Σοβαρότατες αντιπαραθέσεις και διαξιφισμούς έχει προκαλέσει στον πολιτικό και δικαστικό κόσμο, αλλά και στην κοινή γνώμη της Γαλλίας, η έγκριση ή όχι της χρήσης ηλεκτρονικής συσκευής εντοπισμού για όσους έχουν καταδικαστεί σε μικρές ποινές ή σε κατ' οίκον περιορισμό.

Η "ιδέα" γεννήθηκε και πρωτοεφαρμόστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και αρκετές άλλες χώρες δείχνουν ενθουσιασμένες και πρόθυμες να ακολουθήσουν τα βήματα της νέας τεχνολογίας, με πρώτες και καλύτερες τη Σουηδία, τον Καναδά, την Ολλανδία, τη Βρετανία. Οι υποστηρικτές της "ποινής του 2000", όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, κατά τις παρουσιάσεις της στα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, υπερθεματίζουν υπέρ της αποτελεσματικότητας και της λειτουργικότητάς της, πολλοί είναι αυτοί, όμως, που όχι μόνο εκφράζουν αμφιβολίες, αλλά την κάθετη δεοντολογική αντίθεσή τους.

Περί τίνος ο λόγος, όμως, συγκεκριμένα; Η ηλεκτρονική συσκευή εντοπισμού έκανε την παρθενική της εμφάνιση στο Παλμ Μπιτς της πολιτείας της Φλώριδας και σε λιγότερο από 2 χρόνια υιοθετήθηκε από άλλες 12 πολιτείες των ΗΠΑ. Σήμερα, περισσότεροι από 20.000 κατάδικοι, που εκτίουν κατ' οίκον περιορισμό, φέρουν τη συσκευή και ο αριθμός αυτός εκτιμάται να φθάσει τις 40.000 μέσα, μόνο, στα επόμενα τρία χρόνια.

Η συσκευή ηλεκτρονικού εντοπισμού, που χρησιμοποιείται είτε ως ρολόι είτε ως μπρασελέ στον αστράγαλο του αποφυλακισθέντα, εκπέμπει διαρκώς περιοδικά ηλεκτρονικά σήματα, τα οποία προσδιορίζουν ανά πάσα στιγμή τη θέση του στην, κατά τόπον, αρμόδια υπηρεσία επιτήρησης σε ένα πεδίο 3.000 χλμ. Υπάρχουν και ειδικές περιπτώσεις, όπως αυτές των χρηστών ναρκωτικών, που παρακολουθούν προγράμματα απεξάρτησης, ή των καταδίκων που εργάζονται, όπου έχει καθοριστεί η απενεργοποίηση της συσκευής για ορισμένες σταθερές ώρες.

Οι αμερικανικές αστυνομικές αρχές υπερασπίζονται τη χρήση της συσκευής εντοπισμού και τονίζουν ότι είναι ο καλύτερος δυνατός τρόπος αποσυμφόρησης των "υπερφορτωμένων" πληθυσμιακά φυλακών, στις οποίες υπολογίζεται ότι "φιλοξενούνται", όχι πάντα υπό τις "καλύτερες συνθήκες", περισσότεροι από 1.600.000 κρατούμενοι. Εξίσου πειστικά προβάλλεται και το επιχείρημα ότι ο καταδικασθείς για ένα μικρό παράπτωμα, π.χ., κώδικας οδικής κυκλοφορίας, δεν είναι διόλου "σώφρον" να υποχρεώνεται να βρίσκεται μαζί με βαρυποινίτες και σκληρούς εγκληματίες. Αλλωστε, όπως τονίζουν, πολλές γνωστές προσωπικότητες φέρουν τη συσκευή αυτή επάνω τους, όπως π.χ. ο Αντνάν Κασόγκι, ο Σαουδάραβας πολυεκατομμυριούχος, ο οποίος κάποια στιγμή καταδικάστηκε για φοροδιαφυγή από αμερικανικό δικαστήριο.

Βέβαια, στην ερώτηση γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις, τουλάχιστον χαμηλόποινων κρατουμένων, η εφαρμογή του νόμου δεν υπήρξε απλώς "κατά γράμμα", αλλά υπήρξε εξοντωτική (γιατί αυτό είναι, ίσως, ένα καίριο ερώτημα σχετικά με τους στόχους και τις αρχές ενός "σωφρονιστικού" συστήματος), οι αμερικανικές αρχές αρκούνται να φωτογραφίσουν ως υπευθύνους τους δικαστές και τις, κατά καιρούς, "τάσεις και διαθέσεις" τους, αλλά και την επιρροή της κοινής γνώμης.Αναπάντητο παραμένει και το ερώτημα γιατί η τόσο αποτελεσματική συσκευή εντοπισμού δεν έχει καταφέρει να αποτρέψει εγκλήματα. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα ενός ληστή τράπεζας, που έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια συμπλοκής με την αστυνομία, στου οποίου τον αστράγαλο βρέθηκε ενεργοποιημένη η συσκευή εντοπισμού του, ενώ ένας άλλος αποφυλακισθείς, φέρων, επίσης, ενεργοποιημένη συσκευή, κατάφερε, τελικά, να δολοφονήσει τη σύζυγό του, για την κακοποίησή της οποίας είχε καταδικαστεί. Χωρίς αντίλογο παραμένουν, επίσης, και οι καταγγελίες δεκάδων αμερικανικών ανθρωπιστικών οργανώσεων, που υπογραμμίζουν ότι η διαρκής παρακολούθηση αποτελεί σαφή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και μάλιστα μια ιδιαίτερα σαδιστική και σκληρή μορφή, καθώς, ουσιαστικά, καταδικάζει τους ανθρώπους σε μια φυλακή εκτός φυλακής, μέσα στην οποία δεν έχουν περιθώρια καμίας ελεύθερης κίνησης ή επιλογής. Παράλληλα, στιγματίζονται από τον κοινωνικό τους περίγυρο και χάνουν το προνόμιο να επανενταχθούν φυσιολογικά στην κοινωνία και να αφήσουν πίσω τους την, έτσι κι αλλιώς, μικρή παράβαση του παρελθόντος.

Ολα αυτά, όμως, δεν είναι οι μόνες ενστάσεις που έχουν εκφραστεί κατά της χρήσης συσκευών ηλεκτρονικού εντοπισμού. Στη Γαλλία, το θέμα πήρε ξεκάθαρα πολιτικές διαστάσεις.

"Παράταση μιας κατάστασης κράτησης και κατάργηση της διαδικασίας ημι-ελευθερίας που καταλήγει στην ομαλή επανένταξη του πρώην κρατουμένου", χαρακτήρισε τη χρήση συσκευών εντοπισμού η συνδικαλιστική ένωση των Γάλλων δικαστών. Οπως χαρακτηριστικά δηλώνει στο περιοδικό "Λ' Εξπρές" ο εκπρόσωπός τους Ζαν Κλοντ Μπουβιέ, όλοι όσοι πληρούν τα κριτήρια αποφυλάκισης "υπό ηλεκτρονική παρακολούθηση" είναι άνθρωποι, που είτε καταδικάστηκαν για μικρά αδικήματα με ποινές μικρότερες του ενός έτους, είτε έχουν εκτίσει το μεγαλύτερο μέρος της ποινής τους και τους απομένει λιγότερο από ένα έτος. Επιπλέον, τα αδικήματα για τα οποία έχουν καταδικαστεί θα πρέπει να μην είναι ιδιαίτερης βίας. "Κατά συνέπεια, τονίζει ο Μπουβιέ, οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούσαν να είναι ελεύθεροι υπό ορισμένους όρους, κάτι που η χρήση συσκευών εντοπισμού αποκλείει ως ενδεχόμενο και αντί για κατάσταση ελευθερίας οδηγούνται σε μια νέα μορφή κράτησης, η οποία τους θέτει εμπόδια στην αναζήτηση εργασίας, στην επανακοινωνικοποίησή τους, στην αρχή της νέας τους ζωής".

Μάλιστα, ο εκπρόσωπος της ενώσεως δικαστών, εμβαθύνοντας και σε ένα δεύτερο επίπεδο, υποστηρίζει ότι οι συσκευές εντοπισμού θα ωφελήσουν μόνο τους κρατούμενους που προέρχονται από υψηλά οικονομικά στρώματα και οι οποίοι θα έχουν "έτοιμες δουλειές" βγαίνοντας από τη φυλακή, ενώ επίσης δε θα τους ζητηθούν ποτέ εξηγήσεις για το ποινικό τους μητρώο. "Αντίθετα, συνεχίζει ο Μπουβιέ, οι αποφυλακισθέντες "τρίτης ή και χαμηλότερης ταχύτητας" θα αποκτήσουν μέσω της συσκευής εντοπισμού μία, επιπλέον, αιτία στιγματισμού και κοινωνικού αποκλεισμού. "

Με ιδιαίτερη θέρμη, αντίθετα, υπερθεματίζουν και χειροκροτούν τις απόψεις των αμερικανικών αστυνομικών και δικαστικών αρχών οι ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων κατασκευής συσκευών εντοπισμού. Χαρακτηριστικός είναι ο ενθουσιασμός των δηλώσεων του ιδιοκτήτη της εταιρίας "Υπηρεσία Σωφρονιστικής Ασφάλειας" Ρέι Νταν, ο οποίος με περηφάνια μιλά για τα κέντρα επιτήρησης στις ΗΠΑ, των οποίων το 30% τού ανήκει, όπως επίσης και για τα σχέδια πώλησης 6.000 συσκευών εντοπισμού σε χώρα της Λατινικής Αμερικής. Μάλιστα, ο κ. Νταν βρίσκει απόλυτα δικαιολογημένη την ανάγκη καταβολής, εκ μέρους του ίδιου του αποφυλακισθέντα, 16 δολαρίων - περίπου 3.000 δραχμών - ημερησίως, ώστε να καλύπτεται το κόστος της ίδιας του της επιτήρησης! Οσο γι' αυτούς που δεν μπορούν να καταβάλουν το συγκεκριμένο ποσό (κάτι πολύ πιθανό, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη του τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν εξερχόμενοι από τη φυλακή), τότε δεν "αγοράζουν" ποτέ την ελευθερία τους και αναγκάζονται να εκτίσουν κανονικά την ποινή τους.

Πίσω, όμως, από την αντιπαράθεση όλων των αρμοδίων για τη χρησιμότητα, τη δεοντολογία και φυσικά το χρηματικό κέρδος, που αποφέρουν οι ηλεκτρονικές συσκευές εντοπισμού - ποσό τεράστιο, αν αναλογιστεί κανείς τον αριθμό των χαμηλόποινων κρατουμένων, σε συνδυασμό με την αύξουσα τάση για αυστηρή και "κατά γράμμα" εφαρμογή του νόμου - παραμένει επίκαιρο το μεγάλο και χρόνιο ζήτημα περί της έννοιας και του περιεχομένου του σωφρονιστικού συστήματος. Ερώτημα, που οι ηλεκτρονικές συσκευές εντοπισμού δε φαίνεται να απαντούν, αλλά μάλλον ενισχύουν την άποψη όσων υποστηρίζουν ότι μόνο σωφρονιστικό δεν είναι το υπάρχον σύστημα.

Γιατί είναι, για όλους πλέον, ηλίου φαεινότερον ότι το σωφρονιστικό σύστημα, ακόμα και των αυτοπροβαλλομένων ως πολιτισμένων δυτικών κρατών, καθόλου δε βοηθά τους κρατουμένους να σωφρονιστούν. Κατά κοινή ομολογία, συχνά εγκαταλείπουν το κελί τους ως φαντάσματα του εαυτού τους, "στραγγισμένοι" από κάθε ίχνος συνείδησης, αξιοπρέπειας και ελπίδας, και η κοινωνική και συναισθηματική ισοπέδωσή τους, συχνά, συνεχίζεται και "έξω από της φυλακής τα σίδερα". Οσο για την απονομή δικαιοσύνης, είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, από πολλούς αμφισβητούμενο στα πλαίσια του επικρατούντος καπιταλιστικού συστήματος.

Και, στην τελική ανάλυση, φθάνει να αναρωτιέται κανείς προς όφελος ποιων εφευρέθηκαν οι συσκευές εντοπισμού; Προς όφελος των κρατουμένων, που θα περιορίζονται εκτός κελιού και δε θα έχουν ελευθερία κίνησης, ενώ θα στιγματίζονται; Προς όφελος των κατασκευαστικών εταιριών, που θα κερδίζουν ολοένα και περισσότερο; Η προς όφελος όσων, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, πιθανώς προωθούν τη λογική της απανταχού παρακολούθησης σε βάρος του όποιου ατυχήσαντα "γλίστρησε από τον - κατά την επικρατούσα άποψη - ορθό δρόμο" και θα πρέπει να είναι δυνατή η εντόπισή του για παν ενδεχόμενο και για χάρη "της εκάστοτε κοινωνικής τάξης, ασφάλειας και ήπιου κλίματος";

Ε. Μ.