδροηλεκτικός Σταθμός Συκιάς - Σήραγγα Εκτροπής Αχελώου Θεσσαλίας - Υδροηλεκτρικός Σταθμός Πευκόφυτου". Το κατ' αποκοπή τίμημα του έργου ορίζεται να κυμανθεί από 89 έως 90 δισ. δραχμές.

Νοέμβρης 1991: Κοινή ανακοίνωση των φορέων και των Θεσσαλών βουλευτών, σύμφωνα με την οποία το τίμημα του έργου χαρακτηρίζεται ορθό και εύλογο. Προτείνεται, επίσης, να τεθεί το σχέδιο σύμβασης υπόψη των κομμάτων και του ΤΕΕ και η τελική σύμβαση να έρθει προς έγκριση στη Βουλή.

Δεκέμβρης 1992: Πρώτη κοινοτική παρέμβαση. Η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με επιστολή της κάνει λόγο για παραβίαση των κοινοτικών κανονισμών στον τρόπο ανάθεσης του έργου.

Μάρτης 1993: Η σύμβαση υπογράφεται από τα δύο μέρη.

Απρίλης 1993: Δεύτερη κοινοτική παρέμβαση. Με τηλεγράφημά της η Επιτροπή γνωστοποιεί στην ελληνική πλευρά ότι οι όροι της σύμβασης ανάθεσης του έργου αντίκεινται στους όρους προκήρυξης της σύμβασης... Απειλεί μάλιστα με παραπομπή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Ιούλης 1993 - Φλεβάρης 1994: Συνεχείς κοινοτικές παρεμβάσεις κατά του έργου με το επιχείρημα ότι οι όροι ανάθεσης του έργου έχουν διαφοροποιηθεί σε σχέση με τους αρχικούς όρους προκήρυξης.

Ιούνης 1994: Με κοινή υπουργική απόφαση των υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Γεωργίας, ΥΠΕΧΩΔΕ και Βιομηχανίας ΑΚΥΡΩΝΕΤΑΙ ο διαγωνισμός του 1987 και τα αποτελέσματά του.

Το ΥΠΕΧΩΔΕ στη συνέχεια παίρνει νέες πρωτοβουλίες για νέα προκήρυξη διαγωνισμών τμηματικής κατασκευής των έργων. Τον Σεπτέμβρη του 1994 με απόφασή του το ΣτΕ ακυρώνει δύο κοινές υπουργικές αποφάσεις με τις οποίες είχαν εγκριθεί οι περιβαλλοντικοί όροι των έργων εκτροπής. Στην ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ αναφέρεται ότι δεν έχει συνολική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Τον Απρίλη του 1995 το ΥΠΕΧΩΔΕ προχωρεί σε ακύρωση των διαγωνισμών.

Από τότε και μέχρι σήμερα το έργο σέρνεται μεταξύ κυβερνητικών επιτροπών και διακηρύξεων. Το έχουν εντάξει μάλιστα και στο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, με απορροφητικότητα όμως μηδέν...

Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει σχετικά με τον Αχελώο είναι ιδιαίτερα λυπηρό και απογοητευτικό. Ο ελληνικός καπιταλισμός σαν οικονομική και κοινωνική δυναμική δεν μπορεί (δε θέλει) να προχωρήσει στην κατασκευή ενός έργου 90 δισ. δραχμών (έστω με τιμές 1989). Την ίδια στιγμή το ελληνικό δημόσιο απαλλάσσει τον Βαρδινογιάννη και τον Λάτση από τέλη υπερημερίας 200 δισ. δραχμών.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ